«اتحاد اسلام» از منظر سید جمال‌الدین اسدآبادی و سلطان عبدالحمید دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 دکتری تاریخ، عضو مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

«اتحاد اسلام» از جمله جریان‌های فکری مطرح در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی بود. تحت این عنوان برای مدتی آرمان اتحاد کشورهای اسلامی در برنامه کاری اندیشمندان و حتی کنشگران سیاسی جهان اسلام قرار گرفت. در این میان ایران و عثمانی به عنوان دو کشور مستقل اسلامی نقش پررنگ‌تری ایفا کردند؛ به‌خصوص نقش سید جمال‌الدین اسدآبادی و سلطان عبدالحمید دوم در این زمینه در خور توجه است، چنان‌که اتحاد اسلام هم با نام سلطان عبدالحمید دوم عجین شده و هم تعریف و توصیفش بدون ذکر سید جمال‌الدین اسدآبادی ممکن نیست. در این مقاله در نظر داریم با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای و به شیوه توصیفی‌تحلیلی اشتراکات و افتراقات اتحاد اسلام از دیدگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی و سلطان عبدالحمید دوم را بررسی کنیم. یافته‌ها نشان می‌دهد، اتحاد اسلام اندیشه‌ای همگن و یک‌دست نبود و با توجه به موقعیت اجتماعی و جغرافیایی منادیانش تعریف‌های متفاوتی از آن مطرح می‌شد. این مسئله درباره درک منادیان شناخته‌شده و اصلی‌اش، یعنی سید جمال و سلطان عبدالحمید، نیز صادق است و بی‌شک اتحاد اسلام مد نظر سید جمال‌الدین، در ضمن تشابهات بسیار، تفاوت‌هایی نیز با اتحاد اسلام سلطان عبدالحمید داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"Islamic Unity" from the Perspective of Sayyid Jamal al-Din Asadabadi and Sultan Abd al-Hamid II

نویسندگان [English]

  • Jafar Aghazadeh 1
  • Ghaffar Abdollahi Matanagh 2
1 Associate Professor, Department of History, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
2 PhD Holder in History, Member of the Institute of History and Culture of Iran, University of Tabriz, Tabriz, Iran,
چکیده [English]

"Islamic Unity" was one of the currents of thought in the late nineteenth and early twentieth centuries. Under this title, for a while, the ideal of unity of Islamic countries was included in the work plan of thinkers and even political activists of the Islamic world. In the meantime, Iran and the Ottoman Empire played a more prominent role as two independent Islamic countries. The role of Sayyid Jamal al-Din Asadabadi and Sultan Abd al-Hamid II in this regard is especially noteworthy, as the Islamic Unity is associated with the name of Sultan Abd al-Hamid II, and its definition and description is not possible without mentioning Sayyid Jamal al-Din Asadabadi. In this article, we intend to examine the similarities and differences of Islamic Unity from the perspective of Sayyid Jamal al-Din Asadabadi and Sultan Abd al-Hamid II, using library resources and descriptive-analytical method. The findings show that Islamic Unity was not a homogeneous idea and according to the social and geographical position of its preachers, different definitions have been proposed. This is also true of the understanding of the well-known and main preachers, namely Sayyid Jamal and Sultan Abd al-Hamid, and undoubtedly Islamic Unity considered by Sayyid Jamal al-Din, apart from many similarities, differed from Islamic Unity in the view of Sultan Abd al-Hamid. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Unity
  • Sultan Abd al-Hamid II
  • Sayyid Jamal al-Din Asadabadi
  • Ottoman
  • Iran
احمد یاغی، اسماعیل (1385). دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال، ترجمه: رسول جعفریان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
امیراردوش، محمدحسین (1389). تامّلی بر مسئله وحدت اسلامی از دیرباز تا دیروز با تکیه بر جنبش اتحاد اسلام، تهران: مجمع تقریب مذاهب اسلامی.
تقی‌زاده، سید حسن (1348). سید جمال‌الدین اسدآبادی معروف به افغانی، تکمله از: سدیدالسلطنه، تبریز: سروش.
جمالی اسدآبادی، ابوالحسن (1349). نامه‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی، تهران: کتاب‌های پرستو، امیرکبیر.
حسینی، سید جمال‌الدین (1355). گزیده عروة ‌الوثقی، به کوشش: عبدالله سمندر، کابل: بینا.
حلبی، علی‌اصغر (1383). زندگانی و سفرهای سید جمال‌الدین اسدآبادی معروف به افغانی، با شرح و نقد رساله نیچریه، تهران: زوّار.
رائین، اسماعیل (1357). فراموش‌خانه و فراماسونری در ایران، تهران: امیرکبیر، ج‌2.
روزنامه ایران، س2، ش185.
روزنامه قانون، ش28.
رئیس‌نیا، رحیم (1385). ایران و عثمانی در آستانه قرن بیستم، تبریز: ستوده، ج‌2.
کدی، نیکی (1358). تحریم تنباکو در ایران، ترجمه: شاهرخ قائم‌مقامی، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
کمال، نامق (1301). اوراق پریشان، استانبول: بی‌نا.
لمر، احسان (2016). واقعیات درباره سید جمال‌الدین افغان، کابل: بی‌نا.
محمدقلی‌زاده، جلیل (1967). سئچیلمیش اثرلری، باکو: آذربایجان دولت نشریاتی.
موثقی، سید احمد (1397). سید جمال و آموزه‌های اصلاحی او در عصر جهانی‌شدن، قم: دانشگاه مفید.
هاردینگ، سر آرتور (1363). خاطرات سیاسی سر آرتور هاردینگ، ترجمه: جواد شیخ‌الاسلامی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هولت، پی. ام.؛ لمبتون، آن. ک. س. (1378). تاریخ اسلام پژوهش دانشگاه کمبریج، ترجمه: احمد آرام، تهران: امیرکبیر.
Ahmady, E. (2012). Cemaleddin Afgani'nin Düşünce Dünyası, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Akçe, F. (2005). Sultan II. Abdülhamid, İzmir: IşIk Yayınları.
Akpinar, M. (2012). Emperyalizmle Mücadelede İç ve diş Politikanin bir Enstürmani olarak II. Abdülhamid'in İslam Birliği Siyaseti, CÜ sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 36, Say 2.
Aksun, Z. N. (2010). II. Abdülhamid Han, İstanbul: Ötüken.
Aydın, M. (2001). II. Abdülhamid Hanın Liderlik Sırları,Istanbul: OkumuŞ Adam.
Bayram, P. (2016). Şarkın Büyük Filozoflarından Cemaleddin Afgani ve Onun Türk Dünyasına Tesirleri, Bakü: Qafqaz. Üniversitesi.
Beydilli, Kemal (2002). “Küçük Kaynarca Antalişmasi”, İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, Vol. 26, pp. 524-527.
Blunt, W. S. (2005). The Future of Islam, London: Routledge Curzon.
Bozdağ, İt (1985). Abdülhamid'in Hatira Defteri, İstanbul: Pınar Yayınları..
Çetinsaya, G. (1999). İsmi olup da Cismi olmayan kuvvet II. Abdülhamidin Pan-İslamizm Politikası Üzerine Bir Deneme, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları..
Chowdhury, R. (2011). Pan- Islamism and Modernisation During the Reign of Sultan Abdülhamid II, 1876-1909, McGill: Montreal University.
Eraslan, C. (1992). II. Abdülhamid ve Osmanlı Devletinin İslam Birliği Siyaseti, İstanbul: Ötüken.
Landau, J. M. (1994).The Politics of pan- Islam Ideology and Organization, Oxford: Clarenden Press.
Mardin, Ş. (2017). Türk Modernleşmesi, Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları..
Müftüoğlü, M. (2017). Her Yönüyle Sultan Abdülhamid, İstanbul: Yüzleşme.
Özçelik, M. (2010). Yavuz Sultan Selim ve İttihad-ı İslam, www.tesbitler.com
Sever, A. (2010). A Pan-Islamist in Istanbul: Jamal Ad-Din Afghani and Hamidian Islamism, 1892-1897, A Thesis Submitted to the Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University.
Sırma, I. S. (2000). II. Abdülhamid'in İslam Birliği Siyaseti, Istanbul: Beyan..
Sırma, İhsan Süreyya (2007). II. Abdülhamid'in İslâm Birliği Siyaseti, Beyan Yayinlari.
Yüceer, İ (2016). İslam Birliği Fikri ve II. Abdülhamit, Bitlis Eren Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 5, Sayı 2.