آسیب‌های پیاده‌روی اربعین حسینی: بررسی جامعه‌شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه آیت‌الله بروجردی، بروجرد، ایران

چکیده

پیاده‌روی اربعین پدیده‌ای فراملی، تاریخی، کثیرالابعاد، فرامذهبی و بین‌رشته‌ای دارای کارکردها و پیامدهای گوناگون است که از دیرباز اهمیت و اعتبار ویژه داشته، و ابررویداد تلقی می‌شود. مناسک زیارتی با این حجم جمعیتی از کشورها و فرهنگ‌های مختلف قطعاً با آسیب‌هایی روبه‌رو می‌شود. بر این مبنا ضروری است نگاهی جامعه‌شناختی به آسیب‌هایی که آن را تهدید می‌کند داشته باشیم تا بتوانیم با شناخت دقیق و صحیح آنها و حذف این آسیب‌ها، از پیامدها و آثار مخرب آسیب جلوگیری کنیم. به کمک روش نمونه‌گیری نظری و هدفمند با 20 نفر از زائران ایرانی و عراقی در مسیر پیاده‌روی اربعین، از نجف تا کربلا، در مهرماه 1398 مصاحبه شد. داده‌های این مطالعه کیفی از طریق روش ترکیبی مشاهده و مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته گردآوری شد. یافته‌ها نشان می‌دهد آسیب‌هایی که پیاده‌روی اربعین را تهدید می‌کند عبارت است از: تفاوت‌ها و تعارضات فرهنگی، رقابت موکب‌های ایرانی و تخریب الگوی سنتی اربعین عراقی، آسیب‌های اجتماعی، عرفی‌شدن، اسراف و تبذیر، پسماندها و آلودگی محیط زیست، کم‌توجهی به واجبات دین، وجود فرقه‌های انحرافی، شکاف سنی‌شیعی و دولتی‌شدن اربعین. نتیجه‌گیری کلی از پژوهش حاضر آن است که اصلاح وضع موجود، تعمیق معرفت دینی و افزایش آگاهی درباره فلسفه پیاده‌روی اربعین در اولویت قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Harms of Arbaeen Hosayni Walk: A Sociological Study

نویسنده [English]

  • gholamreza tajbakhsh
Associate Professor, Department of Social Sciences, Ayatollah Boroujerdi University, Boroujerd, Iran
چکیده [English]

The Arbaeen Hosayni Walk is a transnational, historical, multidimensional, trans-religious, and interdisciplinary phenomenon with various functions and consequences, which has long been of special importance and prestige and has been considered a super event. Pilgrimage rituals with such a large population from different countries and cultures certainly face different harms. Therefore, it is necessary to conduct a sociological study of the harms that threaten the Arbaeen Hosayni Walk so that by accurately identifying and eliminating them, we can prevent their consequences and destructive effects. Using a theoretical and purposeful sampling method, 20 Iranian and Iraqi pilgrims were interviewed on the Arbaeen footpath from Najaf to Karbala in September 2017. The data of this qualitative study were collected through a combined method of observation and semi-structured interviews. The findings show that the harms that threaten the Arbaeen Walk are as follows: cultural differences and conflicts, competition between Iranian mawakeb (tents) and the destruction of the traditional pattern of Iraqi Arbaeen ritual, social harms, secularization, extravagance, waste and environmental pollution, lack of attention to the duties of religion, the existence of deviant sects, the Sunni-Shiite divide, and the governmentalization of the ritual.  Findings show that improving the status quo, deepening religious knowledge, and raising awareness about the philosophy of the Arbaeen Walk should be given priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arbaeen Walk
  • Pilgrim
  • Harm
  • Sociological
  • Iraq
قرآن کریم (1393). ترجمه: حسین انصاریان، تهران: سوره.
سید رضی (1414). نهج‌البلاغة، قم: دار الهجرة.
بیات، بهرام؛ میرعباسی، حمید (1397). جامعه‌شناسی مداحی در ایران، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
پویافر، محمدرضا (1398). الگوی فعالیت‌ها و تجربه خیر دینی در آیین پیاده‌روی اربعین: گزارش‌پژوهی، تهران: بنیاد خیریه راهبردی آلاء.
توسلی، غلام‌عباس (1390). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سمت.
جمشیدی‌ها، غلام‌رضا؛ قبادی، علی‌رضا (1386). «تحلیل جامعه‌شناختی از مراسم و مناسک دینی با تأکید بر مراسم عاشورا»، در: تاریخ اسلام، ش2، ص37-60.
ریتزر، جورج (1387). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: علمی.
خامنه‌ای، سید علی (1381). بیانات مقام معظم رهبری در جمع مردم، در: Khamenei.ir
صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1378). آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: سمت.
گیدنز، آنتونی (1378). جامعه‌شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نی.
مساواتی ‌آذر، مجید (1374). آسیب‌شناسی اجتماعی ایران: جامعه‌شناسی انحرافات، تبریز: نشر نوبل.
معینی‌پور، مسعود (1395). «ظرفیت‌شناسی آیین پیاده‌روی اربعین در مواجهه عرفی‌شدن و عرفی‌زدایی»، در: https://rasanews.ir/fa/news/448908.
نجاتی، محمدسعید (1396). «آسیب‌شناسی میدانی مراسم پیاده‌روی اربعین حسینی از زوایه فرهنگ زیارت در اسلام»، در: فرهنگ زیارت، ش31، ص 195-167.
همیلتون، ملکم (1388). جامعه‌شناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: تبیان.