بررسی مقایسه‌ای آرای صفار و صدوق در ترازوی عقل‌گرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب

2 دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب، گروه شیعه‌شناسی

چکیده

چکیده
متفکران از لحاظ نوع نگاه به منابع تفکر دینی و بر مبنای رویکرد و روش‌شناسی، با عنوان عقل‌گرا و نص‌گرا دسته‌بندی می‌شوند. محمد بن حسن صفار و شیخ صدوق در میان متکلمان و اندیشمندان متقدم امامیه در شهر قم، از جایگاه ممتازی برخوردارند. در عین حال که هر دو، در شمار متکلمان نص‌گرا قرار داشته و کار اصلی آنها نقل و نشر حدیث و تألیفات حدیثی بوده است ولی باید توجه داشت که عملکرد عقل‌گرایانه آنها در یک تراز نبوده و مقدار بهره‌گیری شیخ صدوق از عقل در معارف دینی بیشتر از صفّار بوده است. شیخ صدوق برخلاف صفار، در قول و عمل کارکردهای بیشتری از عقل را در عرصه معرفت دینی به رسمیت شناخته و در مقام‌های استنباط، تبیین، اثبات، رد شبهات و عقاید معارض، از عقل بهره برده است. سفرهای علمی متعدد، رویارویی شیخ صدوق با علمای مذاهب گوناگون و همچنین ارتباط با حاکمان و شرکت در جلسات مناظره از جمله مسائلی است که بستر لازم را برای روی‌آوری بیشتر شیخ صدوق به عقل در مقایسه با صفار فراهم کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on the Ideas of Saduq and Saffar according to Rationalism

نویسندگان [English]

  • mohammad reza mollanori 1
  • Hamid Reza Shariatmadari 2
1 PhD student in Studies on Shi'a, University of Religions and Denominations
2 Associate professor, Faculty of Shi'a Studies, , University of Religions and Denominations,
چکیده [English]

In terms of their views on the sources of religious thought and based on the approach and methodology, scholars are classified as a Rationalist and Textualist. Muhammad ibn Hasan Saffar and Shaykh Saduq among theologians and early Shiite scholars in Qom had a privileged position. While both were theological Textualists and their main task was to quote and publish Hadith and related works, but it should be taken into consideration that their rational function were different and Shaykh Saduq took more benefit of ration in religious teachings than Saffar. Shaykh Saduq unlike Saffar, recognized more function of ration in the area of religious teachings and used ration in Inference, explanation, proof, rejecting the doubts and contradictory opinions. Numerous scientific trips, his confrontation with scholars of different religions, also communication with rulers and participating in debates are of the issues that provide the suitable ground for further Sheikh Saduq's tendency toward ration compared with Saffar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saduq
  • Saffar

مراجع

منابع

قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1362). الخصال، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1371). اعتقادات الامامیة، ترجمه: حسنی، تهران: نشر اسلامیة.
ابن بابویه، محمد بن علی (1376). الأمالی، تهران: بی‌نا، چاپ ششم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1378). عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان.‌
ابن بابویه، محمد بن علی (1380). کمال الدین، ترجمه: پهلوان، قم: بی‌نا، چاپ اول.
ابن بابویه، محمد بن علی (1385/1966). علل الشرائع، قم: کتاب‌فروشی داوری.
ابن بابویه، محمد بن علی (1395). کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیة.
ابن بابویه، محمد بن علی (1398). التوحید، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1403). معانی الأخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1414). الاعتقادات فی دین الامامیة، قم: کنگره شیخ مفید.
ابن‌شهرآشوب، محمّد بن علی (1380). معالم العلماء، نجف: مطبعة الحیدریة.
ابن الغضائری، احمد ابن الحسین (1422). کتاب الرجال، به کوشش: سید محمدرضا جلالی، قم: دار الحدیث.
برنجکار، رضا (1374). «ماهیت عقل و تعارض عقل و وحی»، در: نقد و نظر، ش3 و 4، ص184-204.
برنجکار، رضا (1375). «روش‌شناسی علم کلام؛ روش استنباط از متون دینی»، در: نقد و نظر، ش9، ص104-125.
برنجکار، رضا؛ موسوی، سید محسن (1389). «عقل‌گرایی شیخ صدوق و متکلم‌بودن او»، در: علوم حدیث، ش57، ص33-59.
رضایی، محمدجعفر (1391). «امتداد جریان فکری هشام بن حکم تا شکل‌گیری مدرسه کلامی بغداد»، در: نقد و نظر، ش65، ص91-110.
سبحانی، جعفر (1433). رسائل و مقالات، قم: نشر مؤسسه امام صادق (ع).
شوشتری، قاضی نوراللّه (1365). مجالس المؤمنین، تهران: کتاب‌فروشی اسلامی.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1383). شرح أصول الکافی (صدرا)، تحقیق: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صفّار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی اللّه علیهم، قم: بی‌نا، چاپ دوم.
طالقانی، سید حسن (1391). «مدرسه کلامی قم»، در: نقد و نظر، ش65، ص66-90.
طوسی، محمد ابن الحسن (1417). الفهرست، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسه نشر الفقاهة.
قزوینی رازی، عبدالجلیل (1331). النقض، تصحیح: میرجلال‌الدین محدّث ارموی، تهران: بی‌نا.
کشی، محمد بن عمر (1404). رجال الکشی، قم: مؤسسه آل البیت.
کلینی، محمد ابن یعقوب (1407). الکافی، تهران: اسلامیة، چاپ چهارم.
گرامی، محمدهادی (1391). نخستین مناسبات فکری تشیع؛ بازخوانی مفهوم غلو در اندیشه جریان‌های متقدم امامی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.
موسوی، سید محسن؛ خرمی، مرتضی (1393). «اختلاف حدیث و رفع آن در آثار شیخ صدوق»، در: سفینه، ش44، ص11-38.
نجاشی، احمد بن علی (1365). رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المشرفة.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار