بررسی و نقد دیدگاه فواز بن‌‌احمد بن‌علی رضوان درباره تعارض روایات شیعی مربوط به مهدویت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه حضرت معصومه، قم، ایران

2 استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه، قم، ایران

3 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث ،دانشگاه حضرت معصومه، قم، ایران

چکیده

روایات صادره از اهل‌بیت؟عهم؟ در باب غیبت حضرت ولی‌عصر؟عج؟ جنبه‌های مختلفی را مطرح کرده‌اند که با توجه به ابعاد بحث و شرایط مختلف صدور، گاهی به‌ویژه در میان غیر شیعیان، توهم تعارض شده است. حال آنکه از اصول علم حدیث، مجموع‌نگری احادیث است، طوری که هر روایت کنار روایات هم‌خانواده‌اش معنا می‌شود. فواز بن‌احمد، از صاحب‌قلمان اهل سنت، در بخش سوم مقاله «تعارض دلالات المرویات عند الرافضة، الامامة أنموذجاً»، تحت عنوان «تعارض دلالات المرویات فی زمن خروج الامام» با تمسک به همین روایات، مدعی است که روایات شیعی در باب زمان ظهور متعارض‌اند و با این عذر، در اصل مهدویت، بلکه مذهب شیعه خدشه می‌کند. مقاله پیش رو در جهت پاسخ به شبهات او، ابتدا مبنای نویسنده را نقد کرده، سپس با توجه به روایات هم‌خانواده و شواهد تاریخی و عقلی به این نتیجه رسیده است که میان روایات مذکور هیچ‌گونه تعارضی نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination and Critique of Faāaz b. Aḥmad b. ʿAlī al-Riḍwān’s View of Conflicts within Shiite Hadiths regarding Mahdism

نویسندگان [English]

  • nafise niroomand 1
  • mohsen rafat 2
  • hamidreza sarvarian 3
1 MA student, Hazrat-Masoumeh University, Qom, Iran
2 Assistant professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Hazrat-e Masoumeh University, Qom, Iran
3 Associate professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Hazrat-e Masoumeh University, Qom, Iran
چکیده [English]

The hadiths from the Prophet’s Household concerning the occultation (ghayba) of Imam al-Mahdi, the twelfth Shiite Imam, present various aspects that, given the circumstances of their transmission, may appear contradictory, especially to non-Shias. However, within the tenets of hadith sciences lies holism, where each hadith derives its meaning alongside similar ones. Fawāz ibn Aḥmad, a Sunni author, penned an article titled “Contradictory Significances of Hadiths Transmitted by Rāfiḍa, Imamate as an Example,” wherein the third section, titled “Contradictions in the Significance of Hadiths Regarding the Time of the Imam’s Uprising,” scrutinizes these hadiths. He claims that Shiite hadiths concerning the Imam's uprising are contradictory, using this assertion to cast doubt not only on the principle of Mahdism but also on the entire Shiite denomination. This article aims to address his concerns. It begins by challenging his foundational premises and then, supported by similar hadiths, historical evidence, and rational analysis, concludes that there is no inherent conflict within these hadiths.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fawāz ibn Aḥmad ibn ʿAlī al-Riḍwān
  • resolving conflicts among hadiths
  • Imamate
  • time of reappearance
  • astonishment
  • longevity
قرآن‌کریم
آمدی، حسن بن‌بشر (1429ق)، المؤتلف و المختلف، بیروت: المکتبه العصریة.
آیتی، نصرت‌الله (1388ش)، «تأملی بر چند شبهه مهدوی»، فصل‌نامه علمی پژوهشی مشرق موعود، سال سوم، شماره 12، ص53-78.
ابن‌تیمیه، احمد عبدالحلیم حرانی (بی‌تا)، کتب و رسائل و فتاوی شیخ‌الاسلام ابن‌تیمیة، دارالنشر، مکتبة ابن‌تیمیة.
ابن‌سعد، محمد (1410ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌شهر‌آشوب، محمد بن‌علی (1379ق)، مناقب آل ابی‌طالب؟ع؟ ، قم: علامه.
ابن‌عربی، محمد بن‌علی (بی‌تا)، الفتوحات المکیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌ماجه، محمد بن‌یزید (1418ق)، سنن ابن‌ماجة، بیروت: دار الجیل.
اندلسی، ابی‌حیان (1422ق)، البحر المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بخاری جعفی، ابوعبدالله محمد بن‌اسماعیل (1422ق)، صحیح البخاری، تحقیق محمد زهیر بن‌ناصر الناصر، بی‌جا.
ــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، التاریخ الکبیر، دار ‌الفکر.
پیشوایی، مهدی (1393ق)، سیره پیشوایان، قم: مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق؟ع؟ .
ثعالبی، عبدالملک بن‌محمد (1418ق)، تفسیر الثعالبی، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
حمویی جوینی، ابراهیم بن‌محمد (1387)، فرائد السّمطین، تحقیق محمدباقر محمودی، نشر حبیب.
 
