بازخوانی انتقادی مبانی حجیت‌نداشتن خبر واحد در اعتقادات در مکتب بغداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 استادیار شیعه‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب.

چکیده

حجیت خبر به عنوان یکی از منابع معرفت در شاخه‌های مختلف علوم دینی همچون فقه، کلام و تفسیر از دیرباز محل توجه اندیشمندان بوده است. در این نوشتار یکی از اولین مقاطع مطرح‌شدن این موضوع در کلام امامیه، یعنی مکتب بغداد (قرن چهارم و پنجم)، انتخاب شده و اندیشه‌های مهم‌ترین شخصیت‌های آن یعنی شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی بررسی می‌شود. آنان با تقسیم خبر به دو نوع متواتر و واحد (غیرمتواتر) عموماً خبر متواتر را در مسائل فقهی، تفسیری و کلامی، به‌ویژه در معاد و نبوت و امامت، پذیرفته‌اند؛ اما در خصوص خبر واحد با داشتن دیدگاه‌های متفاوت در پذیرش آن در فروع فقهی، در حجیت‌نداشتن آن در اعتقادات اتفاق نظر دارند و در این باره به دلایلی استناد کرده‌اند. در این نوشتار کوشیده‌ایم روشن کنیم که آنان به لوازم دیدگاه خویش به طور کامل توجه نداشته‌اند. از این گذشته، به اعتراف آنان، هیچ مانع عقلی در خصوص حجیت خبر واحد در اعتقادات وجود ندارد. بنابراین، با توجه به آنکه به نظر ایشان عقیده نوعی فعل قلبی است، می‌تواند مشمول ادله حجیت خبر شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Review on the Principles for Khabar-e Vāhed, s Not Being Argumentable in Beliefs According to the School of Baghdad

نویسندگان [English]

  • Ahmad Mahdizadeh Ari 1
  • Mohammad Ghaforinejad 2
1 PhD Student of Shiite Studies, University of Religions and Denominations
2 Faculty Member of the University of Religions and Denominations
چکیده [English]

For centuries, there had been a disagreement amongst the Muslim scholars over the problem that whether the Khabar (Account), as a source of knowledge in various fields of studies of religion such as jurisprudence, theology and interpretation of Quran, could be considered argumentable or not. In this article the problem is surveyed during one of the initial eras of Imami theology namely the School of Baghdad along with the positions of the outstanding figures then such as Sheikh Mufeed, Seyyed Morteza and Sheikh Toosi. They almost agree on Khabar, s being argumentable whether it is Motavāter (Frequently Narrated) or Vāhed (Narrated Once), according to their division of it. This article is an effort to prove that they had not a comprehensive perception of entire various aspects of the problem as they claim that there is not any rational barrier to consider a Vāhed Khabar argumentable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khabar-e Vāhed
  • Khabar-e Motavāter
  • Being Argumentable
  • School of Baghdad
ابن حزم، علی بن احمد (بی‌تا). الاحکام فی اصول الأحکام، قاهره: دار الحدیث.
ابو الحسین بصری، محمد بن علی بن طبیب (بی‌تا). المعتمد فی اصول الفقه، بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
حلی، حسن بن یوسف (1363). انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، قم: الشریف المرتضی.
حلی، حسن بن یوسف (1365). الباب الحادی عشر، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (1982). نهج الحق و کشف الصدق، بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
شریف مرتضی، علی بن حسین (1376). الذریعة الی اصول الشریعة، تهران: دانشگاه تهران.
شریف مرتضی، علی بن حسین (1405). الرسائل، قم: دار القرآن الکریم.
شریف مرتضی، علی بن حسین (1410). الشافی فی الامامة، تهران: مؤسسة الصادق (ع).
شریف مرتضی، علی بن حسین (1411). الذخیرة فی علم الکلام، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
شیرازی، ابراهیم بن علی بن یوسف (بی‌تا الف). التبصرة فی اصول الفقه، بی‌جا: دار الفکر.
شیرازی، ابراهیم بن علی بن یوسف (بی‌تا ب). شرح اللمع، بی‌جا: دار الغرب الاسلامی.
طوسی، محمد بن حسن (1382). تلخیص الشافی، قم: انتشارات محبین.
طوسی، محمد بن حسن (1406). الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الأضواء.
طوسی، محمد بن حسن (1417). العُدّة فی اصول الفقه، قم: علاقبندیان.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
غزالی، محمد بن محمد (بی‌تا). المنخول، بی جا: دار الفکر.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1423). معارج الاصول، لندن: مؤسسه امام علی (ع).
معتزلی، قاضی عبد الجبار (1962-1965). المغنی فی ابواب التوحید والعدل، قاهره: الدار المصریّة.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413 الف). اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413 ب). تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413 ج). مختصر التذکره باصول الفقه، قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413 د). النکت فی مقدمات الاصول، قم: کنگره جهانی شیخ مفید.