جریان‌های نوظهور آیین یارسان (اهل حق): خوانشی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرقه‌های تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

جریان سنتی‌مسلک یارسان (اهل حق) از یازده خاندان تشکیل شده است که هفت خاندان در زمان سلطان اسحاق برزنجه‌ای و به دستور او بنا نهاده شد و چهار خاندان دیگر در قرن‌های بعد، به آنها اضافه گردید. در اوایل قرن چهاردهم ه.ش. و در سال‌های اخیر دو جریان نوپدید به نام‌های «مکتب» وابسته به خانواده نورعلی الاهی و جریان «یارسانیزم» وابسته به مدعیان استقلال مسلک یارسان از سایر ادیان، مخصوصاً دین اسلام و تشیع امامی، در اهل حق شکل گرفت که تحت دو نهاد «سازمان دمکراتیک یارسان» با نام اختصاری «سدی» و علامت اختصاری YDO، و «مجمع مشورتی فعالان مدنی یارسان» فعالیت می‌کنند و به نظر می‌رسد اندیشه‌های متفاوتی با جریان‌ها و خاندان‌های سنتی یارسان در عقاید و آداب و رسوم دارند. پرسش پیش رو این است که: اندیشه‌های دو جریان مکتب و یارسانیزم چیست؟ پیش‌فرض تحقیق این است که از منابع در دسترس این دو جریان، گونه‌ای نظام فکری‌عقیدتی مستقل از پیشینهٔ تاریخی و عقیدتی یارسان برداشت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Emerging Currents of Yarsanism (Ahl Haqq): A Critical Study

نویسندگان [English]

  • Javad Lotfi 1
  • Mostafa Soltani 2
1 PhD Student in Shiite Sects, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
2 Assistant Professor, Department of Islamic Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

The traditional stream of Yarsanism (Ahl Haqq) consists of eleven families, seven of which were founded by the order of Sultan Ishaq Barzanjeyi during his reign, and four more families were added in the following centuries. In the early fourteenth century A.H. and in the recent years, two emerging currents called "Maktab" belonging to the family of Nur Ali Elahi and "Yarsanism" affiliated with the claimants of Yarsan's independence from other religions, especially Islam and Imami Shiism were formed among the Ahl Haqq, which today operate under the two institutions of Yarsan Democratic Organization, abbreviated as either "Sadi" or "YDO", and Yarsan Civil Activists Consultative Assembly. They seem to have different ideas from traditional Yarsan currents and families in beliefs and customs. This research seeks to answer the question: What are the thoughts and ideas of the two currents of "Maktab" and "Yarsanism"? The premise of the research is that a kind of intellectual-ideological system independent of the historical and ideological background of Yarsan is taken from the available sources of these two currents.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Current
  • Ahl Haqq
  • Yarsan
  • Maktab
  • Yarsanism
  • Yarsanis

مراجع

اسکندری، مصطفی (1396). درس‌نامه جریان‌شناسی احزاب و گروه‌های زاویه‌دار در ایران، قم: وحدت‌بخش، چاپ اول.
افضلی، قاسم (1371). مکاتبه با دائرة‌المعارف تشیع، تهران: مؤسسه دائرة‌المعارف تشیع، چاپ اول، ج3.
افضلی، قاسم (2011). سیری به سوی خاندان سید محمد گوره‌سوار از گنجیه سلطان سحاک، اربیل: مرکز تحقیق و نشر مکریانی، چاپ اول، ج1.
‌امیرمستوفیان، علی (1389). رهبران ضلالت، تهران: علی امیرمستوفیان، چاپ سوم.
انور، لیلی (1388). ملک‌جان نعمتی، ترجمه: فرزاد یمینی، تهران: نشر پنج، چاپ اول.
الاهی، نورعلی (1373 الف). برهان الحق، تهران: جیحون، چاپ هشتم.
الاهی، نورعلی (1373 ب). آثار الحق، تهران: جیحون، چاپ چهارم، ج1.
الاهی، نورعلی (1373 ج). آثار الحق، تهران: جیحون، چاپ دوم، ج2.
برنامه و اساس‌نامه سازمان دمکراتیک یارسان، در: www.yarsanmedia.org
جیحون‌آبادی، نعمت‌الله (1361). حق الحقائق یا شاه‌نامه حقیقت: تاریخ منظوم بزرگان اهل حق، مقدمه: محمد مُکری، تهران: طهوری، چاپ دوم.
حسینی، سید حسین (1397). بررسی تحلیلی فرقه اهل حق، قم: ذکری، چاپ اول.
خدابنده، عبدالله (1382). شناخت فرقه اهل حق، تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
خلیفه مازندرانی (1391). سلوک در تاریکی، تهران: نیکان، چاپ دوم.
خواجه الدین، سید محمدعلی (1362). سرسپردگان تاریخ و شرح عقاید دینی و آداب و رسوم اهل حق (یارستان)، تهران: منوچهری، چاپ دوم.
دلفانی، سیاوش (1379). تاریخ مشعشعیان: پیروان اهل حق، قزوین: بحرالعلوم، چاپ اول.
دورینگ، ژان (1378). موسیقی و عرفان سنت اهل حق، ترجمه: سودابه فضایلی، آبادان: پرسش، چاپ اول.
رستمی، منصور (1392). بازشناسی آیین یارستان: اهل حق، قم: رسالت یعقوبی، چاپ اول، ج1.
روحانی‌نژاد، حسین (1394). نقد عرفان‌های صوفیانه، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1389). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر، چاپ چهاردهم.
زمانی، علی‌اکبر (1386). استاد الاهی در نگاهی به آثار الحق، تهران: نیکان، چاپ اول.
سلطانی، محمدعلی (1381). تاریخ خاندان‌های حقیقت و مشاهیر متأخر اهل حق در کرمانشاه، تهران: سُها، چاپ دوم.
سلطانی، محمدعلی (1385). حریم حق، تهران: سُها، چاپ اول.
سوری، ماشاء‌الله (1344). سروده‌های دینی یارستان، تهران: یارستان.
شوقی، ابراهیم (1396). «یادداشت: تعصب کور، فریب و خودسوزی؛ درنگی بر ماجرای خودسوزی‌های اهل حق»، در: روشنا، ش72، ص64-67.
صفی‌زاده، صدیق (1375). نامه سرانجام یا کلام خزانه یکی از متون کهن یارستان (اهل حق)، تهران: هیرمند، چاپ اول.
صفی‌زاده، صدیق (1376). دانش‌نامه نام‌آوران یارستان: احوال و آثار مشاهیر، تاریخ کتاب‌ها و اصطلاحات عرفانی، تهران: هیرمند، چاپ اول.
صفی‌زاده، صدیق (1387). اهل حق: پیران و مشاهیر، تهران: حروفیه، چاپ اول.
طاهری، طیب (2009). تاریخ و فلسفهٔ سرانجام: فرهنگ یارسان، شرحی بر نحله‌های فکری و اعتقادی در کردستان، اقلیم کردستان عراق: موکریانی.
القاصی، مجید (1362). آیین یاری، اندرز یاری، رمز یاری، تهران: طهوری.
محمدی، محمد (1384). پژوهشی دقیق: اهل حق، تاریخچه، عقاید، فقه، تهران: پازینه، چاپ اول.
مرادی، گل‌مراد (1986). نگاهی گذرا به تاریخ و فلسفه یارستان، هایدلبرگ، چاپ اول.
نظری جلال‌وند، علی (بی‌تا). نگاهی گذرا به آیین یاری، بی‌جا: بی‌نا.
هاموش (1386). آداب و ارکان یارسان، کرندغرب: بی‌نا.
یزدان‌پناه، شهناز (1394). نقدی نو بر آیین و مرام اهل حق، تهران: آینده درخشان، چاپ اول.
www.yarsanmedia.org
malakjan.com
yarestan121.blogfa.com
ahlehagh.parsiblog.com
www.yarsani.com
dictionnaire.sensagent.leparisien.fr
www.mashreghnews.ir
www.farsnews.com
www.mashreghnewz.ir
https://telegram.me/hanayar7v
شیعه پژوهی
دوره 8، شماره 21
اسفند 1400
صفحه 247-270

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار