جایگاه «شأن معصوم» در ارزیابی روایات تاریخی از نگاه اخبارگرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر تولید محتوای مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم

چکیده

چکیده
یکی از ملاک‌های ارزیابی روایات تاریخی، به‌ویژه تاریخ انبیا، شأن معصوم است. در تاریخ انبیا، تاریخ‌نگاری بدون توجه به روایات کارساز نیست. لذا می‌توان با توجه‌کردن به کلام نقلی و مبانی اعتقادی، نقل روایات تاریخی را بررسید و جنبه‌های مختلف شأن و شخصیت انبیا و دیدگاه‌های کلامی این حوزه را کاوید. اخبارگرایی، برخلاف اخباری‌گری، به دیگر منابع احکام توجه دارد و از اتهام صحیح‌انگاری تمام روایات کتب اربعه فاصله دارد و متون روایات را نقد می‌کند. اما آیا در اخبارگرایی به معیارهای غیرروایی نقد نیز در ارزیابی روایات توجه می‌شود و مؤلفه‌های آن کدام است؟ در این پژوهش با روش تحلیل محتوا با تتبع در سخنان مجلسی در تاریخ انبیای بحارالانوار و سایر منابع مرتبط، کارکردهای معیار شأن معصوم در اخبارگرایی با مؤلفه‌هایی چون برخورداری از عصمت، راه‌نداشتن شیطان بر انبیا، جایزنبودن تکیه بر غیرخدا در کنار مؤلفه‌هایی از کمالات جسمانی، در ارزیابی روایات تاریخی انبیا شناسایی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of "Status of the Infallible" in the Evaluation of Historical Narrations from the Perspective of Hadith-Orientation

نویسندگان [English]

  • naser heidarzade 1
  • Mohammad Kazem Rahman Setayesh 2
1 quran&hadith univercity
2 Assistant professor, Quran and Hadith Department, Qom University
چکیده [English]

One of the criteria for evaluating historical narrations, especially the history of the prophets, is "infallible status". Since, in the history of the prophets, historiography is not effective without considering the traditions; one can study the sources of historical narrations based on the narrative and religious principles and explore various aspects of the status of the prophets and the theological views in this field. Unlike Akhbaris, hadith-oriented ones focuses on other sources of the rules, such as intellect, and is far from the accusation that all the traditions of the Four Books are well-documented and criticizes the texts of narrations. The question is whether in hadith-orientation, the non-narrative criteria of critique (versus narrative ones), such as status of the infallible are also considered in the evaluation of narrations and what are their components?
In this research, using content analysis method and investigating Allamah Majlesi's sayings regarding the history of the prophets in Bihar Al-Anwar and other related sources, the functions of the status of the infallible in the view of the hadith-orientation have been identified considering such elements as being infallible, Satan's lack of domination on the prophets, illegality of relying anyone but God, impeccable creation, and purification of the prophets' parents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • status of the infallible
  • evaluation of narrations
  • history of prophets
  • historical narrations
  • hadith-orientation

منابع

قرآن کریم.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1362). الخصال، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1376). الأمالی، تهران: کتابچی، چاپ ششم.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1403). معانی الأخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1414). إعتقادات الامامیة، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ دوم.
ابن طاووس، علی بن موسی (1409). إقبال الأعمال، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
ابن مشهدی، محمد بن جعفر (1419). المزار الکبیر، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
ایزدی، مهدی (۱۳۹۴). روش‌شناسی نقد متن حدیث، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.
البخاری، محمد بن اسماعیل (1401). صحیح البخاری، استانبول: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
پسندیده، عباس (1392). رضایت از زندگی، قم: مؤسسه علمی‌فرهنگی دارالحدیث، چاپ
سیزدهم.
پورمحمدی، نعیمه (۱۳۹۳). «رویکرد کلامی علامه مجلسی؛ اخباری‌گری یا اخبارگرایی؟»، در: پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، ش۲، ص125-۱۴۷.
التوحیدی، محمدعلی (1377). مصباح الفقاهة تقریر أبحاث سماحة آیة اللّه العظمی السید أبوالقاسم الموسوی الخوئی قدس سره، قم: مکتبة الداوری، الطبعة الاولی.
جوادی آملی، عبداللّه (1381). تفسیر موضوعی قرآن کریم: وحی و نبوت در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، الطبعة الاولی.
حکیمی، محمدرضا (۱۳۷۸). «اخباری‌گری و اخبارگرایی»، اجتهاد و تقلید در فلسفه: مقالات، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
حلی، حسن بن یوسف (1365). الباب الحادی عشر، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، چاپ اول.
حلی، حسن بن یوسف (1982). نهج الحق و کشف الصدق، بیروت: دار الکتاب اللبنانی، الطبعة الاولی.
دلبری، سید علی (۱۳۹۱). آسیب‌شناسی فهم حدیث، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (1370). منشور جاوید، قم: مؤسسهٔ امام صادق (ع)، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (1412). الالهیات علی هدی الکتاب والسنّة والعقل، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، الطبعة الثالثة.
سبحانی، جعفر (1428). دلیل المرشدین الی حق الیقین، تهران: نشر مشعر.
سیوطی، جلال‌الدین (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتاب‌خانه آیت‌اللّه مرعشی نجفی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعهٔ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
طبرسی، احمد بن علی (1403). الاحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم.
طوسی، نصیرالدین (1407). تجرید الاعتقاد، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
علم‌الهدی، علی بن حسین (1377). تنزیه الأنبیاء علیهم السلام، قم: دار الشریف الرضی، الطبعة الاولی.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380). کتاب التفسیر، تهران: چاپ‌خانه علمیه.
قمی، علی بن ابراهیم (1367). تفسیر قمی، قم: دار الکتاب، الطبعة الرابعة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی (ط ـ الاسلامیة)، محقق/ مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الرابعة.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
محمدی، علی (1378). شرح کشف المراد، قم: دار الفکر، چاپ چهارم.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۲). مجموعه آثار استاد شهید مطهری، قم: صدرا، چاپ هشتم.
مظفر، محمدرضا (1387). عقائد الامامیة، قم: چاپ دوازدهم.
مفید، محمد بن محمد (1413). أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، الطبعة الاولی.
مفید، محمد بن محمد (1414). تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ دوم.
مکارم شیرازی، ناصر (1374 الف). پیامقرآن، قم: مطبوعاتی هدف، چاپ دوم.
مکارم شیرازی، ناصر (1374 ب). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الاولی.
ملکی میانجی، علی (۱۳۷۹). «علامه مجلسی؛ اخباری یا اصولی»، در: یادنامهٔ مجلسی: مجموعهٔ مقالات، گفت‌وگوها و سخنرانی‌های همایش بزرگ علامه مجلسی، ج۲.
نفیسی، شادی (۱۳۸۴). علامه طباطبایی و حدیث، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
نفیسی، شادی (زهرا) (۱۳۸۰). «معیارهای نقد متن در ارزیابی حدیث»، در: مقالات و بررسی‌ها، ش۷۰، ص11-4۴.