علمای شیعه لبنانی و اصلاح فرهنگ عزاداری بازتابی از اصلاح‌طلبی علمای ایرانی با تکیه بر کتاب مبارزه علمای اصلاح‌طلب لبنان با تحریفات عاشورا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر علوم دینی و تاریخ معاصر، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم

2 استادیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهرا(س)

چکیده

چکیده
پیوند مذهبیِ شیعیان امامیۀ ایران و لبنان، به‌ویژه از دوران صفویه، محدود به آموزه‌های مذهبی یک‌سویۀ عالمان لبنانی برای شیعیان ایرانی نماند و با گذر زمان دوسویه شد و منجر به تعامل فرهنگی گردید. در این دادوستد فرهنگی، گاه آسیب‌ها و ناهنجاری‌های مذهبی نیز جابه‌جا شده است. از آن میان تحریفات و خرافات عاشورا است. خانم سابرینا مرون در کتاب خود اشاره کرده است که تأثیرپذیری فرهنگ عزاداری شیعیان لبنان از ایران موجب جابه‌جایی تحریفات و خرافات عاشورایی شده است و برخی علمای اصلاح‌گر لبنانی به رهبری محسن امین در پی اصلاح آن‌ برآمدند. در پژوهش پیش‌رو ضمن بررسی و تحلیل همین مسئله در گسترۀ هفتادسالۀ  تاریخ مذهبی شیعیان لبنان، به اثرپذیری جنبش اصلاح‌طلبی علمای شیعۀ لبنان از اصلاح‌طلبی مذهبی ایرانی نیز اشاره می‌شود؛ مسئله‌ای که خانم مرون از آن غفلت کرده است. در واقع اصلاح‌طلبی مذهبی نیز دوسویه بوده است و علمای هر دو بلاد متأثر از هم بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reforming Religious Mourning Culture Lebanese Shiite Scholars, Reflecting the Reform of the Iranian Scholars Relying on Lebanese Reformist Scholars' Struggle with Ashura's Distortions

نویسندگان [English]

  • mohammad rajaei nejad 1
  • mohammad reza baranei 2
1 Researcher, The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini, Qom
2 Assistant Professor and Faculty Member of the History Department of Alzahra University
چکیده [English]

The religious bondage of the Shiite Imams of Iran and Lebanon in successive centuries, especially from the Safavid period, was not limited to the religious scholars of the Lebanese scholars for the Iranian Shiites; this conjunction became interlinked with time, and the religious culture of the Shiites and religious scholars of Iran and Lebanon was relatively influential. Became In this cultural trade, some of the damage and religious anomalies have also been shifted. Among the distortions and superstitions in Ashura, Mrs. Sabrina Murón has mentioned in her book that the influence of Lebanese Shiite mourning on Iran has led to the displacement of Ashura's distortions and superstitions, and some of the Lebanese reformist scholars led by Mohsen Amin sought to correct it. In the leading research, while analyzing this issue in the 70-year period (1880-1943, 1259-1322 AD, 1297-1362 AD), the religious history of the Shiites of Lebanon, also referred to the effectiveness of the reformist movement of the Shiite scholars of Lebanon from the religious reform of Iran. It seems that religious reform, especially the mourning customs of Ashura, has been two-sided, and the scholars of both sides have been affected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Ashura
  • Mourning Culture
  • Distortion
  • Lebanon
اکبری بیرق، حسن (1379). مبانی فکری ادبیات مشروطه، تهران: پایا.
الگار، حامد (1362). نهضت بیدارگری در جهان اسلام، محمدمهدی جعفری، تهران: شرکت انتشار، چاپ اول.
امین، حسن (1418). مستدرکات اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف.
امین، محسن (1960). اعیان الشیعه، حسن الامین، بیروت: بی‌نا، چاپ چهارم.
امین، محسن (1973). رسالة التنزیه الاعمال الشبیه، جلال آل احمد، تهران.
امین، محسن (1974). رحلات، بیروت: بی نا، دوم.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، چاپ اول.
آبراهامیان، یرواند (1379). ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، کاظم فیروزمند، تهران: مرکز، چاپ سوم.
آخوندزاده، میرزافتحعلی (2016). مکتوبات کمال الدوله، به کوشش علی‌اصغر حقدار، ترکیه: باشگاه ادبیات، چاپ اول.
آدمیت، فریدون (1340). فکر آزادی و مقدمۀ نهضت مشروطیت ایران، بی‌جا: سخن.
آدمیت، فریدون (1357). اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی، تهران: پیام، چاپ دوم.
آذرنوش، آذرتاش (1379). فرهنگ معاصر عربی فارسی، تهران: نی، چاپ اول.
آشوری، منوچهر (1380). دانشنامه سیاسی، تهران: مروارید، چاپ ششم.
آلاندوزلی، محمد (1381). «کتاب شناسی توصیفی ـ انتقادی پیرامون تحریف‌های عاشورا»، آیینه پژوهش، ش 78، ص 159-185.
بارانی، محمدرضا (1388). ترجمه و نقد مقالات خاورشناسان، قم: خاکریز، چاپ اول.
بارانی، محمدرضا (1388). مجموعه مقالات همایش بین‌المللی تشیع و خاورشناسان، بارانی، قم: خاکریز، چاپ اول.
بصیرت منش، حمید (1376). علما و رضاشاه، تهران: عروج، چاپ اول.
بیرجندی، محمدباقر (1385). کبریت احمر در شرایط منبر، علیرضا اباذری، قم: صبح پیروزی.
پاشاپور، حمید (1382). نهضت‌های اسلامی، بازیگران جدید نظام بین الملل، تهران: موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، چاپ اول.
تهرانی، آقابزرگ (1975). الذریعة، بیروت: دارالاضواء، ج هجدهم.
جریان‌های فکری مشروطیت (1386). مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ اول.
حاج سیدجوادی، احمد (1383). دایرة المعارف تشیع، تهران: شهید سعید محبی، چاپ سوم.
حرزالدین، محمد (1405). معارف الرجال، قم: مکتب آیت‌اللّه مرعشی نجفی.
حسون، محمد (1432). رسائل شعار الحسینیه، قم: رافد، ج ۱، چاپ اول.
الخلیلی، جعفر (1963). هکذا عرفتهم، بغداد: بیروت: چاپ چهار.
الخلیلی، جعفر (1987). موسوعة العتبات المقدسه، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
خمینی، روح‌اللّه (1412). کشف اسرار، بیروت: دارالمکتبه الرسول.
رشیدی، بهروز (1392). امام خمینی و نهضت احیای تمدن اسلامی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
صالحی، سید عباس (1386). «پیشینه و جریان‌شناسی مبارزه با آسیب‌های فرهنگ عاشورا»، پگاه حوزه، ش 127، ص 4-8.
شرف‌الدین، عبدالحسین (1950). الی المجمع العلمی العربی بدمشق، لبنان، صیدا: مطبعة العرفان، چاپ اول.
شرف‌الدین، عبدالحسین (1981). المجالس الفاخرة فی ماتم العترة الطاهره، بیروت: دارالزهراء، چاپ دوم.
شیرودی، مرتضی (1390). جنبش‌ها و نهضت‌های سیاسی اسلامی معاصر، قم: زمزم هدایت، چاپ
اول.
صدوقی‌سها، منوچهر (1359). تاریخ حکما و عرفاء متأخرین صدر المتالهین، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
فردید، سید احمد؛ ابوالحسنی (منذر)، علی (1384). «مشروطه دفع فاسد به افسد»، زمانه، ش 35، ص 7-8.
قزوینی، محمدمهدی (1345 الف). صوله الحق علی جوله الباطل، بصره: مطبعه الوطنیه.
قزوینی، محمدمهدی (1345 ب). کشف الحق لغفله الخلق، بغداد: مطبعه دارالسلام.
کاشف‌الغطا، محمدحسین (1426). الفردوس الاعلی، محمدعلی قاضی طباطبایی، قم: دارالانوار الهدی.
کسروی، احمد (2011). شیعی‌گری، محمد امینی، آمریکا: شرکت کتاب.
الگنجی، محمد (1347). کشف التمویه عن رسالات التنزیه، نجف: بی‌نا.
گودرزی، فاطمه (1383). مبانی قرآنی اندیشه‌های اصلاح‌گرایانه امام خمینی در مقایسه با سیدجمال‌الدین اسدآبادی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
محمدی، منوچهر (1390). بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم.
مرتضی عاملی، جعفر (1425). أحیوا أمرنا، بیروت: لمرکز الاسلامی للدراسات.
مرون، سابرینا (1387). مبارزه علمای اصلاح‌طلب لبنان با تحریفات عاشورا، حسن فرشتیان، قم: حبیب، چاپ اول.
مرون، سابرینا (1393). جنبش اصلاح‌طلبی شیعی لبنان، اسداللّه علوی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول.
مسائلی، مهدی (بی تا). «قمه‌زنی سنت یا بدعت»، قم: گلبن، ش 8.
مطهری، مرتضی (1372). بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، تهران: صدرا، چاپ هجدهم.
میرزائی، حسین (1380). جلال اهل قلم، تهران: سروش.
نائینی، محمدحسین (1361). تنبیه الامر و تنزیه المله، مقدمه و تحشیه محمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشارات.
وثوقی، منصور و نیک‌خلق، علی‌اکبر (1385). مبانی جامعه‌شناسی، وثوقی، تهران: بهینه، چاپ شانزدهم.
ورنر، اند (1382). «اختلاف نظر علما درباره برخی از جنبه‌های سوگواری محرم»، ترجمه جعفر جعفریان، آینه پژوهش، شماره 84، ص 33-42.
همدانی، رضا (1376). مصباح الفقیه، قم: المؤسسه الجعفریه.
یوسفیان، جواد (1368). «نگاهی به مفهوم فرهنگ»، ماهنامه رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 2، ص 21-25.