بازنمایی علم غیب غیرانبیا از نگاه علما و محدثان اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه کلام اسلامی، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

چکیده

غیب‌دانی غیرانبیا یکی از مسائل کلامی است که از دیرباز تا کنون اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول کرده و درباره آن اظهارنظرهای متفاوتی ابراز داشته‌اند. بعضی از علمای اهل سنت در طول تاریخ برای تاختن به شیعیان این مسئله را بهانه قرار داده‌اند و با اعتقاد شیعه به غیب‌دانی غیرانبیا، از جمله امامان، مخالفت، و شیعیان را به شرک و غلو متهم کرده‌اند، در حالی که با مراجعه به اندیشه بسیاری از علمای برجسته اهل سنت و منابع دست اول حدیثی آنها، از جمله صحیح بخاری و مسلم، نتیجه دیگری به دست می‌آید. بنابراین، در این جستار با استناد به سخن بعضی از علما و روایات صحیحین نشان داده خواهد شد که: 1. باور به غیب‌دانی غیرانبیا اختصاصی به شیعه ندارد؛ 2. مبنای کلامی شیعه در پذیرش علم غیب امام، علاوه بر دلایل درون‌مذهبی از ناحیه روایات و نظر بزرگان اهل سنت نیز تأیید شده است؛ 3. معلوم خواهد شد که غالی و مشرک‌دانستن شیعه اتهامی است ناشی از تعصبات مذهبی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Representation of Non-Prophets’ Knowledge of the Hidden in the View of Sunni Clergy and Scholars of Hadiths

نویسنده [English]

  • Nasrin Miyanaji
Assistant professor, Department of Islamic Kalam, Bent al-Huda Higher Education Complex, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

Non-prophets’ knowledge of the hidden (‘ilm al-ghayb) is a theological issue with which Muslim scholars have for long been concerned, offering different accounts thereof. Throughout history, some Sunni scholars have attacked the Shi‘a because they ascribe knowledge of the hidden to non-prophets, including their Imams, taking the view to amount to polytheism and exaggeration. A reference to the work of prominent Sunni scholars and first-hand Sunni sources of hadiths, including Ṣaḥīḥ al-Bukhārī and Ṣaḥīḥ Muslim, leads to a different conclusion, however. In this paper, I cite scholars and hadiths from the two Ṣaḥīḥs in order to show that (1) the belief in non-prophets’ knowledge of the hidden is not exclusive to the Shi‘a and (2) the theological foundation of the Shiite belief in the Imam’s knowledge of the hidden has, in addition to intra-religious evidence, been supported by prominent Sunni scholars as well, and (3) it will turn out that accusations of exaggeration and polytheism against the Shi‘a come from religious biases against them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • knowledge of the hidden (‘ilm al-ghayb)
  • Muslim
  • Sunnis
  • sources of hadiths
قرآن کریم.
ابن حجر هیتمی مکی، احمد ابن بدرالدین (بی‌تا). الفتاوی الحدیثیة، مصر: چاپ مصطفی البانی.
ابن حجر عسقلانی، احمد ابن علی (بی‌تا). فتح الباری لشرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل (1408). البدایة والنهایة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، دار الصادر.
بخاری، محمد ابن اسماعیل (1425). صحیح البخاری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بن باز، عبد العزیز بن عبد الله بن عبد الرحمن (1420). مجموع فتاوی، ریاض: ریاسة ادارة البحوث العلمیة والافتاء.
بیضاوی، ناصر الدین عبد الله (بی‌تا). تفسیر بیضاوی، بیروت: دار الفکر.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1410). تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین، الطبعة الاولی.
ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد (1413). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتب العربی، الطبعة الثانیة.
شوکانی، محمد بن علی (بی‌تا). فتح الغدیر، بیروت: دار المعرفة.
فخر رازی، محمد بن عمر (بی‌تا). التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فنوجی البخاری، سید محمد صدیق خان (1415). الدین الخالص، بیروت: دار الکتب العلمیة.
قفاری، عبد الله بن العلی الناصر (1415/1994). اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة: عرض و نقد، بی‌جا: بی‌نا.
قمیصی، عبد الله (1356). الصراع بین الاسلام والوثنیة، قاهره: المطبعة السلفیة.
کبانی عمانی، خلیفة بن عبید بن شاهل (1428). حول علم الائمة بالغیب، بحرین: دار العصمة، الطبعة الاولی.
کلینی، محمد بن یعقوب (1369). اصول کافی، ترجمه: سید جواد مصطفوی، تهران: کتاب‌فروشی علمیه اسلامی، چاپ اول.
نادم، محمدحسن (1395). علم غیب از نگاه عقل و وحی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
نادم، محمدحسن (1398). جستارهای اعتقادی: علم امام، قم: مؤسسه معارف اهل بیت (ع).
نادم، محمدحسن؛ الحیدری، ابرار (1398). «بررسی انقطاع وحی و انفتاح باب الهام در اندیشه امامیه»، در: قبسات، ش93، ص153-176.
نیشابوری، مسلم بن حجاج (بی‌تا). صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.