نقش منطق تأویل در تقریر مسئله «امامت» نزد صدرالدین شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

منطق تأویل در مباحث هستی‌شناسانه حکمت متعالیه حاکی از امکان کشف لایه‌های ژرف حقیقت و بیان مختصاتش، و منوط به تقریر نسبت انسان با هستی و حقیقت است. برآیند این منطق، که بر موازنه تام مراتب انسان، قرآن و عالم با هم تأکید دارد، رسمیت درجات متعدد وجودی است و نظریه «علم و عمل اشتدادی» نیز محصول چنین نگرشی است. ترسیم ابعاد این نظریه مستلزم مطرح‌کردن برخی مطالب وجودشناسانه درباره انسانی است که در شدیدترین مرتبه وجودی قرار گرفته است و شدیدترین درجه علم و عمل را دارد. از این‌رو، پیوند منطق تأویل با آموزه انسان کامل و اصل امامت در حکمت متعالیه، یکی از لوازم أهم منطق تأویل است. هدف این مقاله تبیین استدلالی جایگاه امام به عنوان انسان کامل در نظام هستی بر اساس نظریه مذکور است. به نظر می‌رسد صدرالدین شیرازی مسائل مربوط به امامت را با اهتمام به حقانیت منطق تأویل و نظریه علم و عمل اشتدادی مطرح کرده باشد؛ چراکه جامعیت، جایگاه و مقام، لزوم وجود و شناخت امام از اموری است که با تفطن به مختصات این نظریه اثبات‌پذیر است، و علاوه بر آن، دالّ بر همسویی سخنان صدرای شیرازی با آموزه‌های تشیع در باب تداوم امامت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the Logic of Interpretation in Explaining the Issue of Imamate according to Sadr al-Din Shirazi

نویسندگان [English]

  • Aysuda Hashempur 1
  • Laleh Haghighat 2
1 PhD Student in Transcendent Wisdom, University of Isfahan, Isfahan, Iran,
2 Assistant Professor, Department of Philosophy and Theology, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

The logic of interpretation in the ontological discussions of transcendent wisdom implies the possibility of discovering the deep layers of truth and expressing its characteristics, and depends on explaining the relation of man to existence and truth. The result of this logic, which emphasizes the complete balance of man, the Quran, and the universe, is the recognition of multiple existential degrees, and the theory of "graded science and practice" is the product of such an attitude. Drawing the dimensions of this theory requires the presentation of some ontological material about man, a being who is in the most extreme level of existence and has the most intense degree of science and practice. Hence, the connection of the logic of interpretation with the doctrine of the perfect man and the principle of Imamate in transcendent wisdom is one of the essential concomitants of this logic. The purpose of the article is to explain the position of the Imam as a perfect human being in the system of existence based on the above theory. It seems that Sadr al-Din Shirazi is the person who raised the issues related to Imamate with regard to the legitimacy of the logic of interpretation and the theory of graded science and practice, since the comprehensiveness, the position and status, the necessity of the Imam and the need to know him are things that can be proven by the characteristics of his theory. In addition, it indicates the alignment of Sadra Shirazi's words with the Shiite teachings about the continuity of the Imamate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Perfect Man
  • Imamate
  • Interpretation Logic
  • Graded Science and Practice
  • Sadr al-Din Shirazi
قرآن کریم.
ابن ابی‌ الحدید (1421). شرح نهج‌ البلاغة، بیروت: دار السیافة للعلوم.
امینی، ابراهیم (1386). بررسی مسائل کلی امامت، قم: بوستان کتاب.
بیدهندی، محمد (1393). «درآمدی بر فلسفه علم وجودی ملاصدرا». در: راهبرد، ش71، ص195-216.
بیدهندی، محمد؛ اعوانی، غلام‌رضا (1382). «بررسی و تحلیل هستی‌شناسی تأویل ملاصدرا»، در: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش‌35-34، ص1-18.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا). اثبات الهداة، قم: مطبعة العلمیة.
حسن‌زاده آملی، حسن (1372). انسان کامل از دیدگاه نهج‌البلاغة، تهران: قیام، چاپ اول.
حسینی اردکانی، احمد بن محمد (1375). مرآت الاکوان، تحریر شرح هدایة ملاصدرا، تهران: علمی و فرهنگی.
ربانی گلپایگانی، علی (1386). امامت در بینش اسلامی، قم: بوستان کتاب.
شریف رضی، ابی‌الحسن محمد (1388). نهج‌البلاغة، ترجمه: محمد دشتی، تهران: پیام عدالت.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المنهاج السلوکیة، تصحیح و تعلیق: سید جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر، چاپ دوم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363 الف). المشاعر، به اهتمام: هانری کربن، تهران: کتاب‌خانه طهوری.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363 ب). مفاتیح الغیب، تحقیق: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1382). الحاشیة علی الالهیات الشفاء، اشراف: سید محمد خامنه‌ای، تصحیح، تحقیق و مقدمه: نجف‌قلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1389). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح: حامد ناجی اصفهانی، تهران: حکمت.
صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج1، 2، 3، 7، و 8.
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی (1390). عیون الأخبار الرضا j، نجف: مطبعة الحیدریة، ج2.
فرهاری، محمد عبد العزیز (بی‌تا). النبراس، بی‌جا: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
قاری، علی‌ بن سلطان (بی‌تا). شرح‌ الفقة الأکبر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
محمدی آرانی، مریم (1386). «امامت و ولایت از دیدگاه ملاصدرا»، در: مشرق موعود، س1، ش3، ص43-66.
مطهری، مرتضی (1385). انسان کامل، در: مجموعه آثار، ج23، تهران: صدرا، چاپ سوم.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1394). تلخیص المحصل، قم: دار الکتب الاسلامیة.
نعمانی، محمد بن ‌ابراهیم (1422). الغیبة، قم: مکتبة الصدوق.
هاشم‌پور، آیسودا؛ بیدهندی، محمد (1399). «بررسی ظرفیت‌های علم اشتدادی نزد سهروردی و ملاصدرا»، در: فلسفه و کلام اسلامی، دوره 53، ش‌2، ص547-563.
یوسفی‌راد، مرتضی (1389). «امامت در مقایسه دو رویکرد کلامی و فلسفی»، در: اندیشه نوین دینی، دوره 6، ش‌20، ص57-80.