منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیرگروه شیعه‌شناسی و استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب

2 دانشجوی شیعه‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

از جملۀ موضوعات اعتقادی که همۀ فرق و مذاهب کلامی‌ را به‌گونه‌ای، به خود مشغول کرده، امامت است. امامت در نظام اعتقادی شیعه، جایگاه ویژه‌ای دارد. در این مذهب، بدون توجه به امامت نمی‌توان به تبیین دیگر آموزه‌‌های اعتقادی پرداخت. یکی از ویژگی‌‌هایی که امامت شیعه را از امامت دیگر مذاهب ممتاز می‌کند، علم خاص امام است. علم امام از آغاز پیدایی موضوع امامت، از دغدغه‌‌های امامیه بوده است و چنانچه دربارۀ علم امام، اختلافی بین عالمان امامی بوده، به کم و کیف آن مربوط می‌شود. این جستار در پی تحلیل و بررسی منابع مرتبط با کیفیت علم امام، از نگاه عالمان مدارس قم و بغداد است که با دو رویکرد متفاوت، موضوعات اعتقادی را بررسی کرده‌اند. در جمع‌بندی نهایی روشن می‌شود که پیروان این دو مدرسۀ کلامی، در این زمینه اختلافی ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The sources of Imam’s knowledge from Viewpoint of Qommi and Baghdadian theologians

چکیده [English]

Of the theological issues which have occupied all theological sects, is Imamat. Imamat has special status in Twelver Shiism. Any believe In Shiism related to Imamat and can’t be explained regardless of that. One of the Imamat features that distinguished between the Shia and other sects is the specific knowledge of the Imam. Imam’s knowledge, from the beginning of the emergence of the Imamat, was the Twelvers concerns, and the disagreement between Imimi scholars, was quantitative and qualitative. This article seeks to analyze the resources associated with the quality of the Imam’s knowledge in the thought of Qom and Baghdad’s scholars, which have studied religious topics with deferent approaches. The final conclusion clears that the followers of these two theological schools have no conflict in this issue.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam’s knowledge
  • Qom school
  • Baghdad school
  • theologians
  • Hadith narrators
قرآن مجید
ابن‌بابویه، محمد بن على ( 1398ق). التوحید للصدوق‏، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ـــــــــــــ (1362ش). الخصال، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ـــــــــــــ (1380ش). صفات الشیعة، تهران: انتشارات زراره.
ـــــــــــــ (1372ش). عیون اخبار الرضا(ع)، ترجمۀ حمیدرضا مستفید و على‌اکبر غفارى‏، ج1و2، تهران: صدوق.
ـــــــــــــ (1378ش). عیون اخبار الرضا(ع)، ج1و2، تهران: نشر جهان.
ـــــــــــــ (1363ش). کمال الدین و تمام النعمة، ج2، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
ـــــــــــــ (1395ق). کمال الدین و تمام النعمة، ج1و2، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
ـــــــــــــ (1377ش). معانی الاخبار، ترجمۀ عبدالعلی محمدی شاهرودی، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
ـــــــــــــ (1367ش). من‌ لا یحضره الفقیه‏، ترجمۀ علی‌اکبر غفاری، ج4، تهران: نشر صدوق.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1988). لسان العرب، تصحیح علی شیری، ج1، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
جعفریان، رسول (1384ش). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: انتشارات انصاریان.
صفار، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلّى اللّه علیهم‏، تحقق و تصحیح محسن بن عباسعلى‏ کوچه‌باغى، چ2، قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1378ق). مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینی، تهیه و تنظیم محمود عادل، ج2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
طوسی، محمد بن حسن (1375ق). الاقتصاد الهادی الى طریق الرشاد، قم: انتشارات کتابخانه.
ـــــــــــــ (1414ق). الامالی، قم: دارالثقافة.
ـــــــــــــ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن‏، ج9، بیروت: داراحیاء التراث العربی‏.
ـــــــــــــ (1420ق). الفهرست، قم: کتابخانۀ محقق طباطبایى.
علم‌الهدی، علی بن حسین (1405ق). رسائل الشریف المرتضی‏، تحقیق مهدی رجایی، ج1، قم: دارالقرآن الکریم.
کلینی، محمد بن یعقوب (1362ش). الکافی، ج1، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
مفید، محمد بن محمد (1413ق. الف). الارشاد فی معرفة حجج اللّه على العباد، قم: کنگرۀ شیخ
مفید.
ـــــــــــــ (1413ق. ب). الامالی، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
ـــــــــــــ (1413ق. د). اوائل المقالات‏، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
ـــــــــــــ (1363ش). تصحیح الاعتقاد، قم: منشورات الرضی.
نادم، محمدحسن (1388ش). علم امام (مجموعه‌مقالات)، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.