تبارشناسی تعارضات بدوی در قرآن از منظر روایات تفسیری شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم، قم، ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم.

چکیده

عموم مسلمانان معتقدند قرآن ‌کریم عاری از هر گونه اختلاف و ناسازگاری درونی است. با این حال، کلام الاهی مشتمل بر آیات به‌ظاهر متعارضی است که فهم و تفسیر آنها همواره در طول تاریخ محل بحث ‌و نظر بوده ‌است. علی‌رغم آثار ارزشمندی که عالمان اسلامی در این زمینه نگاشته‌اند، هیچ‌گاه تعارضات بدوی در قرآن بر اساس روایات معصومان b تبارشناسی و ریشه‌یابی نشده ‌است. از این‌رو پژوهش حاضر با هدف کشف اسباب اختلاف در قرآن، با رویکردی توصیفی‌تحلیلی روایات تفسیری را بررسی کرده و به ‌این نتیجه دست یافته ‌است که تعارضات بدوی در قرآن در اموری چون اختلاف معنای حقیقی و غیرحقیقی، اختلاف معانی در مشترک لفظی، اختلاف مصادیق در مشترک معنوی، اختلاف مراحل در یک واقعه، اختلاف اسلوب‌های بیانی، اختلاف متعلِّقات در افعال، اختلاف در زاویه دید و اختلاف اعتبارات در اِسنادها ریشه دارد. همچنین، بازگشت بسیاری از تبیین‌های قرآن‌پژوهان در رفع تعارض آیات به اسباب مذکور، نشان از جامعیت نسبی و اعتبار کارکردی آنها دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Genealogy of Superficial Contradictions in the Qurān from the Perspective of Shiite Interpretive Narrations

نویسندگان [English]

  • Omid Qorbankhani 1
  • fatemeh zhian 2
1 PhD Graduate in Comparative Interpretation, Qom University, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Qurān and Hadīth, Hazrat Masoumeh University, Qom, Iran,
چکیده [English]

Most Muslims believe that the Holy Qurān is free from any internal differences and inconsistencies. However, the divine word contains seemingly contradictory verses, the understanding and interpretation of which have always been the subject of debate and discussion throughout history.
Despite the valuable works written by Islamic scholars in this field, the superficial contradictions in the Qurān have never been traced back based on the narrations of the Infallibles (AS). Hence, the present study, with the aim of discovering the causes of differences in the Qurān, has examined interpretive narrations with a descriptive-analytical approach and has reached the conclusion that superficial contradictions in the Qurān are rooted in matters such as the difference between literal and figurative meanings, the different meanings of homonyms, the difference between instances of a concept, the difference of stages in an event, the difference between expressive styles, the difference between dependencies of verbs, the difference in perspective and the difference in  ascriptions. Also, the return of many explanations given by scholars for resolving the contradiction of verses to the above causes demonstrates their relative comprehensiveness and functional validity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contradictory Verses
  • Contradiction in the Qurān
  • Causes of Disagreement
  • Internal Inconsistency
  • Interpretive Narrations

مراجع

قرآن (1389). ترجمه: ابوالفضل بهرام‌پور، قم: حر.
آلوسی، محمود بن ‌عبد الله (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب ‌العلمیة.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن‌ علی (1378). عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: جهان.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن‌ علی (1398). التوحید، قم: جامعه مدرسین.
ابن‌ عادل، عمر بن ‌علی (1419). اللباب فی علوم الکتاب، بیروت: دار الکتب ‌العلمیة.
ابن‌ فارس، احمد (بی‌تا). معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب‌ الاعلام ‌الاسلامی.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن ‌علی (1369). متشابه القرآن و مختلفه، قم: دار بیدار للنشر.
ابوالفتوح ‌رازی، حسین ‌بن ‌علی (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان ‌قدس‌ رضوی.
ازهری، محمد بن‌ احمد (بی‌تا). تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی.
بابایی، علی‌اکبر؛ عزیزی‌کیا، غلام‌علی؛ روحانی‌ راد، مجتبی (1379). روش‌شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سمت.
بخاری، محمد بن ‌اسماعیل (1407). صحیح بخاری، بیروت: دار القلم.
بغوی، حسین ‌بن ‌مسعود (1420). معالم التنزیل، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
ثعلبی، احمد بن ‌محمد (1422). الکشف والبیان، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
حلیمی، حسین ‌بن ‌حسن (1399). المنهاج فی شعب الإیمان، بی‌جا: دار الفکر.
خازن، علی ‌بن ‌محمد (1415). لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
خراسانی، محمد کاظم (1409). کفایه الأصول، قم: مؤسسة آل ‌البیت j.
خوانساری، محمد (1389). منطق صوری، تهران: دیدار.
خوئی، ابوالقاسم (1411). نفحات الإعجاز، بیروت: دار المؤرخ العربی.
خوئی، ابوالقاسم (بی‌تا). البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام ‌الخوئی.
دهقان ‌منگابادی، بمان‌علی (1382). «بررسی سیر تاریخی و عوامل ادعای موهوم تناقض در قرآن‌کریم»، در: مقالات و بررسی‌ها، ش74، ص153-169.
دیانی، مرضیه؛ عباسی، مهرداد (1389). «مسئله عدم‌ تناقض در قرآن: خاستگاه، سیر تاریخی و روش‌های عالمان مسلمان در اثبات آن»، در: صحیفه مبین، ش48، ص139-174.
زحیلی، وهبه (1411). التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، دمشق: دار الفکر.
زرکشی، محمد بن‌ بهادر (1410). البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفة.
زمانی، محمدحسن (1385). مستشرقان و قرآن، قم: بوستان کتاب.
زمخشری، محمود بن ‌عمر (1407). الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی.
زین‌ الدین رازی، محمد بن‌ ابی ‌بکر (1423). اسئلة القرآن المجید و أجوبتها من غرائب آی التنزیل، بیروت: المکتبة العصریة.
سبحانی‌ تبریزی، جعفر (1421). مفاهیم القرآن، قم: مؤسسة الإمام ‌الصادق j.
سمرقندی، نصر بن‌ محمد (1416). بحر العلوم، تحقیق: عمر عمروی، بیروت: دار الفکر.
سیوطی، عبد الرحمن ‌بن ‌ابی ‌بکر (1421). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
سیوطی، عبد الرحمن ‌بن ‌ابی ‌بکر (بی‌تا). معترک الاقران فی اعجاز القرآن، بیروت: دار الفکر العربی.
شبّر، عبدالله (1410). تفسیر القرآن الکریم، قم: مؤسسة دار الهجرة.
شریف الرضی، محمد بن حسین (گردآوری) (1414). نهج‌البلاغه، تصحیح: صبحی صالح، قم: هجرت.
طباطبایی، محمد حسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی ‌للمطبوعات.
طبرسی، احمد بن‌ علی (1403). الإحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
طوسی، محمد بن ‌حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
طوفی، سلیمان ‌بن ‌عبد القوی (1426). الإشارات الالهیة الی المباحث الاصولیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
عیاشی، محمد بن‌ مسعود (1380). التفسیر، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
فخر رازی، محمد بن ‌عمر (1420). التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
فضل‌ الله، محمد حسین (1419). من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
فلسفیان، عبدالمجید (1382). «عدم ‌اختلاف در قرآن»، در: دایرة‌المعارف قرآن‌ کریم، قم: بوستان کتاب.
قمی، علی ‌بن ‌ابراهیم (1363). تفسیر القمی، قم: دار الکتاب.
کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ماتریدی، محمد بن ‌محمد (1426). تأویلات أهل السنة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مازندرانی، محمد صالح ‌بن ‌احمد (1382). شرح الکافی: الأصول والروضة، تهران: المکتبة الإسلامیة.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث‌ العربی.
محلّی، محمد بن ‌احمد؛ سیوطی، عبد الرحمن ‌بن ‌ابی ‌بکر (1416). تفسیر الجلالین، بیروت: مؤسسة‌ النور للمطبوعات.
معرفت، محمد هادی (1423). شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
مفید، محمد بن‌ محمد (1413). الأمالی، قم: کنگره شیخ ‌مفید.
مکارم ‌شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب ‌الإسلامیة.
مکارم ‌شیرازی، ناصر (1386). پیام قرآن، تهران: دار الکتب ‌الإسلامیة.
میدانی، عبد الرحمن ‌حسن ‌حبنکه (1361). معارج التفکر و دقائق التدبر، دمشق: دار القلم.
نحاس، احمد بن‌ محمد (1421). اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب ‌العلمیة.
نهاوندی، محمد (1386). نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة‌ البعثة.
هاشمی ‌رفسنجانی، اکبر (1383). فرهنگ قرآن، قم: بوستان ‌کتاب.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار