خوانشی بر ملازمه و تأثیر اندیشه دونادون بر عدل الهی در آیین یارسان (اهل حق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری فرقه‌های تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

«دونادون» از باور به حلول، دومین اصل از اصول اعتقادی پیروان آیین یارسان و از چالش‌برانگیزترین عقاید ایشان است. پیروان این آیین، دونادون را به معنای زندگیمتوالی در هزار‌و‌یک بدن و توجیهی برای ناملایمات زندگی می‌دانند و باور به آن را ملازم عدل الهی و تنها راه اثبات عدالت خداوند می‌دانند؛ نیز معتقدند اگر دونادون پذیرفته نشود، نمی‌توان خداوند متعال را عادل دانست. یارسانیان در سیر تطور این آیین و در تفسیر دونادون با یکدیگر اختلاف داشته و دارند؛ همچنین این اندیشه مورد انتقاد غیریارسانیان بوده است و بسیاری از محققان از دونادون در جایگاه تناسخ یاد می‌کنند. سؤال پیش‌روی این تحقیق آن است که دونادون چه ملازمه و تأثیری بر باور به عدل الهی در آیین یارسان دارد؟ این پژوهش با جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی تبیین ماهیت دونادون بنا بر تفسیر رایج و مشهور یارسان و تأثیر این باور بر عدل الهی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Reading of the Implications and Consequences of the Idea of Dunaduni (Transmigration of the Soul) for Divine Justice in Yarsanism (Ahl-e Haqq)

نویسندگان [English]

  • javad lotfi 1
  • Ali Yasemifard 2
  • Mehdi Bayati 3
1 Assistant professor, Department of History of Islam, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 PhD student, Shiite sects, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 PhD student, Islamic mysticism and Sufism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Dunaduni, or the belief in reincarnation, is the second principle of belief within Yarsanism and remains a highly contentious doctrine. Adherents of this creed maintain that dunaduni entails a series of successive lives in one thousand and one bodies, serving to explain the hardships encountered in life. According to their perspective, embracing dunaduni is integral to affirming divine justice, representing the sole pathway to its affirmation. Without embracing dunaduni, they belive, God cannot be deemed just. During the developments of this creed, there have been disagreements among Yarsanists over the construal of dunaduni. Moreover, the doctrine was criticized by non-Yarsanists as well, as many researchers believe this is a belief in the transmigration of the soul. The question in this research is what implications and consequences this belief has for the belief in divine justice within Yarsanism. By collecting library data and deploying the descriptive and analytical method, this research seeks to explain the nature of dunaduni in line with the prevalent interpretation of the doctrine among Yarsanists as well as its implications for divine justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yarsan
  • Ahl-e Haqq
  • Dunaduni
  • divine justice
  • transmigration of the soul

مراجع

  1. * قرآن کریم

    1. اکبری، سیدمحمد (1380)؛ گلستان یارسان 1 (دونادون)؛ [بی‌جا]: [بی‌نا].
    2. افضلی، قاسم (1371)؛ دائرة المعارف تشیع؛ ج 3، چ اول، تهران: مؤسسه دائرة‌المعارف تشیع.
    3. الهی، بهرام (1382 الف)؛ راه کمال؛ چ سوم، تهران: جیحون.
    4. ـــــــــــــــ (1382 ب)؛ معنویت یک علم است: مبانی معنویت فطری؛ چ سوم، تهران: جیحون.
    5. الهی، نورعلی (1373 الف)؛ برهان الحق؛ چ هشتم، تهران: جیحون.
    6. ـــــــــــــــ (1373 ب)؛ آثار الحق؛ تهران: جیحون.
    7. ـــــــــــــــ (1384)؛ معرفت ‌الروح؛ چ پنجم، تهران: جیحون.
    8. حسینی، حسین (1397)؛ بررسی تحلیلی فرقه اهل حق؛ قم: ذکری.
    9. حسینی، محمد (1393)؛ یار جویار پرسش و پاسخ آئینی؛ چ اول، کردستان عراق: انستیو فرهنگی کرد.
    10. حسینی‌طرهان، مجتبی (1397)؛ بیاض یاری؛ ج 1، چ اول، تهران: آذرفر.
    11. خدابنده، عبدالله (1382)؛ شناخت فرقه اهل‌حق؛ چ اول، تهران: امیر کبیر.
    12. خواجه‌الدین، محمدعلی (1362)؛ سرسپردگان: تاریخ و شرح عقاید دینی وآداب و رسوم اهل حق (یارستان)؛ چ دوم، تهران: منوچهری .
    13. جیحون‌آبادی، نعمت‌الله (1361)؛ حق‌الحقایق یا شاهنامه حقیقت (تاریخ منظوم بزرگان اهل حق)؛ مقدمه محمد مُکری؛ چ دوم، تهران: طهوری.
    14. رستمی، منصور (1392)؛ بازشناسی آیین یارستان (اهل حق)؛ ج 1، چ اول، قم: رسالت یعقوبی.
    15. ــــــــــــــــ (1392)؛ درآمدی بر بازشناسی آیین یارسان (اهل حق)؛ ج 1، چ اول، قم: رسالت یعقوبی.
    16. روحانی‌نژاد، حسین (1394)؛ نقد عرفان‌های صوفیانه؛ چ اول، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    17. سبحانی، جعفر (1420)؛ محاضرات فی الالهیات؛ قم: موسسه امام صادق (ع).
    18. سلطانی، محمدعلی (1385)؛ حریم حق؛ چ اول، تهران: سُها.
    19. سوری، ماشاءالله (1344)؛ سروده‌های دینی یارستان؛ تهران: یارستان.
    20. شاه‌ابراهیمی، سیدامرالله (1374)؛ دفتر کلام شیخ امیر و سیدفرضی و شرح احوالات آتیمور بانیارانی؛ صحنه: جمخانه شاه‌ابراهیمی.
    21. ـــــــــــــــ (1393)؛ دفتر کلام عابدین؛ صحنه: جمخانه شاه‌ابراهیمی.
    22. شیخ صدوق، محمد بن علی (1404)؛ عیون أخبار الرضا (ع)؛ بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    23. صفی‌زاده، صدیق (1375)؛ نامه سرانجام یا کلام خزانه یکی از متون کهن یارستان؛ چ اول، تهران: هیرمند.
    24. ــــــــــــــ (1376)؛ دانشنامه نام‌آوران یارستان احوال و آثار مشاهیر تاریخ کتاب‌ها و اصطلاحات عرفانی؛ چ اول، تهران: هیرمند.
    25. ــــــــــــــــ (1387)؛ اهل‌حق: پیران و مشاهیر؛ چ اول، تهران: حروفیه.
    26. طاهری، طیب (1393)؛ بانگ سَرحَدّان: شمه‌ای از مفاهیم و اشراق مستتر در کلام‌های یارسان؛ چ اول، اربیل عراق: موکریانی.
    27. ـــــــــــــــ (2009 م)؛ تاریخ و فلسفه سرانجام شرحی بر نحله‌های فکری و اعتقادی در کردستان فرهنگ یارسان؛ کردستان عراق: موکریانی.
    28. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1402 ق)؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ قم: جامعه مدرسین.عمید، حسن (1359)؛ فرهنگ فارسی عمید؛ تهران: انتشارات ابن سینا.
    29. القاصی، مجید (1362)؛ مجموعه آئین یاری اندرز یاری رمز یاری؛ تهران: طهوری.
    30. ـــــــــــــــــ (1358)؛ آیین یاری؛ چ دوم، تهران: طهوری.
    31. کاکائی، حق‌مراد (1332)؛ دفتر درویش نوروز؛ [بی‌جا]: [بی‌نا].
    32. لرستانی، خان‌الماس [بی‌تا]؛ دیوان خان‌الماس؛ گردآوری، مقابله و ترجمه: سیدخلیل عالی‌نژاد؛ [بی‌جا]: تهیه کتاب الکترونیک جلیل جمشیدی.
    33. لطفی، جواد و مصطفی سلطانی (1400)؛ «جریان‌های نوظهور آیین یارسان (اهل حق) خوانشی انتقادی»؛ فصلنامه شیعه‌پژوهی، ش 21.
    34. محمدی، محمد (1390)؛ منظومه اهل ‌حق نامه (تاریخچه، عقاید، فقه)؛ چ اول، [بی‌جا]:[بی‌نا].
    35. مرادی، گلمراد (1986 م)؛ نگاهی گذرا به تاریخ و فلسفه یارستان؛ چ اول، آلمان: هایدلبرگ.
    36. مستوفیان، علی‌امیر (1385)؛ رهبران ضلالت؛ چ سوم، تهران: علی‌امیر مستوفیان.
    37. مکارم شیرازی، ناصر (1371)؛ تفسیر نمونه؛ قم: دار الکتب الاسلامیه.
    38. موحدی بشیر، داود (1357)؛ شناخت رهروان عشق علی (ع)«اهل‌حق»؛ تهران: [بی‌نا].
    39. موحدیان عطار، علی (1393)؛ تناسخ گذشته و امروز؛ قم: ادیان و مذاهب.
    40. نیک‌نژاد، سیدکاظم [بی‌تا]؛ گنجینه یاری؛ نسخه خطی.

    41. یاقوتی، منصور (1398)؛ آیین یارسان در اساطیر قوم کرد؛ چ اول، تهران: نشر دات.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار