نظریه تأویل ظواهر دینی نزد محمدباقر مجلسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استادیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

مجلسی، برخلاف برخی اندیشمندان که تأویل را ناظر به واقعیت خارجی می‌دانند، آن را ناظر به معانی الفاظ تلقی می‌کند. وی تأویل ظواهر را از مقوله استعمال مجازی قلمداد می‌کند و تأویلات رمزی باطنیه و فلاسفه و عرفا را مردود می‌داند. مجلسی با تأویل متون دینی مواجهه‌ای روشمند دارد. وی جواز تأویل را مشروط به اموری می‌داند که مخالف‌نبودن معنای مؤول با ادله عقلی و ضروریات دین، مناسبت با ظاهر کلام، مطابقت با دیگر ظواهر و موافقت با سیاق از آن جمله است. چنان‌که اموری همچون مخالفت معنای تأویلی با اجماع، ناتمام‌بودنِ دلیلِ اعراض از معنای ظاهری و صراحت لفظ در معنای ظاهری از جمله موانع تأویل نزد او است. وی بر اساس این ضوابط در مواضعی به تأویل متون دینی همت گماشته است. در عین حال، در مقابل برخی تأویلات به‌شدت موضع‌گیری کرده و آنها را مردود دانسته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Reinterpretation of the Apparent Meanings of Religious Texts According to Allamah Majlisi

نویسندگان [English]

  • Mohammad Azimi 1
  • Mohammad Ghaforinejad 2
1 PhD student in Studies on Shi'a, University of Religions and Denominations,(corresponding author),
2 Assistant professor, Faculty of Shi'a Studies, , University of Religions and Denominations
چکیده [English]

Contrary to many thinkers who feel that ‘tawil’ (i.e. interpreting a religious text in a manner that goes against its apparent meaning) is something related to external realities, Allamah Majlisi is of the opinion that it is related to the meanings of words. He says that the reinterpretation of the apparent meanings of religious texts is a type of metaphorical usage [of the words used therein]. He also considers the hidden, philosophical and mystical re-interpretations of religious texts to be incorrect. Allamah Majlisi has a methodical reaction to the reinterpretation of religious texts. He says that the permissibility of the reinterpretation of religious texts depends upon certain conditions some of which are the following: the new meanings should not contradict rational proofs or the necessary principles of religion, it should be compatible with the apparent meanings of the text, it should also be compatible with the apparent meanings of the other religious texts and finally, it should be compatible with the context of the text as a whole. Also, the following are some of the things that prevent the reinterpretation of a religious text according to Allamah Majlisi: The new meaning contradicts religious consensus, the reason why the apparent meanings of the text was rejected in the first place is incorrect and the apparent meaning of the text is explicit. Based upon these principles, Allamah Majlisi reinterprets religious texts in ways that go against their apparent meaning in certain cases. At the same time, in contrast, some have adamantly opposed reinterpretation of religious texts and have absolutely rejected them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allamah Majlisi
  • Tawil
  • the Conditions of Tawil
  • the Hindrances of Tawil
  • Apparent Meaning
قرآن مجید.
ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ج1.
ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی (1414). الاعتقادات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (بی‌تا). الاکلیل فی المتشابه والتأویل، اسکندریه: دار الایمان.
ابن رشد اندلسی، محمد بن احمد (1972). فصل المقال فی ما بین الشریعة والحکمة من الاتصال، مصر: دار المعارف.
آمدی، سیف الدین (1423). أبکار الافکار فی اصول الدین، قاهره: دار الکتاب.
تفتازانی، مسعود بن عمر (1409). شرح المقاصد فی علم الکلام، قم: الشریف الرضی، الطبعة الاولی.
جرجانی، علی بن محمد (1412). التعریفات، تهران: ناصر خسرو، چاپ چهارم.
جوادی آملی، عبدالله (1381). دین‌شناسی، قم: اسراء.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیة، الطبعة الاولی.
سبحانی، جعفر (1421). رسائل و مقالات، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع)، الطبعة الاولی.
شاکر، محمدکاظم (1376). روش‌های تأویل قرآن، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1364). الملل والنحل، قم: الشریف الرضی، چاپ سوم، ج1.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار، ج2.
طباطبایی، محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ سوم، ج5.
طوسی، محمد بن حسن (1406). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الاضواء.
غزالی، محمد بن محمد (1964). فضائح الباطنیة، قاهره: چاپ عبد الرحمن بدوی، ج1.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج18.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مجلسی، محمد باقر (1376). عین الحیات، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم: دار الاعتصام.
مجلسی، محمد باقر (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
مجلسی، محمد باقر (1423). بحار الانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
مجلسی، محمد باقر (1430). الاربعون حدیثا، تحقیق: فارس حسون، قم: مکتبة فدک لاحیاء التراث.
مجلسی، محمد باقر (بی‌تا). حق الیقین، قم: ذوی القربی.
مفید، محمد بن نعمان (1413). تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
موسوی (سید مرتضی)، علی بن الحسین (1381). الملخص فی اصول الدین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و کتاب‌خانه مجلس شورای اسلامی، چاپ اول.
موسوی (سید مرتضی)، علی بن الحسین (1405). رسائل الشریف المرتضی، مقدمه: سید احمد حسینی، قم: دار القرآن الکریم.
میرولی‌الدین (1362). «معتزله»، ترجمۀ: غلام‌علی حداد عادل، در: تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش: میان‌محمد شریف، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ج1.
نجارزادگان، فتح‌الله (1387). تحریف‌ناپذیری قرآن، تهران: مشعر.