منصب بابیت امامان در ترازوی نقد بررسی محتوا‌شناسانه با توجه به کتاب رازداران حریم اهل بیت (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

دیدگاهی وجود دارد مبنی بر اینکه منصبی کلیدی با عنوان بابیت ائمه (ع) در عصر حضور و غیبت صغرا وجود داشته و افرادی به عنوان ابواب معرفی می‌شدند. هرچند از عصر غیبت صغرا تعدادی از مؤلفان امامی و نصیری فهرستی از باب‌های معصومان مطرح کرده‌اند، اما بهترین و جامع‌ترین تبیین نظریه باب‌ها از دیدگاه امامیه را، در عصر حاضر، جواد سلیمانی در کتاب رازداران حریم اهل بیت (ع) به دست داده است. حال آنکه این نظریه نیاز به نقد استنادی و محتوایی دارد که در این تحقیق تمرکز بر نقد محتوایی است. به این ترتیب به این پرسش پاسخ داده می‌شود که: نظریه باب‌های امامان از لحاظ محتوایی با توجه به نظریه‌ای که سلیمانی تبیین کرده از چه میزان اعتبار برخوردار است؟‌ اهمیت پرداختن به این مسئله از آن‌رو است که نظریه بابیت پیامدهایی در نظام اعتقادی امامیه دارد و می‌تواند تحولی در آن ایجاد کند. این مقاله با دو رویکرد کلامی و تاریخی به نظریه بابیت می‌پردازد و از روش‌های کلامی، تاریخی و رجالی استفاده می‌کند. در انتها به این نتیجه می‌رسد که بابیت جایگاهی در اعتقادات امامیه ندارد و بررسی‌های تاریخی نیز آن را تأیید نمی‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Position of Imams' Gates, A Critique: Study of the Book" Confidants of Ahl al-Bayt's Privacy"

نویسنده [English]

  • Nematollah Safari Foroushani
Associate professor, Faculty of History, Al-Mustafa International University,
چکیده [English]

There is a view that a key position named Gates of Imams (AS) in the era of presence and the minor occultation existed and some people as the Gates were introduced. However from the minor occultation, some of the Imami and Nasiri authors have offered a list of Imams' gates, but the best and most comprehensive one in explaining the theory of gates from Imam's point of view in this period have been offers by Javad Soleimani in his book" Confidants of Ahl al-Bayt's Privacy ". Whereas this theory needs to be criticizing based on citation and content and this paper focuses on content. So this question is answered that to what extent the theory of Imams' gates in terms of content according to Soleimani's explanation is authentic? The importance of addressing this issue is because theory of Imams' gates has consequences in Shiite belief system and can make changes in it. In the end, it comes to the conclusion that this theory has no status in Shiite beliefs and historical studies have not confirmed it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imams' gates
  • Advocacy Network
  • Study of content
  • Confidants of Ahl al-Bayt's Privacy
قرآن کریم.
ابن ابی الثلج (منسوب) (1410). تاریخ اهل البیت (ع)، تحقیق: محمدرضا حسینی جلالی، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (۱۳۷۶). الامالی، تهران: کتابچی، چاپ ششم.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (۱۳۷۸). عیون اخبار الرضا (ع)، تصحیح: مهدی لاجوردی‌زاده، تهران: نشر جهان، چاپ اول.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (۱۳۹۵). کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه.
ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی (1379). مناقب آل ابی‌ طالب، قم: علامه، چاپ اول.
ابن عقده، احمد بن محمد (۱۴۲۴). فضایل امیر المؤمنین، جمعه و رتبه و قدم له: عبدالرزاق محمد حسین، قم: دلیل ما، چاپ اول.
ابن غضایری، احمد بن حسین (1364). رجال، تحقیق: محمدرضا حسینی، قم: دار الحدیث، چاپ اول.
ابن همام اسکافی، محمد بن ابی بکر (منسوب) (1422). منتخب الانوار فی تاریخ الائمه الاطهار (ع)، تحقیق: علی‌رضا هزار، قم: دلیل ما، چاپ اول.
امام حسن عسکری (ع) (منسوب) (۱۴۰۹). تفسیر، تحقیق: مدرسه امام مهدی (ع)، قم: مدرسه امام مهدی (ع)، چاپ اول.
امین، سید حسن (۱۴۲۵). اسماعیلیون و مغول و خواجه نصیرالدین طوسی، ترجمه: مهدی زندیه، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، چاپ اول.
انصاری، حسن (۱۳۷۲). «ابوالخطاب»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران: انتشارات مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج5، ص432-436.
انصاری، حسن (۱۳۷۹). «اصحاب اجماع»، در: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: انتشارات مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص104-۱۰۵.
برقی، احمد بن محمد بن خالد (1342). الطبقات (رجال برقی)، تحقیق: حسن مصطفوی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
برقی، احمد بن ‌محمد بن‌ خالد (۱۳۷۱). المحاسن، تحقیق: محدث جلال‌الدین، قم: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
جباری، محمدرضا (۱۳۸۲). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه (ع)، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
جبرئیلی، محمدصفر (۱۳۸۹). سیر تطور کلام شیعه؛ دفتر دوم از عصر غیبت تا خواجه نصیر طوسی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
جمعی از پژوهشگران (۱۳۹۵). جستارهایی در مدرسه کلامی قم، قم: دارالحدیث، چاپ اول.
حسین، جاسم محمد (۱۳۸۵). تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم (ع)، ترجمه: سید محمدتقی آیت‌اللهی، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
حسینی طباطبایی، مصطفی (۱۳۷۵). «باب، سید علی‌محمد شیرازی»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: مصطفی میرسلیم، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص11-۱۹.
حسینی، سید علی‌رضا؛ حمادی، عبدالرضا (۱۳۹۳). «جایگاه نقد محتوایی در اعتبارسنجی احادیث شیعه»، در: پژوهش‌های قرآن و حدیث، س47، ش1، ص27-5۱.
خصیبی، حسین بن حمدان (۲۰۰۷). هدایة الکبری، تحقیق: ابو موسی و شیخ موسی، لبنان: دار لأجل المعرفة.
راوندی، قطب الدین (۱۴۰۹). الخرائج والجرائح، تحقیق: مدرسه امام مهدی، قم: مدرسه امام مهدی (ع)، چاپ اول.
زریاب خویی، عباس؛ طارمی، حسن (۱۳۷۵). «باب»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: مصطفی میرسلیم، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج1، ص10-12.
سجادی، صادق (۱۳۸۱). «بابیه»، در: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: انتشارات مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۱، ص33-۳۷.
سلیمانی، جواد (1386). رازداران حریم اهل بیت (ع)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
شبیری زنجانی، سید محمدجواد (۱۳۷۰ الف). «شیخ مفید و کتاب اختصاص»، در: نور علم، ش۴۰، ص60-۸۱.
شبیری زنجانی، سید محمدجواد (۱۳۷۰ ب). «شیخ مفید و کتاب اختصاص؛ قسمت آخر»، در: نور علم، ش۴۲، ص150-۱۷۳.
شهیدی، عبدالحسین؛ مشایخ فریدنی، محمدحسین (۱۳۷۱). «باب»، در: دائرةالمعارف تشیع، زیر نظر: احمد حاج‌سیدجوادی، کامران فانی، بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت (ع)، ج1، ص2-5.
صفار، محمد بن‌حسن (۱۴۰۴). بصائر الدرجات، تحقیق: محمد کوچه‌باغی، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم.
صفری فروشانی، نعمت‌الله (۱۳۸۴ الف). «حسین بن حمدان خصیبی و الهدایة»، در: طلوع، ش16، ص15-46.
صفری فروشانی، نعمت‌الله (۱۳۸۴ ب). «محمد بن جریر طبری آملی و دلایل الامامة»، در: علوم حدیث، س10، ش3-4، ص223-۲۴۰.
طبرسی، احمد بن علی (۱۴۰۳). الاحتجاج علی اهل اللجاج، تحقیق: محمدباقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۹۰). اعلام الوری باعلام الهدی، تهران: اسلامیة.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۲۲). تاج الموالید، بیروت: دار القاری، الطبعة الاولی.
طبری، محمد بن‌ جریر بن‌ رستم صغیر (منسوب) (۱۴۱۳). دلائل الامامة، قم: بعثت.
طوسی، محمد بن‌ حسن (۱۳۷۳). رجال، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.
طوسی، محمد بن‌ حسن (۱۴۰۹). اختیار معرفة الرجال، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
طوسی، محمد بن‌ حسن (۱۴۱۱). کتاب الغیبة، قم: دار المعارف الاسلامیة، الطبعة الاولی.
طوسی، نصیرالدین (۱۳۶۳). روضة التسلیم، تصحیح: ایوانوف ولادیمیر آلکسی یویچ، تهران: جامی، چاپ اول.
عباس، احمد هاشم (1421). اصول الدین عند الشیعة العلویین، بیروت: دار المنتظر.
عثمان، هاشم (۱۹۹۴). هل العلویون الشیعة، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
قمی، علی بن ابراهیم (۱۴۰۴).‌ تفسیر القمی، تحقیق: طیب موسوی جزائری، قم: دار الکتاب، چاپ سوم.
کفعمی، ابراهیم بن علی (۱۴۰۵). المصباح: جنة الامان الواقیة، قم: دار الرضی، چاپ دوم.
کلینی، محمد بن‌ یعقوب (۱۴۰۷). الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
لویس، برنارد (۱۳۷۵). «باب ۲»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: سید مصطفی میرسلیم، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص12-۱۳.
مامقانی، عبدالله (بی‌تا). تنقیح المقال فی علم الرجال، بی‌جا: بی‌نا.
مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳). بحار الانوار، تصحیح: جمعی از محققان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
معصومی همدانی، حسین (۱۳۹۱). استاد بشر: پژوهش‌هایی در زندگی، روزگار، فلسفه و علم خواجه نصیر‌الدین طوسی، گردآورنده: محمدجواد انواری، تهران:‌ مرکز پژوهشی میراث مکتوب، چاپ اول.
مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۴). اوایل المقالات، تحقیق: ابراهیم انصاری، بیروت: دار المفید، الطبعة الثانیة.
مفید، محمد بن محمد (منسوب) (۱۴۱۳). الاختصاص،‌ تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی، قم: کنگره جهانی شیخ مفید، چاپ اول.
ملک‌مکان، حمید (۱۳۸۰). «خواجه نصیر‌الدین طوسی و اسماعیلیان»، در: هفت‌آسمان، ش۹ و ۱۰، ص94-1۲۰.
المنصف بن ‌عبدالجلیل (۲۰۰۴). الفرقة الهاشمیة فی الاسلام، بیروت: دار المهدی الاسلامی، الطبعة الاولی.
نجاشی، احمد بن ‌علی (۱۳۶۵). رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المشرفة.
نوبختی، حسن بن ‌موسی (۱۴۰۴). فرق الشیعة، بیروت: دار الاضواء، الطبعة الثانیة.
هاشمی، سیده زینب؛ طباطبایی، سید کاظم؛ جلالی، مهدی (۱۳۹۴). «بازخوانی دیدگاه رجال‌شناسان متقدم و متأخر درباره مفضل بن عمر جعفی»، در: کتاب قیم، س5، ش۱۳، ص93-۱۱۶.
هلالی، سلیم بن قیس (منسوب) (۱۴۰۵). کتاب سلیم بن قیس، تحقیق: محمد انصاری زنجانی، قم: الهادی، چاپ اول.