نقد ادله تفسیری مصطفی طباطبایی در رد توسل به دعای پیامبران و اولیای الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، پردیس علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استادیار گروه الهیات، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد، تبریز، ایران

چکیده

جریان سلفی‌گرای قرآنیان با طرح دیدگاه‌های کلامی سلفیت برخی از بنیان‌های عقیدتی شیعه را تخطئه کرده است. اکثر عناصر این جریان، مانند مصطفی حسینی طباطبایی مؤلف تفسیر بیان معانی در کلام ربانی، در تفسیر خود علی‌رغم وجود آیاتی مبنی بر توسل به دعای پیامبران، شفاعت‌خواهی را رد کرده و از جمله دلایل آن را ناتوانی شنیدن پیامبران پس از مرگ و محدود کردن آن به زمان حضور پیامبران دانسته‌اند. بنابراین با دلایل قرآنی و روایی موضوع را بررسی و نتایج آن را به صورت استدلالی و به روش توصیفی تحلیلی بیان خواهیم کرد که بر خلاف ادعای این جریان فکری، با توجه به اطلاق آیات مربوط به توسل، دعای پیامبران فقط به زمان حضور پیامبران محدود نیست، بلکه آیات قرآن و روایات به‌روشنی گواهی می‌دهند که یکی از راه‌های آمرزش گناهان درخواست دعا از اولیای الهی است و سماع موتی بر اساس قرآن و روایات صحیح السند قابل اثبات است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critique of Mostafa Bayani’s Exegetical Arguments against Making Recourse to the Prayers of Prophets and Saints

نویسندگان [English]

  • Majid Babalian 1
  • Alireza Radbin 2
  • Maliheh Poursattar 2
1 PhD student, Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, College of Sciences and Research, Tabriz, Iran
2 Assistant professor, Department of Theology, Faculty of Law, Theology, and Political Science, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The Salafist Quranist movement draws upon certain theological perspectives of Salafism to challenge some doctrinal foundations of Shiism. Many members, including Mostafa Hosseini Tabatabai, the author of the Quranic exegesis Bayān-i maʿānī dar kalām-i rabbānī, reject the doctrine of intercession (shifāʿa), despite Quranic verses indicating the practice of seeking the prayers of prophets. They argue that prophets cannot hear our prayers after death, suggesting these verses are limited to their lifetime. This argument is analyzed through the lens of Quranic evidence and hadiths using a descriptive-analytic method. Contrary to these claims, it is concluded that the verses on intercession are not restricted to the prophets' lifetimes. Both Quranic verses and reliable hadiths affirm the efficacy of seeking saints' prayers for forgiveness and indicate that the deceased can hear our prayers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • seeking intercession
  • making recourse
  • Wahhabism
  • Quranists
  • sufficiency of the Quran
قرآن کریم
آلوسی، محمود بن‌عبدالله (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن، تحقیق علی عبدالباری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌‌اثیر جزری (1399ق)، النهایة فی غریب الحدیث والاثر، تحقیق طاهر أحمد الزاوى، محمود محمد الطناحی، بیروت: المکتبة العلمیة.
ابن‌انس، مالک (1412ق)، موطأ الإمام مالک، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌‌‌تیمیة، احمد بن‌عبدالحلیم (1416‌ق)، مجموع الفتاوى، تحقیق عبدالرحمن‌ بن‌محمد بن‌قاسم، مدینه منوره: مجمع الملک‌ فهد‌.
ابن‌تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1419ق)، اقتضاء الصراط المستقیم، بیروت: دار عالم الکتب، چاپ هفتم.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن‌علی (1422ق)، زاد المسیر، تحقیق عبدالرزاق المهدی، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ اول.
ابن‌‌‌جوزی، عبدالرحمن‌ بن‌علی‌ (بی‌تا)، کشف‌ المشکل من حدیث الصحیحین‌، تحقیق علی حسین البواب، ریاض: دار الوطن.
ابن‌حبان، ابوحاتم بستی (1408ق)، صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ اول.
ابن‌حزم‌، ‌علی بن‌احمد اندلسی‌ قرطبی (بی‌تا)، الفصل فی الملل والأهواء والنحل، قاهره: مکتبة الخانجی.
ابن‌حنبل، محمد (1421ق)، مسند احمد، تحقیق شعیب الارنؤوط، عادل مرشد، بیروت: مؤسسة الرساله، چاپ اول.
ابن‌خزیمه، محمد (1424ق)، صحیح ابن‌خزیمه، تحقیق محمد مصطفی الاعظمی، بیروت: المکتب الاسلامی، چاپ سوم.
ابن‌‌‌رجب بغدادی، عبدالرحمن بن‌احمد (1426ق)، أهوال القبور، مصر: دار الغد‌ الجدید‌، چاپ اول.
ابن‌‌عثیمین، محمد بن‌صالح (1422ق)، الشرح الممتع على زاد المستقنع، دار ابن‌الجوزی، چاپ اول.
ابن‌فهد حلی، احمد بن‌محمد (1407ق)، عدة الداعی و نجاح الساعی، دار الکتب العربی، چ اول.
ابن‌‌‌قتیبه دینوری، عبدالله بن‌مسلم (1406ق)، تأویل مختلف الحدیث، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌قولویه، جعفر بن‌محمد (1356ش)، کامل الزیارات، نجف: دارالمرتضویه، چاپ اول.
ابن‌‌‌قیم جوزی‌، محمد بن‌ابی‌‌بکر (1395ق)، الروح فی الکلام علی الارواح الأموات والأحیاء، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن‌عمر (1408ق)، البدایة والنهایه، تحقیق علی شیری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن‌عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمد حسین شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
ابن‌ماجه، محمد ابوعبدالله قزوینی (1430ق)، سنن ابن‌ماجه، تحقیق شعیب الأرنؤوط، بیروت: دار الرسالة العالمیة، چ اول.
ابن‌‌‌منظور، محمد‌ بن‌مکرم (‌1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار‌ الصادر، چاپ سوم.
بخاری، محمد بن‌اسماعیل (1422ق)، صحیح البخاری، تحقیق محمد زهیر بن‌ناصر الناصر، دار طوق النجاة.
برقعی، ابوالفضل (بی‌تا)، تفسیر تابشی از قرآن، بی‌جا.
بزار، ابوبکر (1430ق)، مسند البزار، مدینه: مکتبة العلوم والحکم.
بیضاوی شیرازی، عبدالله بن‌عمر‌ (1418ق)، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
بیهقی، احمد (1423ق)، شعب الایمان، تحقیق عبدالعلی عبدالحمید حامد، هند: مکتبة الرشد للنشر والتوزیع بالریاض.
ثعالبی، عبدالرحمن بن‌محمد (1418ق)، تفسیر ثعالبی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جعفریان، رسول (1383ش)، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جوادی آملی، جواد (1381ش)، وحی و نبوت در قرآن، قم: اسراء.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله (1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
حسینی طباطبایی، مصطفی (1392)، بیان معانی در کلام ربّانی، https: //archive. org/details.
خطابی، حمد بن‌محمد (1402ق)، غریب الحدیث، تحقیق عبدالکریم إبراهیم غرباوی، دمشق: دار الفکر.
خطیب بغدادی، احمد بن‌علی (1417ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ذهبی، محمد بن‌احمد (1405ق)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق محققان زیر نظر شعیب الأرناؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1428ق)، المفردات، بیروت: دار المعرفه.
زمخشری، ابوالقاسم جارالله (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
سبحانی، جعفر (1380ش)، وهابیت، مبانی فکری و کارنامه عملی، قم: مؤسسه امام صادق، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (1397ش)، تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن، قم: انتشارات توحید، چاپ دوم.
سجستانی، أبوداود سلیمان (1430ق)، سنن أبی‌داود، تحقیق شعَیب الأرنؤوط، بیروت: دار الرسالة العالمیة، چاپ اول.
سمعانی، منصور بن‌محمد (1418ق)، تفسیر السمعانی، تحقیق یاسر بن‌ابراهیم، غنیم بن‌عباس، ریاض: دار الوطن، چاپ اول.
سمهوردی، نورالدین علی بن‌عبداله (1419ق)، وفاء الوفاء، بیروت: دار الکتب العلمیه.
سنگلجی، شریعت (1345ش)، توحید عبادت، تهران: انشارات دانش.
سیوطی، جلال‌الدین (1424ق)، الحاوی للفتاوی، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر.
سیوطی، جلال‌الدین (بی‌تا)، الخصائص الکبرى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
شعار، یوسف (۱۳۶۹ش)، تفسیر آیات مشکلات، بی‌جا.
شنقیطی، محمد أمین بن‌محمد (1415ق)، أضواء البیان فی إیضاح القرآن‌ بالقرآن، بیروت: دار الفکر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374ش)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 طبرانی، سلیمان بن‌احمد (1415ق)، المعجم الکبیر، قاهره: مکتبة ابن‌تیمیة.
طبری آملی، محمد بن‌جریر (1420ق)، جامع‌ البیان‌ فی‌ تأویل القرآن، تحقیق أحمد محمد شاکر، بیروت: مؤسسة الرسالة.
طبری‌ آملی‌، محمد‌ بن‌جریر (بی‌تا)، تهذیب الآثار وتفصیل الثابت عن رسول‌‌الله من الأخبار، تحقیق محمود محمد‌ شاکر‌، قاهره: مطبعة المدنی.
عسقلانی، ابن‌‌‌حجر (1379ق)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی و محب‌‌الدین الخطیب، بیروت: دار المعرفة.
غزالی، ابوحامد (بی‌تا)، احیاء علوم الدین، تحقیق عبدالرحیم بن‌حسین حافظ عراقی، بیروت: دارالمعرفه.
فرمانیان، مهدی و دیگران (1397ش)، تاریخ و عقاید وهابیت، قم: ذکری، معاونت تبلیغ حوزه‌های علمیه.
قاضی عیاض، ابوالفضل (1419ق)، شَرْحُ صَحِیح مُسْلِمِ، تحقیق یحیی اسماعیل، مصر: دارالوفاء، چاپ اول.
قرطبی، محمد بن‌أحمد (1405ق)‌، تفسیر القرطبی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
قلمداران، حیدرعلی (1339ش)، ارمغان آسمان، چاپخانه قم.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1407ق)، اصول کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
متقی هندی، علاء‌الدین (1401ق)، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم.
مجلسی، محمدباقر (1404ق)، مرآة العقول، مروی: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدتقی (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
محمد‌زاده، حسن (1397ش)، پرسمان وهابیت، تبریز: انتشارات عاصم.
محیی‌الدین بنابی، علی‌اصغر (بی‌تا)، اسلام واقعی را دریابید، بی‌جا.
نسائی، أبوعبدالرحمن أحمد (1421ق)، سنن کبری، بیروت: مؤسسة الرسالة.
نووی، محیی‌الدین یحیی (1425ق)، الاذکار، دار ابن‌حزم للطباعة والنشر، چاپ اول.
نووی، محیی‌‌الدین‌ یحیى‌ (1392ق)، المنهاج شرح‌ صحیح‌ مسلم بن‌الحجاج، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
نیشابوری، مسلم بن‌حجاج أبوالحسن (بی‌تا)، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث.