تحلیل انتقادی در باب نسبت‌دادن عملکرد شرک‌آلود به پیامبران سلف (ع) در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چکیده
تمامی فرقه‌های اسلامی به‌اتفاق معتقدند پیامبران الاهی دچار شرک نشده‌اند و عملی که متناسب با کفر یا شرک باشد، انجام نداده‌اند. با این حال، از ظاهر برخی نصوص دینی (قرآن و احادیث) برمی‌آید که برخی از پیامبران خدا دچار شرک شده و از آنها عمل مشرکانه سر زده است؛ این نصوص در تضاد آشکار با دلایل عقلی و نقلی مؤیّد عصمت قرار دارد و خاستگاه شبهه‌های متعدّد شده است. این پژوهش که در روش گردآوری مطالب، کتاب‌خانه‌ای است و در نحوه استناد داده‌ها، از شیوه اسنادی پیروی می‌کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی‌تحلیلی است، شبهات مربوط به شرک‌ورزی پیامبران سلف (ع) را گردآوری و پس از تنظیم این شبهه‌ها و تبیین پاسخ‌های گوناگون دانشمندان به آنها، این پاسخ‌ها را تحلیل و نقد می‌کند و در پایان به این نتیجه می‌رسد که تمامی شبهه‌های مربوط به صدور عمل شرک‌آمیز از پیامبران سلف(ع)، که به‌خصوص حضرت آدم و ابراهیم و یوسف و عیسی (ع) را شامل می‌شود، می‌توان با انواع برون‌رفت‌های لفظی پاسخ داد که با ظهور الفاظ قرآن یا با معانی تأویلی، سازگار است. همچنین، پاره‌ای از تفسیرها و احتمال‌ها، که عمدتاً برون‌رفت‌های لفظی به دلیل ناسازگاری با ظاهر قرآن است، پاسخ‌های ناکارآمد به شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of Attribution of the Performance of Polytheistic Practice in the Quran to the Predecessor Prophets

نویسنده [English]

  • Kavoos Rouhi Barandagh
Polytheism, the Prophets, Prostrate on other than God, The Sabians, Trinity
چکیده [English]

All Islamic sects unanimously believe that the prophets have not afoul to shirk and they haven't done any act in accordance with heresy or paganism. However, the appearance of some religious texts (Qur'an and Hadith) suggests that some of God's prophets from their polytheism and pagan practice are done; this is in stark contrast to rational arguments and narrative texts that are approved for infallibility and caused numerous doubts.This paper follows attribution style, on the method of gathering materials, using libraries, and how of citation of the data. Also the method of analysis of accounts is descriptive analysis. The doubts related to doing polytheism of the predecessor prophets (peace be upon them) have collected. After set-out these doubts and explaining a variety of responses from scientists to them, This Replies was analyzed and criticized. And in the end concludes; all doubts that related to the issued a pagan practice of the prophets predecessor, including Adam, Abraham and Joseph, and Jesus, Can be replied with a variety of literal solutions that are consistent with the appearance of the meanings of Qur'an words or its interpretation. Also, some of the interpretations and the possibility that often are literal solutions which appeared to be inconsistent with the Qur'an, these responses have been considered inefficient.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Polytheism
  • the Prophets
  • Prostrate on other than God
  • The Sabians
  • Trinity

مراجع

منابع

قرآن کریم.
آلوسی، محمود بن عبداللّه (۱۴۱۵). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
آملی، حیدر بن علی (1428). تفسیر المحیط الأعظم والبحر الخضم فی تأویل کتاب اللّه العزیز المحکم، السید محسن الموسوی التبریزی، قم: نور علی نور.
ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة اللّه (بی‌تا). شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم، بی‌جا: دار احیاء الکتب العربیة، عیسی البابی الحلبی و شرکا.
ابن ‌اثیر جزری، مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث والاثر، تحقیق و تصحیح: محمود محمد طناحی، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (۱۴۰۴). عیون اخبار الرضا (ع)، بیروت: مؤسسة الاعلمی‌ للمطبوعات.
ابن سعد، محمد (بی‌تا). الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
ابن شهرآشوب، محمد بن علی (۱۳۶۹). متشابه القرآن و مختلفه، قم: دار البیدار للنشر.
ابن شهرآشوب، محمد بن علی (۱۴۱۲). مناقب آل ابی‌طالب (ع)، بیروت: دار اضواء.
ابن عربی، محمد بن علی (1422). تفسیر ابن عربی، مصطفی رباب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419). التفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون.
ابن کمونه، سعد بن منصور (۱۴۰۲). الجدید فی الحکمة، بغداد: جامعه بغداد.
ابن‌ منظور، محمّد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابن هشام، عبداللّه بن یوسف (۱۴۱۰). مغنی اللبیب، قم: کتاب‌خانه حضرت آیت‌اللّه العظمی مرعشی نجفی.
ابو السعود، محمد بن محمد (بی‌تا). تفسیر ابی السعود، ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بحرانی، میثم بن علی (۱۴۰۶). قواعد المرام فی علم الکلام، قم: مکتبه آیه اللّه العظمی ‌المرعشی النجفی.
بحرانی،‌ هاشم بن سلیمان (۱۴۱۵). البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة بعثة.
بلاغی، محمدجواد (۱۴۰۵). الهدی الی دین المصطفی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
بیابانی اسکویی، محمد (۱۴۱۴). مناهج البیان فی تفسیر القرآن، تهران: مؤسسة الطباعة والنشر، وزارة الثقافة والارشاد الاسلامی.
بیضاوی، عبداللّه بن عمر (۱۴۱۸). انوار التنزیل و اسرار التأویل (تفسیر بیضاوی)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر (1401). شرح المقاصد فی علم الکلام، پاکستان: دار المعارف النعمانیة.
ثعالبی، أبو زید عبدالرحمن بن محمد بن مخلوف (1418). الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، تحقیق: شیخ محمد علی معوض و الشیخ عادل أحمد عبد الموجود، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
الثوری الکوفی، أبی عبداللّه سفیان بن سعید (1403). تفسیر الثوری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جرجانی، علی بن محمد (۱۳۷۰). کتاب التعریفات، تهران: ناصر خسرو.
جصاص، احمد بن علی (۱۴۰۵). احکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبداللّه (1383). توحید در قرآن، قم: اسراء.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت، الطبعة الاولی.
حسن بن علی (ع) (۱۴۰۹). الـتفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری (ع)، قم: مدرسة الامام المهدی (عج).
حقی، اسماعیل بن مصطفی (بی‌تا). تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
حکیم، محمد باقر (۱۴۲۴). الامامة و اهل البیت (ع): النظریة والاستدلال، قم: المرکز الاسلامی ‌المعاصر.
رازی، فخر الدین محمد بن عمر (1421). مفاتیح الغیب، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
رازی، فخر الدین محمد بن عمر (۱۹۸۸). عصمة الانبیاء، بیروت: دار الکتب العلمیة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق: دار العلم، الدار الشامیة.
ربانی گلپایگانی، علی (۱۴۱۸). القواعد الکلامیة، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
زبیدی، مرتضی محمد بن محمد (۱۴۱۴). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
زحیلی، وهبة بن مصطفی (1418). التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، بیروت: دار الفکر المعاصر.
زمخشری، محمود بن عمر (۱۴۰۷). الکشاف عن حقایق غوامص التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سبحانی، جعفر (۱۴۰۵). مفاهیم القرآن، قم: جماعة المدرسین، مؤسسة النشر الاسلامی.
سبحانی، جعفر (۱۴۱۳). الالهیات علی هدی الکتاب والسنة والعقل، قم: المرکز العالمی ‌للدراسات الاسلامیة.
سبحانی، جعفر (1425). رسائل و مقالات، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع)، چاپ دوم.
سبحانی، جعفر (۱۴۲۷). بحوث فی الملل والنحل، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
سند، محمد (1415). سند العروة الوثقی (کتاب الطهاره). قم: صحفی.
سید مرتضی (علم الهدی)، علی بن حسین (۱۴۰۵). رسائل الشریف المرتضی، قم: دار القرآن الکریم.
سید مرتضی (علم الهدی)، علی بن حسین (۱۹۹۸). امالی المرتضی، قاهره: دار الفکر العربی.
سید مرتضی (علم الهدی)، علی بن حسین (بی‌تا). تنزیه الانبیاء علیهم السلام، قم: دار الشریف الرضی.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن أبی بکر (۱۴۰۴). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتاب‌خانه حضرت آیت‌اللّه العظمی ‌مرعشی نجفی.
شبر، عبداللّه (۱۳۷۱). مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، قم: بصیرتی.
شبر، عبداللّه (۱۴۰۷). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: مکتبة الفین.
شریف لاهیجی، محمد بن علی (۱۳۷۳). تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.
شنقیطی، محمد بن محمد المختار (1415). اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
شوکانی، محمد بن علی (بی‌تا). فتح القدیر، بی‌جا: عالم الکتب.
طباطبایی، محمّد حسین (1393). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طبرسی، احمد بن علی (۱۳۶۱). الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد مقدس: نشر المرتضی.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طیب، عبدالحسین (۱۳۷۸). اطیب البیان فی تفسیر القرآن (طبع قدیم)، تهران: اسلام.
فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّه (۱۴۰۵). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم: کتاب‌خانه حضرت آیت‌اللّه العظمی ‌مرعشی نجفی.
فیومی، احمد بن محمد (۱۴۱۴). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسة دار الهجرة.
قاسمی، محمد جمال الدین (۱۴۱۸). محاسن التأویل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
قرشی بنایی، علی‌اکبر (1412). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
قرطبی، محمد بن احمد (۱۳۶۴). الجامع لاحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
قطب، سید (۱۴۱۲). فی ظلال القرآن، قاهره: دار الشروق للنشر والتوزیع.
قمی ‌مشهدی، محمد بن محمدرضا (۱۴۰۷). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قم: جماعة المدرسین، مؤسسة النشر الاسلامی.
کاشانی، فتح‌اللّه بن شکراللّه (۱۳۳۳). تفسیر کبیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: علمی.
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
مصطفوی، حسن (بی‌تا). التحقیق فی کلمات القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثالثة.
مظفر، محمدرضا (۱۴۳۰). المنطق، قم: مؤسسة النشر الاسلامی ‌التابعة لجماعة المدرسین.
معرفت، محمدهادی (1374). تنزیه انبیاء، قم: نبوغ.
مغنیه، محمدجواد (۱۴۲۴). التفسیر الکاشف، قم: مؤسسة دار الکتاب الاسلامی.
مقریزی، احمد بن علی (۱۴۲۰). امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال والاموال والحفدة والمتاع، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۲۵). آیات الولایة فی القرآن، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع).
واحدی، علی بن احمد (۱۴۱۱). اسباب النزول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
واحدی، علی بن احمد (۱۴۱۵). الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار القلم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار