بررسی و نقد جایگاه معجزه و کرامات در کتاب موسوعة التاریخ الاسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشکده تاریخ، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، ایران

2 استادیارگروه تاریخ کلام، پژوهشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

3 استادیار دانشکده تاریخ، دانشگاه ادیان و مذاهب ،قم، ایران

4 دانشیار گروه تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

سیره بعد از قرآن کریم مهم‌ترین جایگاه را دارد. با توجه به این جایگاه، تدوین سیره کاری بزرگ است و با لحاظ ممنوعیت بیش از یک قرن در نقل حدیث و سیره‌نگاری، نگارش آن با صرف نظر از صحیح و سقیم‌های موجود در کتب سیره، اهمیتی بسزا دارد. یکی از موضوعات مهم کتب سیره نقل معجزات و کرامات است که باید تحلیل و مشخص که آیا در تدوین سیره، معجزات و کرامات دارای جایگاه اساسی هستند یا موضوعی حاشیه‌ای به شمار می‌روند. این پژوهش به دنبال کشف و نقد این است که نویسنده موسوعة التاریخ الاسلامی چه جایگاهی برای معجزات و کرامات در کتاب‌های خود، به‌ویژه کتاب موسوعه، قائل بوده است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای، با بررسی دیدگاه نویسنده کتاب به این نتیجه رسیده است که نویسنده کتاب موسوعه معجزات و کرامات را مبحثی حاشیه‌ای در سیره‌نگاری دانسته و معجزات اصیل را بسیار اندک آورده و توجه و تحقیق جامع و صحیحی درباره آن ارائه نداده است. این در حالی است که با نگرش به قرآن، منابع روایی و آثار دانشمندان امامیه و عامه معلوم می‌شود که معجزات و کرامات یکی از مباحث اصلی و مهم سیره و سیره‌نگاری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination and Critique of the Place of Miracles and Supernatural Acts in the Book Mawsūʿat al-Tārīkh al-Islāmī

نویسندگان [English]

  • Syed Hussain Khademian Noushabadi 1
  • Seyed Akbar Mousavi Tanyani 2
  • Mohammad zaree Bushehri 3
  • ali Aqanoori 4
1 PhD student, History of Islam, Faculty of History, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant professor, Research Institute of the Quran and Hadith, Qom, Iran
3 Assistant professor, Faculty of History, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
4 Associate Professor, Department of Shiite History, University of Religions and Religions, Qom, Iran
چکیده [English]

The life and teachings (sīra) or the tradition of the Infallibles hold a position of paramount importance, second only to the noble Quran. Given this significance, the compilation of their life and teachings represents a monumental undertaking. Despite the prohibition on transmitting hadiths and documenting sīra during the first Islamic century, it is imperative to undertake this task, irrespective of the inclusion of both reliable and unreliable narratives within sīra texts. One prominent subject within such compilations is the discussion of miracles and supernatural occurrences (kirāmāt) attributed to the Prophet. It is essential to examine whether these miracles and supernatural events occupy a central role in sīra compilations or are considered peripheral matters. This study aims to ascertain the significance of miracles and supernatural occurrences in Mawsūʿat al-tārīkh al-Islāmī and similar works by its author. Employing a descriptive-analytical approach and utilizing library-based research methods, this study concludes that the author of Mawsūʿa regards miracles and supernatural acts as tangential to the primary focus of sīra writing. Authentic miracles are seldom mentioned, and there is a lack of comprehensive and valid analysis of these acts. However, a review of the Quran, hadith sources, and the writings of both Imami and Sunni scholars reveals that miracles and supernatural deeds are indeed considered major aspects of sīra literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • miracle
  • supernatural deeds (kirāmāt)
  • Mawsūʿat al-tārīkh al-Islāmī
قرآن مجید
نهج‌البلاغه
ابن‌تیمیه حرانی، تقی‌الدین احمد (1432ق)، مجموعة الفتاوی، بیروت: دار الوفاء چاپ چهارم.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1417ق)، دیوان المبتدا و الخبر فی تاریخ العرب و البربر، بیروت: دار الفکر، چاپ سوم.
ابن‌قولویه، جعفر بن‌محمد (1356)، کامل الزیارات، نجف: دار المرتضویه، چاپ اول.
ابن‌ندیم، محمد بن‌اسحاق (1381)، الفهرست،تهران: انتشارات اساطیر، چاپ اول.
ابوحاتم رازی، احمد بن‌حمدان (1380)، اعلام النبوة، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ دوم.
اندلسی، ابن‌عطیه (1422ق)، المحرر الوجیز، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
پادشاه، محمد (1335)، فرهنگ آنندراج، تهران: کتابخانه خیام، چاپ اول.
تفتازانی، سعدالدین (1409ق)، شرح المقاصد، قم: منشورات الشریف الرضی، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1374)، تفسیر موضوعی قرآن (سیره علمی و عملی حضرت رسول اکرم)، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1378)، تفسیر موضوعی قرآن کریم (قرآن در قرآن)، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
جوادی آملی، عبدالله (1398)، تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ اول.
حسینی دشتی، سید مصطفی (1379)، معارف و معاریف، قم: مؤسسه فرهنگی آرایه، چاپ سوم.
خادمیان نوش‌آبادی، سید حسین (1378)، حبابی از عباب ادب و نگارش پارسی، قم: مرکز آموزش عالی علمی ـ کاربردی کمیته امداد امام (ره)چاپ اول.
خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا)، کشف الاسرار، قم: فلق، چاپ اول.
خویی، سید ابوالقاسم (1394ق)، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم.
رشید رضا، محمد (بی‌تا)، تفسیر القرآن الکریم (المنار)، بیروت: دار الفکر، چاپ سوم.
سبحانی، جعفر (1396)، منیة الطالبین فی تفسیر القرآن المبین، قم: مؤسسه امام صادق چاپ اول.
سید مرتضی، سید علی (1433ق)، موسوعة الشریف المرتضی، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول.
سیوطی، جلال‌الدین (1418ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: مکتبة العصریة، چاپ اول.
شوشتری، محمدتقی (1432ق)، بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغه، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، چاپ اول.
صدوق، ابی‌جعفر محمد (1408ق)، علل الشرایع، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول.
صفی‌پوری، عبدالرحیم (1397)، منتهی الارب فی لغات العرب، تهران: انتشارات سخن، چاپ اول.
طریحی، فخرالدین (1985م)، مجمع البحرین، بیروت: دار و مکتبة الهلال، چاپ اول.
عاملی، سید جعفر مرتضی (1426ق)، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت: دار الحدیث للطباعة و النشر، چاپ اول.
علامه حلی، جمال‌الدین حسن بن‌یوسف (1363)، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، قم: انتشارات الرضی، چاپ اول.
غیاث‌الدین، محمد (1384ق)، غیاث اللغات، بمبئی: مطبع محمدی، چاپ اول.
فراهیدی، خلیل بن‌احمد (1408ق)، کتاب العین، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول.
کلینی، محمد (1363)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ پنجم.
مجلسی، محمدباقر (1388)، حق الیقین، قم: مؤسسه انتشاراتی امام عصر، چاپ دوم.
مجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
مستغفری، جعفر بن‌محمد (1431ق)، دلائل النبوة، بیروت: دار النوادر، چاپ اول.
مصباح یزدی، محمدتقی (1376)، راه و راهنماشناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
مفید، محمد بن‌محمد (1414ق)، سلسلة مؤلفات الشیخ المفید (النکت الاعتقادیة)، بیروت: دار المفید، چاپ دوم.
مک‌گراث، آلیستر (1400)، درسنامه الهیات مسیحی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ سوم.
نراقی، محمدمهدی (1369)، انیس الموحدین، تهران: انتشارات الزهراءچاپ دوم.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1442ق)، المعجم فی فقه الغة القرآن و سر بلاغته، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ سوم.
یوسفی غروی، محمدهادی (1394)، آشنایی با منابع تاریخ اسلام و تشیع و روش نقد اخبار، قم: نشر معارف، چاپ اول.
یوسفی غروی، محمدهادی (1442ق)، موسوعة التاریخ الاسلامی، قم: مجمع الفکر الاسلامی، چاپ ش