دبیخی، سلیمان بن‌محمد (1422ق)، أَحَادِیثُ العَقِیدَة التی یوهِمُ ظاهِرهَا التّعَارض فی الصّحِیحین، المملکة العربیة السعودیة: مَکتَبَة دار البَیان الحَدِیثَة.
دخیّل، علی محمد علی (1429ق)، الامام‌المهدی فی کلمات الاعلام من السنة، تهران: مشعر.
دینوری، ابومحمد عبدالله بن‌مسلم ابن‌قتیبة (بی‌تا)، تأویل مختلف الحدیث، قاهره: مکتبة الکلیات الأزهریة.
عسقلانی، ابن‌حجر احمد بن‌علی (1420ق)، فتح الباری، بیروت: دار الفکر.
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، الاصابة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
فخر رازی، محمد بن‌عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
راوندی، قطب‌الدین (1368ق)، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه الامام مهدی؟عج؟.
رضوان، فواز بن‌احمد بن‌علی، «تعارض دلالات المرویات عند الرافضة، الامامة انموذجا»، کلیة الدراسات الاسلامیة و العربیة للبنات بالاسکندریة، شماره 36، ص140-190.
زمخشری، محمود بن‌عمر (1407ق)، الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی.
سبحانی، جعفر (1421ق)، الأئمة الاثناعشر، دار الأضواء.
سمعانی، ابوالمظفر (1418ق)، تفسیر السمعانی، ریاض: دار الوطن.
شریف رضی، محمد بن‌حسین (1422ق)، المجازات النبویة، قم: دار الحدیث.
شوکانی، محمد بن‌علی بن‌محمد (1973م)، نیل الأوطار، بیروت: دار الجیل.
صدر، سید محمدباقر (1417ق)، البحث حول المهدی؟عج؟، بیروت: الغدیر.
صدوق، محمد بن‌علی بن‌بابویه (1295ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه.
ــــــــــــــــــــــــــــ (1376ش)، الأمالی، تهران: کتابچی.
ــــــــــــــــــــــــــــ (1425ق)، علل‌الشرائع، قم: مکتبه الحیدریة.
طبرسی، ابوعلی فضل بن‌حسن (1415ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
طبری، محمد بن‌جریر (1413ق)، دلائل‌الامامة، قم: بعثت.
طبری، محمد بن‌جریر (بی‌تا)، تهذیب الآثار، دمشق: دار المامون.
طحاوی، ابوجعفر احمد بن‌محمد (1408ق)، شرح مشکل الآثار، بیروت: مؤسسة الرسالة.
طریحی، فخرالدین (1375ش)، مجمع البحرین و مطلع النیرین، مرتضوی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان، قم، جامعه مدرسین.
طوسی، ابوجعفر محمد بن‌حسن (1411ق)، الغیبة، دار المعارف الاسلامیة.
عیاشی، محمد بن‌مسعود (1380ق)، تفسیر عیاشی، قم: مطبعه العلمیة.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1375ش)، الکافی، قم: اسوه.
مبارکفوری، محمدعبدالرحمن‌ (1410ق)، تحفة الاحوذی بشرح جامع الترمذی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مجلسی، محمدباقر (1368ش)، بحارالأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مظفر، محمدرضا (1429ق)، عقائدالامامیة، قم: انصاریان.
مفید، محمد بن‌محمد (1414ق الف)، الاختصاص، بیروت: دار المفید.
ـــــــــــــــــــ (1414ق ب)، الارشاد، بیروت: دار المفید.
ـــــــــــــــــــ (1413ق)، الفصول العشرة فی الغیبة، قم: الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
مکارم شیرازی، ناصر (1375ش)، مهدی انقلابی بزرگ، قم: هدف.
ـــــــــــــــــــ (1386ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نعمانی، محمد بن‌ابراهیم (1359ق)، الغیبة، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
نیشابوری، ابوالحسین مسلم بن‌الحجاج (1334ق)، صحیح المسلم، بیروت: دار الفکر.
هیثمی، علی بن‌ابی‌بکر (1408ق)، مجمع‌الزوائد، بیروت: دار الکتب العلمیة.