اتهام تفکر تکفیری به شیعه در کتاب الفکر التکفیری عند الشیعه حقیقه ام افتراء و نقد آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه شیعه‌ شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

اتهام تفکر تکفیری به شیعه به دلیل اصل‌انگاری امامت، در برخی از آثار سلفی‌های معاصر مطرح شده که از جمله آنها، کتاب الفکر التکفیری عند الشیعه حقیقه ام افتراء است. نویسنده در این کتاب ضمن متهم‌کردن شیعه به تفکر تکفیری، به دلیل اصل‌انگاری امامت، کفر همه مسلمانانِ غیرمعتقد به این اصل را از لوازم این تفکر ذکر کرده و قتل عام مسلمانان را در طول تاریخ اسلام به عنوان یکی از آثار خطرناک این تفکر، نتیجه گرفته است؛ همچنین وی دعوت به وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی از ناحیه رهبران و عالمان شیعه را به دلیل تفکر تکفیری این مذهب، خدعه و فریبی برای استمرار حیات صاحبان این اعتقاد، مطرح کرده است. نویسنده کتاب برای اثبات ادعای خویش، با گزینش هدفدار، به ظاهرِ برخی روایات ائمه اطهار(ع) که کفر مخالفان را مطرح کرده‌اند، استناد کرده و دلیل بر مدعایش را این مطلب دانسته است که علما مدعی‌اند این روایات تواتر دارند و به فقهای شیعه به کفر مخالفان حکم کرده‌اند. پژوهش حاضر با معرفی کتاب گفته‌شده و تبیین ساختارهای مختلفی که از ناحیه علمای شیعه، برای متعلق اصول عقاید مطرح است و با بیان تفاوت کفر فقهی با کفر کلامی، شرایط تکفیر و تبیین تحریفات صورت‌گرفته در استفاده از روایات و اقوال علما، و با تحلیل و بررسی ادله و مستندات روایی بخش اول کتاب که به عنوان مبانی مباحث مطرح شده است، غیرعلمی، غیرواقعی و غیرمنصفانه‌بودن ادعاهای مزبور را اثبات و دیدگاه شیعه را تبیین کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Accusation of Takfiri Thought against Shia in the book al-Fikr al-Takfīrī ʿInd al-Shīʿa Ḥaqīqa Am Iftirā and its critique

نویسنده [English]

  • Mohammad Hasan Nadem
Assistant professor of Shiite Studies department of University of Religions and Denominations
چکیده [English]

The accusation of takfiri thought against Shia because of assuming Imamah
as a principle of religion has been put forward in some of works of contemporary
Salafis, one example of which is the book al-Fikr al-Takfīrī ʿInd al-Shīʿa Ḥaqīqa Am Iftirā. The author in this book in addition to accusing Shia of takfiri thought, because of assuming Imamah as a principle, has mentioned
the heresy of all the Muslims not believing in this principle, as a necessity
of this thought, and has concluded the mass killing of Muslims over the history of Islam as one of the dangerous effects of this thought; he has also put forward the invitation to unity and proximity among Islamic
denominations on the part of leaders and scholars of Shia, because of
takfiri thought of this denomination, as a ruse and deceit for continuity of the life of owners of this belief. In order to prove his claim, the author of the book, with targeted selection, has adduced the apparent meaning of some hadiths of Imams which have put forward the heresy of opposers, and has considered the reason for his claim, that the scholars claim these hadiths have tawātur and Shia jurists (fuqahā) have decreed the heresy of opposers. The present research has proven that the claim is unscientific, unreal, and unjust, and has explained Shia viewpoint by introducing the said book and explaining the different structures proposed by Shia scholars
for the principles of beliefs, and by expressing difference of heresy in fiqhi and kalam, conditions of takfir, and explaining the distortions in the usage of hadiths and scholars’ remarks, and by analyzing and examining the reasons
and narrative documents of the first part of the book which has been put forward as the basics of the discussions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • takfir
  • heresy in fiqh
  • heresy in kalam
  • ʿAbd al-Malik ibn ʿAbd al-Raḥmān Shāfiʿī
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن‌هبه‌الله (۱۴۰۴ق)، شرح نهج البلاغه؛ تصحیح: ابراهیم محمد ابوالفضل، ج۴، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی بن‌الحسن بن‌هبة الله (1415ق)، تاریخ دمشق، محقق: عمروبن غرامه، [بی‌جا]: [بی‌نا].
ابن‌فارس، احمد بن‌فارس (بی‌تا)‏، معجم مقاییس اللغه‏، تصحیح: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن‌عمر (1424ق)، البدایه والنهایه، [بی‌جا]: دار هجر.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (بی‌تا)‏، لسان العرب، ج5، چ۳، بیروت: دارصادر.
احمد بن‌حنبل (۱۴۰۳ق)، فضائل الصحابة، محقق: وصی الله محمد عباس، بیروت: مؤسسه الرساله.
احمدی میانجی، علی (۱۳۷۷ش)، مکاتیب الرسول؛ قم: انتشارات دارالحدیث.
اراکی، محمد علی(1419)، کتاب النکاح، قم: نورنگار.
اردبیلى، احمد بن‌محمد‌ (۱۴۰۳ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، جلد 11‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
اصفهانی، فاضل هندى، محمد بن‌حسن‌(1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام‌، قم: انتشارات اسلامی.
اشعری قمی، سعد بن‌عبدالله ابی‌خلف (1348ش)، المقالات و الفرق؛ تصحیح محمد جواد مشکور، مشهد: نشر دانشگاه الهیات و معارف اسلامی.
آملی، میرزا محمدتقى ‌(1380ق)، مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى‌، قم: دار العلم‌.
امینی، عبدالحسین (۱۴۱۶ق)، الغدیر، ج 1و2، چاپ اول ، قم: مرکز الغدیر.
انصاری، شیخ مرتضى (۱۴۱5ق)، المکاسب، قم: گنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
بحرانی، یوسف بن احمد بن‌ابراهیم ‌(1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
بخاری، عبدالله محمدبن اسماعیل‌ ( 1981م)، صحیح البخاری، بی‌جا، دارالفکر.
برقى، ابوجعفر احمد بن‌محمد (۱۳۷۰)‌، المحاسن‌، قم: دار الکتب الإسلامیة.
بلاذری، احمد بن‌یحیی (بی‌تا)، انساب الاشراف، تحقیق: دکتر محمد حمیدالله، ج2، بیروت: دارالفکر.
جعفریان، رسول (۱۳۷۷ش)، تاریخ خلفاء، ج2، قم: انتشارات ارشاد اسلامی.
جمعى از پژوهشگران زیر نظر شاهرودى (۱۴۲۶ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)‌، مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع)‌، قم: [بی‌نا].
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد بن‌عبدالله (۱۴۱۱ق)، المستدرک على الصحیحین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
حرّ عاملی، محمد بن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، بیروت: مؤسسه آل البیت(ع)‌.
حداد عادل، غلامعلی، دانشنامه جهان اسلام، ج8، نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
حسکانی، عبیدالله بن‌احمد (۱۴۱۱ق)، شواهد التنزیل، تحقیق: محمدباقر محمودی، تهران: وزارت ارشاد.
حکیم، سیدمحسن طباطبایى (۱۴۱۶ق)، مستمسک العروة الوثقی، قم: مؤسسه دارالتفسیر، چ۱.
حلى، علامه حسن بن‌یوسف بن‌مطهر (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت(ع)، چ۱.
حلى، علامه حسن بن‌یوسف بن‌مطهر (۱۴۱۹ق)، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام‌، قم: مؤسسه آل البیت(ع)‌، چ۱.
 حلى، محقق جعفر بن‌حسن‌ (۱۴۰7ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خمینی، سیدروح‌الله (۱378ه‌ق)، کتاب الطهارة، ج3، قم: انتشارات حکمت.
خمینی، سیدروح‌الله (۱421‌ق)، کتاب الطهارة، ج3، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
خوارزمی، الموفق بن‌احمد بن‌محمد المکی (بی‌تا)، المناقب، قم: جامعه مدرسین.
خویی، سیدابوالقاسم (۱413)، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، ج4، قم: (بی‌جا).
خویی، سیدابوالقاسم (۱۴۱۸)، موسوعة الإمام الخوئی، ج‌3، قم: احیاء الاثار الامام الخویی.
ذهبی، شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن‌احمد بن‌عثمان (۱۴۲۷ق)، سیر أعلام النبلاء، قاهره: دارالحدیث.
راغب اصفهانى، حسین بن‌محمد (۱۳۷۴ش)، مفردات الفاظ قرآن‏، تهران: مرتضوی، چ۲.
سجادى، سیدجعفر (بی‌تا)، فرهنگ معارف اسلامى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سبزواری، محمدباقر بن محمد مؤمن (1247ق)، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد‌، قم: مؤسسه آل البیت(ع)‌.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن‌ابی بکر (۱۹۹۳م)، الدر المنثور، بیروت: دارالفکر.
سیوطی، عبدالرحمن بن‌ابی‌بکر (۱۳۷۱ق)، تاریخ الخلفاء، مصر: [بی‌نا].
شافعی، عبدالملک بن عبدالرحمن(2006م)، الفکرالتکفیری عندالشیعه حقیقه ام افتراء، مصر: مکتبه الامام البخاری.
شریف مرتضى، على بن حسین موسوى‌ (1415)، الانتصار فی انفرادات الإمامیه‌؛ قم، دفتر انتشارات اسلامى.
صدوق، محمد بن‌على (۱۴۰۳ق)‏، معانی الأخبار، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
صدوق، محمد بن‌على (1418ق)، الهدایة فی الأصول و الفروع ، قم: مؤسسه امام هادى(ع).
صدوق، محمد بن‌على (۱۴۰۴ق)، الاعتقادات الامامیه، قم: انتشارات، چ۱.
صدوق، محمد بن‌على (بی‌تا)، عیون أخبار الرضا، تحقیق: علی‌اکبر غفارى‏، قم: نشر جهان.
طبری، محب‌الدین احمد بن‌عبدالله (۱۳۵۶ق)، ذخائر العقبى، قاهره: مکتبة القدسی.
طبری، محمد بن‌جریر (۱۳۸۷ق)، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، ج4، بیروت: دار التراث، چ۲.
شعرانى، ابوالحسن ‌(1419ق)، شرح و ترجمه تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تهران: منشورات إسلامیة‌.
طوسى، ابوجعفر محمد بن‌حسن (۱۳۸۷ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة‌، تحقیق: سیدمحمدتقى کشفى‌، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.‌
طوسى، ابوجعفر، محمد بن‌حسن‌ (۱۳۸۶ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة‌، تهران: المکتبه المرتضویه.
طیالسی، ابوداوود سلیمان بن‌داوود (۱۴۱۹ق)، مسند ابی‌داوود، تحقیق: محمد بن‌عبدالمحسن ترکی، ج4، مصر: دار هجر.
عاملى، سیدجواد بن‌محمد حسینى‌ (بی‌تا)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ۱.
فاضل لنکرانی، محمد موحدى‌ (۱۴۱۹ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، المطهرات‌، تهران: مؤسسه عروج.
فاضل لنکرانی، محمد موحدى‌ (1409)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- النجاسات و أحکامها‌، قم: [بی‌نا].
فراهیدى، خلیل بن‌احمد (بی‌تا)، العین، قم: هجرت، چ۲.
فیض کاشانى، محمدمحسن (۱۴۰۶ق)، الوافی، اصفهان: نشر کتابخانه امام امیرالمؤمنین على(ع).
قمی، میرزا ابوالقاسم (۱۴۱۷ق)، غنائم الایام فی مسائل الحلال و الحرام، تصحیح: عباس تبریزیان، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
گلپایگانى، سیدمحمدرضا موسوى (1413)‌، هدایه العباد، تهران: دارالقران الکریم
کلینی، محمد بن‌یعقوب بن‌اسحاق (۱۴۰۷ق)‏، الکافی‏، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، ج 2، 4 و 5، تهران: انتشارات اسلامیه، چ۴.
کاشف‌الغطاء، شیخ جعفر بن‌خضر مالکى‌ (بی‌تا)، قواعد الأحکام‌، بی‌جا: مؤسسه کاشف‌الغطاء.
کرکى، على بن‌حسین‌ عاملى (محقق ثانى) (۱۴۱۴ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
لاهیجى‏، عبدالرزاق (بی‌تا)، گوهر مراد، قم: نشر سایه.
مازندرانى، على اکبر سیفی ‌(1426)، دلیل تحریر الوسیلة- أحکام الأسرة‌، تهران: مؤسسه تنطیم و نشر آثار امام خمینی.
مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق)، بحار الانوار، ج23، 25 و 32، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چ۳.
مجلسى‏، محمدباقر (بی‌تا)، حق الیقین، قم: انتشارات اسلامیه‏.
مکارم شیرازى، ناصر ‌(1401ق)، کتاب النکاح‌، قم: انتشارات مدرسه امام على بن‌ابى‌طالب(ع)‌.
مفید، محمد بن‌محمد بن‌النعمان (بی‌تا)، الجمل، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
مفید، محمد بن‌محمد بن‌نعمان عکبرى‌ (۱۴۱۳ق)، المقنعة، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چ۱.
نجفى، محمدحسن (۱۴21ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نوری، میرزا حسین (۱۴۰۸ق)، مستدرک الوسائل، ج6، بیروت: مؤسسه آل البیت(ع).
هروی قاری، علی بن‌محمد (۱۴۲۲ق)، مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، ج1، بیروت: دارالفکر.