تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) در میزان اعتبار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سطح چهار حوزه علمیه قم، دکتری فلسفه اخلاق دانشگاه باقرالعلوم قم، قم، ایران

2 دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

3 دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، ایران

چکیده

تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) یکی از کتب بسیار مورد اختلاف عالمان شیعی است؛ از یک‌سو از حیث اقوال عالمان گران‌قدری در طیف مخالف یا موافق این کتاب قرار گرفته‌اند و از سوی دیگر هر کدام از این طایفه دلایل متقنی ارائه کرده‌‌اند. ازآنجاکه برخی از روایات این کتاب تفسیری در مباحث فقهی و اصولی مورد توجه واقع شده است، لازم است میزان اعتبار این تفسیر با مطالعۀ اقوال و دلایل هر کدام از طرفین بررسی شود. مسئلۀ مقاله حاضر این است که تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) تا چه میزانی معتبر و متقن است؟ یافته‌های پژوهش نشان از آن است که دلایل قایلان به اعتبار از اتقان بیشتری برخوردار است و این تفسیر با وجود داشتن ایراداتی، از حیث سند و حجیت معتبر است. وجه تمایز این نوشتار، تحقیق جامع در اقوال علما و معظم دلایل آنان در اعتبار و اعتبار‌نداشتن این کتاب است که سعی شده است به گونۀ فراگیر به آن پرداخته شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Quranic Exegesis Attributed to Imam al-Ḥasan al-ʿAskari (a): Extent of Validity

نویسندگان [English]

  • seyyed Razi ghadery 1
  • mehrdad Divsalar 2
  • seyyed mohammad ghadery 3
1 Level 4, Seminary of Qom, PhD in moral philosophy, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
2 PhD, history and civilization of Islamic nations, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
3 PhD, Islamic philosophy and theology, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

The Quranic exegesis attributed to Imam al-Ḥasan al-ʿAskarī (a) is a very controversial book among Shiite scholars. On the one hand, there are prominent scholars on both sides of opponents and proponents of the book’s validity, and on the other hand, each camp has presented compelling evidence in favor of their respective position. Since some of the hadiths within this exegetical book has garnered attention in issues of jurisprudence and its principles, it is necessary to study the extent of validity of this Quranic exegesis by scrutinizing the views and arguments of both sides. The question of this article concerns the extent of validity of the Quranic exegesis attributed to Imam al-Ḥasan al-ʿAskarī (a). The findings of this research indicates that the arguments presented by advocates of the book’s validity are more cogent. Despites its deficiencies, this Quranic exegesis is valid with respect to its chain of transmission. The contribution of this article is its comprehensive study of the views of scholars and their arguments pertaining to the validity of the book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Imam al-Ḥasan al-ʿAskarī
  • Shiite scholars
  • exegesis
  • hadith
  • authoritativeness of the chain of transmission
  • validity
  • non-validity
  1. ابن‌شهر‌آشوب، محمد بن علی (1380 ق)؛ معالم العلماء؛ نجف: مطبعة الحیدریه.
  2. ــــــــــــــــــــــ (1430 ق)؛ مناقب آل ابی‌طالب؛ بیروت: مؤسسه الاعلمی.
  3. ابن‌غضائری، احمد بن‌ حسین‌ (1423 ق)؛ رجال ابن‌غَضائرییاالضعفاء؛ قم: دارالحدیث.
  4. اردبیلی، محمد بن علی [بی‌تا]؛ جامع الرواة؛ [بی‌جا]: [بی‌نا].
  5. انصاری، شیخ مرتضی (1420 الف)؛ المکاسب؛ قم: انتشارات کنگره.
  6. ــــــــــــــــــــــ (1420 ب)؛ فرائد الاصول؛ قم: انتشارات کنگره.
  7. بحرانی، سیدهاشم (1389 ق)؛ تفسیر برهان؛ تهران: کتاب صبح تهران.
  8. بحرانی، عبدالله بن نورالله (1407 ق)؛ عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من آیات و الاخبار و الاقوال؛ مجقق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی؛ قم: مدرسة الإمام المهدی (ع ‏).
  9. بروجردى، سید‌حسین (۱۴۱۶ ق)؛ تفسیر الصراط المستقیم؛ تحقیق: غلامرضا مولانا بروجردى؛ قم: مؤسسه انصاریان.
  10. بلاغی نجفی، محمد‌جواد (1351 ق)؛ آلاءُ الرَّحمنفیتَفْسیر الْقُرآن؛لبنان: صیدا.
  11. بهایی، محمد بن حسین عاملی (1387 ق)؛ اربعون؛ مترجم: عفیفی بخشایشی؛ قم: دفتر نشر نوید اسلام.
  12. تبریزی، محمدتقی (1384 ق)؛ صحیفة الابرار؛ قم: مکتبه الداوری.
  13. تفرشی، سیدمصطفی (1418 ق)؛ نقد الرجال؛ قم: مؤسسه ‌آل البیت.
  14. حر عاملی، محمد بن الحسن (1414 ق)؛ وسایل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
  15. ــــــــــــــــــــــــ (1425 ق)؛ اثبات الهداة؛ بیروت: مؤسسه الاعلمی.
  16. حسینی میرداماد، سید‌محمد (1422 ق)؛ الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه؛ قم: دارالحدیث.
  17. حلّی، حسن بن سلیمان [بی‌تا]؛ مختصر بصائر الدرجات؛ قم: انتشارات الرسول المصطفی.
  18. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1411 ق)؛ خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  19. خویی، سیدابوالقاسم (1403 ق)؛ معجم رجال الحدیث؛ قم: دارالزهرا.
  20. رضایی اصفهانی، محمدعلی [بی‌تا]؛ درسنامه روش‌ها و گرایش‌های تفسیری؛ [بی‌جا]: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  21. سبحانی، جعفر (1410 ق)؛ کلیات فی علم الرجال؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  22. شبر، سید‌میرعبدالله [بی‌تا]؛ الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین؛ [بی‌جا]: [بی‌نا].
  23. شعرانی، ابوالحسن (1386)؛ حاشیه مجمع البیان: پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع البیان ، روح الجنان و منهج الصادقین؛ به تحقیق محمدرضا غیاثی کرمانی: قم: بوستان کتاب.
  24. شوشتری، محمدتقی (1407 ق)؛ الاخبار الدخیله؛ قم: جامعه مدرسین.
  25. ـــــــــــــــــــــ (1417 ق)؛ قاموس الرجال؛ قم: جامعه مدرسین.
  26. شهید ثانی، زین‌الدین علی (1402 ق)؛ منیة المرید؛ قم: دار المرتضی.
  27. شیخ مفید، محمد بن محمد (1414 ق)؛ اَلْإرْشاد فی مَعْرفة حُجَجِ الله عَلَی الْعِباد؛ قم: دار المفید.
  28. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1355)؛ امالی؛ تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
  29. ــــــــــــــــــــ (1382)؛ علل الشرایع؛ قم: انتشارات مؤمنین.
  30. ــــــــــــــــــــ (1389)؛ عیون اخبار الرضا؛ ترجمه: محمد‌صالح بن محمد‌باقر قزوینی؛ قم: مسجد مقدس جمکران.
  31. ـــــــــــــــــــ (1403 الف)؛ الخصال؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  32. ــــــــــــــــــ (1403 ب)؛ من لا یحضره الفقیه؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  33. ــــــــــــــــــ (1425 ق)؛ معانی الاخبار؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  34. طباطبایی بروجردی، سیدحسین (ق 1410)؛ جامع احادیث الشیعه؛ قم: انتشارات مهر.
  35. طبرسی، احمد بن علی (1413 ق)؛ الاحتجاج؛ قم: انتشارات هادی.
  36. طهرانی، آقا‌بزرگ (1403 ق)؛ الذریعه الی تصانیف الشیعه؛ بیروت: دار الاضواء.
  37. فیض کاشانی، محسن (1386)؛ تفسیر صافی؛ قم: انتشارات نوید اسلام.
  38. قطب راوندی، سعید بن هبة الله (1409 ق)؛ الخرائج و الجرائح؛ قم: انتشارات هادی.
  39. مامقانی، عبدالله (1423 ق)؛ تنقیح المقال فی علم الرجال؛ قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
  40. مجلسی، محمدباقر (1404 ق)؛ بحارالانوار؛ بیروت: مؤسسه الوفا.
  41. مجلسی، محمدتقی (1374)؛ لوامع صاحبقرانی؛ قم: انتشارات اسماعلیان.
  42. ـــــــــــــــــ (1399)؛ روضه المتقین؛ قم: دارالعلمیه.
  43. منسوب به: امام حسن عسکری (ع) (1409 ق)؛ تفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری؛ مجقق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم: موسسه آل البیت.
  44. میرداماد استرآبادی، محمد‌باقر بن محمد حسینی مرعشی (1397)؛ شارع النجاة، قم: انتشارات هادی.
  45. نجاشی، احمد بن علی (1407 ق)؛ رجال النجاشی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  46. نجفی، محمد‌حسن (1365)؛ جواهر الکلام؛ قم: مؤسسه آل البیت.
  47. نوری، میرزاحسن (1415 ق)؛ خاتمه المستدرک؛ قم: مؤسسه آل البیت.
  48. وحید بهبهانی، محمدباقر [بی‌تا]؛ التعلیفه علی منهج المقال؛ [بی‌جا]: [بی‌نا].