تأملی در مؤلفه‌های فهم‌پذیری قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

امکان فهم متون دینی از دغدغه‌های همیشگی دین‌پژوهان بوده و تاکنون اندیشمندان شرق و غرب نظریه‌های مختلفی درباره‌اش مطرح کرده‌اند. در همین خصوص بحث‌های پُردامنه‌ای هم میان عالمان اسلامی از دیرباز درباره ممکن‌بودن یا نبودن فهم قرآن مطرح شده‌ است. آنچه در آثار نگاشته‌شده بیشتر محل توجه قرار گرفته، اقامه ادله در اثبات فهم‌پذیری قرآن است. حال آنکه، پیش از بحث درباره «فهم‌پذیری» یا «فهم‌ناپذیری» قرآن باید مشخص شود که: در فهم‌پذیردانستن قرآن فهم چه کسانی ملاک است؟ فهم کدامین معانی از قرآن مد نظر است؟ و چه میزان از فهم، معیار سنجش قرار می‌گیرد؟ در حقیقت این پرسش‌ها ناظر به مؤلفه‌ها و به عبارتی مبانی «فهم‌پذیری قرآن» است که باید پیش از اقامه ادله بر ممکن‌بودن یا نبودن فهم قرآن، پاسخ داده شود. نظر به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر با رویکردی درون‌دینی مبتنی بر روش توصیفی‌تحلیلی پاسخ پرسش‌های فوق را می‌کاود و بر اساس مؤلفه‌های به‌دست‌آمده ادله مخالفان امکان فهم قرآن را نقد می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Components of the Comprehensibility of the Quran

نویسنده [English]

  • Omid Ghorbankhani
PhD Gradute in Comparative Interpretation of the Quran, University of Qom, Qom, Iran,
چکیده [English]

The possibility of understanding religious texts has always been a concern of theologians, and so far Eastern and Western thinkers have proposed various theories about it. In this regard, there has been a wide-ranging debate among Islamic scholars about the possibility or impossibility of understanding the Quran. What has been the focus of most of the written works is the presentation of evidence to prove the comprehensibility of the Quran. However, before discussing the comprehensibility or incomprehensibility of the Quran, it should be noted that: Whose understanding is the criterion for comprehensibility of the Quran? Understanding which meanings of the Quran is meant? And how much understanding should be achieved? In fact, these questions refer to the components or in other words, the principles of "comprehensibility of the Quran" that must be answered before presenting evidence on the possibility or impossibility of understanding the Quran. Given the importance of this issue, the present study examines the answers to the above questions with an intra-religious approach based on a descriptive-analytical method, and then criticizes the arguments of those who believe in the impossibility of understanding the Quran based on the discussed components. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran's Language
  • Religion's Language
  • Quran Comprehensibility
  • Quran's Audience
  • Text Understanding

مراجع

قرآن کریم.
ابن ‌عاشور، محمد طاهر (1420). تفسیر التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن ‌هشام، عبد الملک (بی‌تا). السیرة النبویة، بیروت: دار المعرفة.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن ‌علی (1379). مناقب آل أبی طالب، قم: علامه.
اخوان مقدم، زهره (1393). از دریا به آسمان؛ اصول تفسیر قرآن کریم برگرفته از روایات اهل بیت b ، تهران: دانشگاه امام صادق j.
انصاری، مرتضی ‌بن ‌محمد (1430). فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
انوری، حسن (1382). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
بابایی، علی‌اکبر (1389). مکاتب تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بابایی، علی‌اکبر؛ و دیگران (1379). روش‌شناسی تفسیر قرآن، تهران: سمت.
برقی، احمد بن‌ محمد (1371). المحاسن، تحقیق: جلال‌الدین محدث، قم: دار الکتب الاسلامیة.
جوهری، اسماعیل‌ بن‌ حماد (بی‌تا). الصحاح، تحقیق: احمد عبد الغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین.
حرّ عاملی، محمد بن‌ حسن (1409).‌ وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b.
خوئی، ابو القاسم (1417). محاضرات فی أصول الفقه، تقریر: محمد اسحاق فیاض، قم: انصاریان.
خوئی، ابوالقاسم (1430). البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
راغب‌ اصفهانی، حسین ‌بن ‌محمد (بی‌تا). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
رضایی‌ اصفهانی، محمدعلی (1387). منطق تفسیر قرآن، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
زین‌العابدین، علی‌ بن‌ الحسین (1376). الصحیفة السجادیة، قم: دفتر نشر الهادی.
ساجدی، ابوالفضل (1383). زبان دین و قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ساجدی، ابوالفضل (1392). زبان قرآن، با نگاهی به چالش‌های کلامی تفسیر، تهران: سمت.
شاکر، محمدکاظم (1381). روش‌های تأویل قرآن، قم: بوستان کتاب.
شاکر، محمدکاظم (1382). مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
شبّر، عبدالله (1410). تفسیر القرآن الکریم، قم: مؤسسة دار الهجرة.
شریف الرضی، محمد بن‌ حسین (1414).‌ نهج البلاغه، تحقیق: صبحی صالح، قم: هجرت.
صدوق، محمد بن‌ علی (1385). علل الشرائع، قم: کتاب‌فروشی داوری.
صدوق، محمد بن ‌علی (1398). التوحید، تصحیح: هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین.
طباطبایی، محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد بن ‌حسن (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
فتال ‌نیشابوری، محمد بن‌ احمد (1375). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم: رضی.
فتحی، علی (1396). معیارپذیری تفسیر قرآن؛ رهیافت‌ها و چالش‌ها، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
فراهیدی، خلیل‌ بن‌ احمد (بی‌تا). کتاب العین، قم: هجرت.
قمی، علی ‌بن ‌ابراهیم (1404).‌ تفسیر القمی، تحقیق: طیّب موسوی جزائری، قم: دار الکتاب.
کلینی، محمد بن‌ یعقوب (1407).‌ الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
محمدی‌ مظفر، محمدحسن (1392). ظاهرگرایی در فهم قرآن، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
مختاری، محمدحسین (1397). هرمنوتیک: معنا و زبان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
معرفت، محمد هادی (1415). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
معرفت، محمد هادی (1418 الف). التفسیر والمفسرون فی ثوبة القشیب، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة.
معرفت، محمدهادی (1379). تفسیر و مفسران، قم: مؤسسه فرهنگی‌انتشاراتی التمهید.
مؤدب، سید رضا (1393). مبانی تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم.
نکونام، جعفر (1390). درآمدی بر معناشناسی قرآن، قم: دانشکده اصول دین.
نهاوندی، محمد (1386). نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة.
واعظی، احمد (1380). درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شیعه پژوهی
دوره 8، شماره 21
اسفند 1400
صفحه 91-114

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار