مناسبات سیاسی‌اجتماعی امامیه و زیدیه در عصر حضور امامان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه سطح چهار زبان و ادبیات عرب، جامعة المصطفی العالمیة و پژوهشگر تاریخ کلام بنیاد فرهنگ جعفری، قم، ایران

2 استادیار پژوهشگاه قرآن و حدیث و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

امامیه و زیدیه، که از دیرینه‌ترین فِرَق اسلامی هستند، همواره مناسباتی در عرصه‌های مختلف با یکدیگر داشته‌اند. این نوشتار با انتخاب بازه زمانی عصر حضور ائمه (ع) و بخش‌های آغازین غیبت صغرا، مناسبات سیاسی و اجتماعی امامیه و زیدیه را بررسی می‌کند. نتایج بررسی گزارش‌های تاریخی نشان می‌دهد در مسائل سیاسی به دلیل اختلاف در روش و شیوه مبارزه با حاکمان جور، میان زیدیه و امامیه به‌تدریج واگرایی به وجود آمد. با این ‌حال، برخی از اصحاب معتمد ائمه (ع) با اجازه ایشان در برخی از قیام‌های زیدیان شرکت کردند و زمینه ارتباط سیاسی امامیه و زیدیه را فراهم آوردند. اما مناسبات اجتماعی دو گروه بیشتر همگرایانه بوده و امامیه تعاملات اجتماعی خوبی با برخی از گروه‌های زیدیه برقرار کرده‌اند. در مقابل، اعتقادات برخی دیگر از گروه‌های زیدیه از جمله بُتْریّه باعث شد امامیه چندان تمایلی به برقراری ارتباطات اجتماعی با آنان نداشته باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Socio-political Relations between Imamiyyah and Zaydism during the Era of the Presence of the Imams

نویسندگان [English]

  • syed mohammad mahdi zaidi 1
  • ali amirKhani 2
1 Level 4 Student, Arabic Language and Literature, Al-Mustafa International University; Researcher, Department of Theology History, Jafari Culture Foundation, Qom, Iran
2 Assistant Professor of Quran and Hadith Research Institute; Member of Islamic Theology Association of the Seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

Imamiyyah and Zaydism, which are the oldest Islamic sects, have always had relations with each other in various fields. This article examines the political and social relations between Imamiyyah and Zaydism during the period of the presence of the Imams (AS) and the initial era of the minor occultation. Examination of historical reports shows that there was a gradual divergence in political issues between Imamiyyah and Zaydism due to differences in the method of fighting oppressive rulers. However, some of the trusted companions of the Imams (AS), with their permission, participated in some of the Zaydi uprisings and provided the ground for the political connection between the Imamis and Zaydis. But the social relations between the two groups have often been convergent and the Imamis have established good social interactions with some Zaydi groups. In contrast, the beliefs of some other Zaydi groups, including the Botriyah, made the Imamis reluctant to establish social relations with them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sects
  • Shiism
  • Imamiyyah
  • Zaydism
  • Social Relations
  • Political Relations

مراجع

ابن الفقیه، ابو عبد الله احمد بن محمد (1416). البلدان، بیروت: نشر عالم الکتب.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1378). عیون اخبار الرضا (ع)، تهران: جهان.
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1408). تاریخ ابن خلدون، بیروت: دار الفکر.
ابن سعد، محمد (1410). الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن عنبه، احمد بن علی (1385). عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، قم: انصاریان.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407). البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن مرتضی، امام احمد بن یحیی (1409). البحر الزخار، صنعاء: دار الحکمة الیمانیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابوحمزه ثمالی (1420). تفسیر ابوحمزه، قم: الهادی.
اربلی، علی بن عیسی (1381). کشف الغمة فی معرفة الائمة، تبریز: بنی‌هاشمی.
اسماعیل، محمود (1383). ادریسیان: یافته‌های جدید، ترجمه: حجت‌الله جودکی، تهران: باز.
اشعری قمی، سعد بن عبدالله (1360). المقالات والفرق، تهران: علمی و فرهنگی.
اشعری، ابو الحسن (1440). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، مصحح: هلموت ریتر، بیروت: دار النشر فرانزشتاینر.
اصفهانی، علی بن حسین (1419). مقاتل الطالبیین، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
الإمام حسن بن علی (1409). التفسیر الامام الحسن العسکری (ع)، قم: مدرسة الإمام المهدی.
الامام علی بن الحسین (1376). الصحیفة السجادیة، قم: الهادی.
بحرانی، سید هاشم (1413). مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
برقی، احمد بن محمد (1342). الرجال، تهران: دانشگاه تهران.
بغدادی، عبد القاهر (1408). الفرق بین الفرق، بیروت: دار الجیل، دار الافاق.
البلاذری، أحمد بن یحیی (1417). انساب الأشراف، بیروت: دار الفکر.
جعفریان، رسول (1387). تاریخ تشیع در ایران، تهران: نشر علم.
حلی، حسن بن یوسف (1402). رجال العلامة الحلی، قم: الشریف الرضی.
حلی، حسن بن یوسف (1414). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
رازی، احمد بن سهل (1995). أخبار فخ و خبر یحیی بن عبد الله و أخیه إدریس بن عبد الله، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
راوندی، قطب‌الدین (1409).‌ الخرائج والجرائح، قم: مؤسسه امام مهدی (عج).
زرکلی، خیر الدین (1989). الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
زیدی، سید محمدمهدی؛ طالقانی، سید حسن (1400). «مناسبات علمی‌فرهنگی امامیه و زیدیه در عصر حضور امامان (ع)»، در: تحقیقات کلامی، س9، ش32، ص67-88.
سالم عزان، محمد یحیی (1424). مجموع کتب و رسائل الامام زید بن علی، صعده: مرکز أهل البیت للدراسات الإسلامیة.
سمعانی، عبد الکریم بن محمد (1382). الانساب، حیدرآباد: مجلس دائرة ‌المعارف العثمانیة.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1364). الملل والنحل، قم: الشریف الرضی.
شیبی، کامل مصطفی (1982). الصلة بین التصوف والتشیع، بیروت: دار الأندلس.
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
صفدی، صلاح الدین (2000). الوافی بالوفیات، بیروت: دار احیاء التراث.
طالقانی، سید حسن (1391). «مدرسه کلامی قم»، در: نقد و نظر، ش65، ص66-90.
طبرسی، احمد بن علی (1403). الاحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
طبرسی، فضل بن حسن (1417). اعلام الوری بأعلام الهدی، قم: آل البیت.
طبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الطبری، بیروت: دار التراث.
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال الطوسی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
طوسی، محمد بن حسن (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
قمی، حسن بن محمد (1361). تاریخ قم، ترجمه: حسن بن علی قمی، تهران: توس.
کشی، محمد بن عمر (1404). اختیار معرفة الرجال، قم: مؤسسة آل البیت.
کلینی، محمد بن یعقوب (1404). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مادلونگ، ویلفرد (1384). «زیدیه»، ترجمه: سید محمد منافیان، در: پژوهش‌نامه حکمت و فلسفه اسلامی، ش15، ص177-186.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد تقی (1406). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه اسلامی کوشانبور.
مرعشی، ظهیرالدین (1361). تاریخ طبرستان، تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق، تهران.
مروزی، اسماعیل بن حسین (1409). الفخری، قم: مکتبة المرعشی.
مفید، محمد بن محمد (1413 الف). الاختصاص، قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد (1413 ب). الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد (1413 ج). اوائل المقالات، قم: کنگره شیخ مفید.
ناشئ اکبر، عبدالله بن محمد (1386). مسائل الامامة، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
نجاشی، احمد بن علی (1365). رجال النجاشی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نشار، علی سامی (1977). نشأة الفکر الفلسفی فی الإسلام، قاهره: دار المعارف.
نعمانی، ابن أبی‌ زینب (1397). الغیبة للنعمانی، تهران: صدوق.
نوبختی، حسن بن موسی (1404). فرق الشیعة، بیروت: دار الأضواء.
یعقوبی، احمد بن أبی ‌یعقوب (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
شیعه پژوهی
دوره 8، شماره 22
شهریور 1401
صفحه 57-83

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار