جایگاه پیامبر و امام: بررسی تطبیقی دیدگاه سید مرتضی و حمیدالدین کرمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

معرفت و شناخت فرستادگان الاهی و جانشینان آنها از مهم‌ترین مسائل ادیان الاهی است. این مسئله از معرکه آرای اندیشمندان اسلامی نیز به دور نبوده و در تاریخ تفکر اسلامی همواره به آن توجه شده است. اهمیت این مسئله زمانی بیشتر آشکار می‌شود که فرَق مختلف اسلامی درباره آن اظهارنظر کرده و منظومه‌ای معرفتی راجع به آن شکل داده‌اند. این پژوهش با محوریت بررسی آرای متکلمان امامیه و اسماعیلیه در این موضوع و با تمرکز بر دیدگاه‌های دانشمند بنام شیعی، سید مرتضی علم‌الهدی، و اندیشمند برجسته اسماعیلی، حمیدالدین کرمانی، به شیوه توصیفی‌تحلیلی و با مراجعه به منابع کتاب‌خانه‌ای، نضج یافته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نظام معرفتی سید مرتضی و حمیدالدین کرمانی درباره پیامبر و امام، در عین برخورداری از مشترکات فراوان، تفاوت‌های بنیادین نیز دارد؛ مشترکاتی همچون برتری انبیا بر ملائکه، عصمت انبیا و امامان، ختم نبوت، جانشینی علی j، ضرورت نبوت و وجوب ایمان به همه انبیای الاهی. اختلاف بسیار چشمگیر این دو دیدگاه در تعداد، ادوار و القاب انبیا و امامان شیعه نیز مشهود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Status of the Prophet and the Imam: A Comparative Study of the Views of Seyyed Morteza and Hamid al-Din Kermani

نویسندگان [English]

  • mohammad ebrahim pishnamazi 1
  • hamidreza shariatmadari 2
  • mohamad javdan 3
1 *PhD Student in Islamic Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Knowing the divine messengers and their successors is one of the most important issues of the divine religions. This issue has not been far from the battle of Islamic thinkers and always been considered in the history of Islamic thought. Its importance became more apparent when different Islamic sects commented and formed epistemological systems on it. Using the‌ descriptive-analytical method, this research has been done based on  library sources examining the opinions of Imami and Ismaili theologians on the mentioned issue with the focus on views of the Shiite scholar, Seyyed Morteza Alam al-Huda and the prominent Ismaili thinker, Hamid al-Din Kermani. Findings show that the epistemological system of Seyyed Morteza and Hamid al-Din Kermani about the Prophet and the Imam, while having many similarities such as the superiority of the prophets over the angels, the infallibility of the prophets and imams, the end of prophecy, the succession of Ali (AS), the necessity of prophecy and the obligation of faith in all the divine prophets, also has fundamental differences that the one concerns the number, periods and titles of the prophets and Shiite imams.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiite Sects
  • Imamiyyah
  • Ismailism
  • Seyyed Morteza
  • Hamid al-Din Kermani
  • Prophets
  • Imam

مراجع

قرآن کریم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الثالثة، ج12.
اقبال آشتیانی، عباس (1357). خاندان نوبختی، تهران: طهوری، چاپ سوم.
بهمن‌پور، محمدسعید (1386). اسماعیلیه از گذشته تا حال، تهران: فرهنگ مکتوب.
جان‌احمدی، فاطمه (1390). «حمیدالدین کرمانی و بازاندیشی تئوری امامت اسماعیلیه»، در: اندیشه نوین دینی، ش26، ص41-64.
جبرئیلی، محمدصفر؛ خانی، علی (1394). «تحلیل تعریف «نبی» از دیدگاه متکلمان امامیه»، در: کلام اسلامی، ش96، ص23-45.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1410). الصحاح، بیروت: دار العلم للملایین، ج1.
خادمی، عین‌الله؛ طباطبایی یزدی، سید محمد (1394). «هماوردی سید مرتضی با معتزله در مسئله افضلیت انبیا بر ملائکه»، در: تحقیقات کلامی، ش11، ص89-102.
خلیلی آشتیانی، سمیه (1391). بازکاوی ادله امامت عامه از دیدگاه سید مرتضی و قاضی عبدالجبار معتزلی، تهران: نبأ.
دفتری، فرهاد (1376). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
دفتری، فرهاد (1382). تاریخ و اندیشه‌های اسماعیلی در سده‌های میانه، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1414). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار القلم، دار الشامیة.
زبیدی، محمد مرتضی (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، ج1.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1373). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر، چاپ یازدهم.
سید مرتضی (1402). تنزیه الانبیاء والائمة، قم: الشریف المرتضی.
سید مرتضی (1405). رسائل الشریف المرتضی، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم: دار القرآن الکریم.
سید مرتضی (1998). الامالی، قاهره: دار الفکر العربی.
الشریف المرتضی، علی بن الحسین (1410). الشافی فی الامامة، تحقیق و تعلیق: عبد الزهرا حسینی الخطیب، تهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر، الطبعة الثانیة.
شریف مرتضی، علم الهدی (1411). الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عالمی، سید محمد (1393). «بررسی تعریف امامت در مدرسه بغداد»، در: امامت‌پژوهی، ش16، ص9-42.
عطایی نظری، حمید (1397). «نگاهی به ادوار و مکاتب کلامی امامیه در قرون میانی»، در: آینه پژوهش، ش171، ص3-56.
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (1372). فقهای نامدار شیعه، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
«علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی»، در: https://b2n.ir/789881
فراهیدی، خلیل ابن احمد (1409). العین، تحقیق: مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، گردآورنده: محسن عصفوری، قم: دار الهجرة، الطبعة الثانیة.
فرمانیان، مهدی (1389). درس‌نامه تاریخ و عقاید اسماعیلیه، قم: ادیان، چاپ دوم.
فیومی، احمد بن محمد (1414). المصباح المنیر، قم: دار الرضی.
کرمانی، حمید الدین (1355). الاقوال الذهبیة، تحقیق و تصحیح و مقدمه: صلاح الصاوی، مقدمه فارسی: غلام‌رضا اعوانی، تهران: انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران.
کرمانی، حمید الدین (1969). المصابیح فی اثبات الامامة، تحقیق و تقدیم: مصطفی غالب، بیروت: منشورات حمد.
کرمانی، حمید الدین (1983). راحة العقل، تقدیم و تحقیق: مصطفی غالب، بیروت: دار الاندلس.
کرمانی، حمید الدین (1987). مجموعة رسائل الکرمانی، تقدیم و تحقیق: مصطفی غالب، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.
گرنه‌زاده، فاضل؛ قیوم‌زاده، محمود (1394).«بررسی منزلت انبیا و ائمه b از منظر سه فرقه شیعی امامیه، زیدیه، و اسماعیلیه»، در: شیعه‌پژوهی، دوره دوم، ش4، ص63-86.
لوئیس، برنارد (1362). تاریخ اسماعیلیان، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
مادلونگ، ویلفرد (1372). «نظرگاه‌های کلام اسماعیلیه»، ترجمه: علی‌اصغر شیری، در: کیهان اندیشه، ش49، ص97-105.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413). أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
مکدرموت، مارتین (1372). اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ترجمه: احمد آرام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نوبختی، اسماعیل بن علی (1353). الشیعة: تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلامی تا قرن چهارم، ترجمه: محمدجواد مشکور، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
واکر، پل ارنست (1379). حمیدالدین کرمانی: تفکر اسماعیلی در دوره الحاکم بامرالله، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار