واکاوی حوزه معنایی «عُلُوّ» در قرآن کریم با محوریت واژه «عالین» و انطباق آن با خمسه طیّبه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

3 دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

واژه «عُلُوّ» و مشتقاتش در قرآن کریم همواره با دو رویکرد ممدوح و مذموم به کار رفته است. این واژه با معنای ممدوحیت با مفاهیمی چون «اسماء و صفات الاهی»، «پیامبران»، «فرشتگان مقرب» و با معنای مذمومیت با مفاهیم «استکبار»، «ظلم»، و «فساد» مرتبط است. در این پژوهش واژه «عالین» که در آیه 75 سوره ص و در ماجرای سجده‌نکردن ابلیس بر حضرت آدم (ع) به کار رفته، به روش توصیفی‌تحلیلی با دو رویکرد معناشناسانه و نیز حوزه مباحث فلسفی‌کلامی ارزیابی شده است. برخی واژه «عالین» را فقط از جنبه معناشناسانه و به گونه وصفی و همسو با مفهوم «استکبار» معنا کرده‌اند، برخی دیگر علاوه بر رویکرد معناشناسانه، به شواهد ادبی و روایی نیز توجه کرده و در نتیجه آیه را در سیاق مدح دانسته و خمسه طیبه (ع) و ملائکه مهیمین را مصادیق «عالین» دانسته‌‌اند. بر اساس این دیدگاه، عالین افراد حقیقی دانسته شده‌اند که دارای مرتبه‌ای عالی‌تر از ملائکه مأمور به سجود در برابر آدم بوده‌اند و امر به سجود به آنان تعلق نگرفته است. این دیدگاه به سبب برخورداری از ادله و شواهد بیشتر نسبت به دیدگاه اول از استحکام و اتقان بیشتری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Semantic Field of "Olow" in the Holy Quran with the Focus on the Word "Alin" and Its Application to "Khamsah Tayyebah"

نویسندگان [English]

  • Rahman oshriyeh 1
  • a Mirzinli Abolfazl 2
  • Hamed oshriyeh 3
1 Associate Professor, University of Holy Quran Sciences and Teachings, Qom, Iran
2 PhD Student in Comparative Interpretation, University of Holy Quran Sciences and Teachings, Qom, Iran
3 Level 4 Graduate, Seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

Olow and its derivatives have always been used in the Holy Quran with either positive or negative approaches. In a positive sense, this word is related to concepts such as "divine names and attributes", "prophets", and "close angels", and in a negative sense, it is related to the concepts of "arrogance", "oppression", and "corruption". In this research, the word Alin, which is used in verse 75 of Surah Saad and in the story of the devil not prostrating to Adam (AS), has been examined in a descriptive-analytical method with two semantic approaches and also in the field of philosophical and theological issues. Some have interpreted Alin only semantically and descriptively and in line with the concept of arrogance. Others, in addition to the semantic approach, have paid attention to literary and narrative evidence. As a result, they have considered the verse in the context of praise, and have introduced Khamsah Tayyebah (AS) (The Five) and the guardian angels as examples of Alin. Accordingly, Alin refers to real people who were not commanded to prostrate before Adam (AS) and have a higher rank than the angels who were ordered to do so. This view is more compelling and convincing than the first one due to having more evidence and proof

کلیدواژه‌ها [English]

  • Olow
  • Alin
  • Khamsah Tayyebah (AS)
  • Guardian Angels
قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم،‌ بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن بابویه، محمد بن علی (بی‌تا الف). عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ اول.
ابن بابویه، محمد بن علی (بی‌تا ب). فضائل الشیعة، تهران: أعلمی، الطبعة الاولی.
ابن عاشور، محمد بن طاهر (1420). التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن عطیه اندلسی، عبد الحق بن غالب (1422). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن فارس، احمد بن زکریا (1404). معجم مقائیس اللغة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول.
استرآبادی، علی (1409). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
اندلسی، ابو حیان (1420). البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
انصاری، ابن هشام (1985). مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، بیروت: دار الفکر، الطبعة السادسة.
بحرانی، سید هاشم (1416).‌ البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، چاپ اول.
بلخی، مقاتل ابن سلیمان (1423). تفسیر مقاتل ابن سلیمان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
بیضاوی، عبد الله بن عمر (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
بیهقی، ابو بکر (1417). الأسماء والصفات، بیروت: دار الجیل، الطبعة الاولی.
ثعالبی، عبد الرحمن بن محمد (1418). جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
جزری، ابن اثیر (بی‌تا). النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1389). تفسیر تسنیم، قم: اسراء، چاپ دوم.
حسینی تهرانی، سید محمد (بی‌تا). معادشناسی، تهران: حکمت، چاپ دوم.
حقی بروسوی، اسماعیل (بی‌تا). تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
حومد، اسعد محمود (1419). ایسر التفاسیر، دمشق: بی‌نا، الطبعة الرابعة.
حوی، سعید (1405). الاساس فی التفسیر، بیروت: دار السلام، الطبعة الاولی.
درویش، محیی الدین (1415). اعراب القرآن و بیانه، سوریه: دار الارشاد، الطبعة الرابعة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن،‌ بیروت: دار العلم، الدار الشامیة، الطبعة الاولی.
رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.
زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
سیوطی، جلال الدین (1421). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثانیة.
شبر، سید عبد الله (1412). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، بیروت: دار البلاغة للطباعة والنشر، الطبعة الاولی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار، چاپ دوم.
طالقانی، صاحب بن عباد (1414). المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتب، الطبعة الاولی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم.
طبرسی، فضل بن حسن (1372).‌ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن،‌ بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی.
طریحی، فخر الدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طیب، سید عبدالحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام، چاپ دوم.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
فراست‌خواه، مقصود (1376). زبان قرآن، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). العین، قم: هجرت، چاپ دوم.‌
فضل الله، محمدحسین (1419). تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک، الطبعة الاولی.
فیض کاشانی، ملا محسن (1415). تفسیر الصافی، تهران: صدر، چاپ دوم.
فیومی، احمد بن محمد (1405). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: دار الهجرة.
قائمی‌نیا، علی‌رضا (1389). بیولوژی نص، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران:‌ ناصر خسرو، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مفید، محمد بن محمد (1413). الاختصاص،‌ قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، الطبعة الاولی.
مکارم شیرازی، ناصر؛ و دیگران (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ اول.