بررسی تطبیقی حقیقت مجازات اخروی از دیدگاه صدرالدین شیرازی و جعفر سبحانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری اخلاق، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 استادیار گروه عرفان و تصوف، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

4 دانشجوی دکتری اخلاق، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

قرآن کریم انسان‌ها را به دو گروه بهشتی و دوزخی تقسیم کرده و وعده تحقق آن در قیامت را می‌دهد. میان متکلمان مناقشاتی پیش آمده است که حقیقت این پاداش و عذاب اخروی چه بوده و از کجا نشئت می‌گیرد. یکی از مباحث مطرح در علم‌النفس نیز حقیقت و منشأ سعادت و شقاوت انسان است. به هر روی، متکلمان و فلاسفه درباره مجازات اخروی نظریه‌های مختلف بیان کرده‌اند. پژوهش حاضر، که از سنخ معرفةالنفس است، با روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از اندیشه‌های کلامی و فلسفی انجام شد. هدف این تحقیق تحلیل هستی‌شناختی حقیقت مجازات اخروی از دیدگاه دو شخصیت متقدم و معاصر شیعه، ملاصدرا و سبحانی، است و به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد که از دیدگاه ملاصدرا و سبحانی منشأ پاداش و عذاب اخروی و ظهور بهشت و جهنم چیست. نتایج پژوهش اشتراکات و افتراقاتی را نشان می‌دهد. اشتراکات عبارت از این است که حیات و حشر اخروی مرهون اتحاد بین علم و عمل و نفس انسان در دنیا است و ظهور ملکات در نشئه آخرت، بدن اخروی و ابدی را می‌سازد. همچنین، برخلاف تصور بسیاری از حکما، عذاب اخروی حاصل امور عدمی و نقصان‌های دنیوی ناشی از تعلقات نفسانی است و پاداش بهشت زدودن آنها و کسب کمالات حقیقی با معارف الاهیه و اخلاق حمیده است. وجه افتراق اندیشه هر دو متفکر درباره شرور بر این نکته استوار است که ملاصدرا بر ذاتی‌بودن شرور و وجودی‌بودن آنها تمرکز دارد، اما سبحانی شر را از لوازم وجود خیر تلقی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Truth of the Afterlife Punishments from the Perspective of Sadr al-Din Shirazi and Jafar Sobhani

نویسندگان [English]

  • Hadi Memar Kuchehbagh 1
  • jamal Babalian 2
  • Rahman Bolhasani 3
  • sayd mrtdy Olyanasab 4
1 PhD Student in Sufism and Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 PhD Student in Ethics, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Mysticism and Sufism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
4 PhD Student in Ethics, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The Holy Quran divides human beings into two groups, the people of Paradise and the people of Hell, and promises to fulfill the division on the Day of Resurrection. There are disputes among theologians as to what is the truth of the reward and punishment of the Hereafter and where they come from. One of the issues in psychology is the reality and the source of human happiness and misery. However, theologians and philosophers have expressed different theories about the afterlife punishment. The present study, which is in the field of self-knowledge, was conducted by descriptive-analytical method and using theological and philosophical ideas. The purpose of the study is the ontological analysis of the truth of the afterlife punishments from the perspective of two early and contemporary Shiite figures, Mulla Sadra and Sobhani, and it seeks to answer the fundamental question: "What is the source of Heaven and Hell and the afterlife reward and punishment from the viewpoint of Mulla Sadra and Sobhani?" The research results show similarities and differences. According to similarities, the life and the Resurrection are due to the union between science, practice and the human soul in this world, and the emergence of moral characteristics in the next life makes the afterlife and eternal body. Furthermore, contrary to the belief of many sages, the afterlife punishment is the result of non-existence affairs and worldly shortcomings rooted in sensual desires, and the reward of Paradise is the result of removing them and attaining true perfection with divine teachings and good morals. The difference between the viewpoints of both thinkers about evil is based on the fact that Mulla Sadra emphasizes that evil is inherent and existential, but Sobhani considers evil as a concomitant of the existence of good

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Afterlife Punishment
  • Heaven and Hell
  • Moral Characteristics
  • Sobhani
  • Mulla Sadra

مراجع

قرآن کریم (1376). ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
حسن‌زاده آملی، حسن (1379). سرح العیون فی شرح عیون المسائل النفس، قم: بوستان کتاب.
دیلمی، حسن (1370). ارشاد القلوب، قم: رضی.
سبحانی، جعفر (1372). محاضرات فی الالهیات، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
سبحانی، جعفر (1374). اندیشه اسلامی 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
سبحانی، جعفر (1383). منشور جاوید، قم: مؤسسه امام صادق j.
سبحانی، جعفر (1392). ترجمه محاضرات، قم: رائد، چاپ چهارم.
شریف الرضی (1391). نهج‌البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، تهران: امیرالمؤمنین.
صدرالدین شیرازی، محمد (1360). شواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة، مشهد: مرکز الجامعی للنشر.
صدرالدین شیرازی، محمد (1382). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة (الأربعة)، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طباطبایی، سید محمد حسین (1374). ترجمه المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1363). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر فرهنگی امیرکبیر.
طبرسی، حسن (1390). مجمع البیان، مشهد: آستان قدس رضوی.
فیض کاشانی، مولا حسن (1377). علم الیقین فی اصول الدین، قم: بیدار.
کلینی، محمد بن یعقوب (1369). اصول کافی، تهران: کتاب‌فروشی علمیه.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
مطهری، مرتضی (1388). عدل الاهی، تهران: صدرا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار