اصلاحات عمر بن عبدالعزیز و تأثیر آن بر وضعیت شیعیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

عمر بن‌ عبدالعزیز را می‌توان از معدود خلفای اموی دانست که برخلاف اسلافش کوشید با اعمال مجموعه‌ای از اصلاحات، اوضاع و احوال متفاوتی را در جامعه اسلامی، به‌ویژه برای شیعیان، رقم بزند. از این‌رو پرسش پژوهش حاضر، که با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی انجام شده، این است که: اصلاحات عمر بن ‌عبدالعزیز چه تأثیری بر وضعیت شیعیان به جا گذاشت؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که خلیفه اصلاح‌گر اموی، با درک اهمیت مسئله شیعیان برای دولت اموی و در راستای جلب رضایت آنها، دست به اصلاحاتی زد؛ فدک را به اهل بیت (ع) برگرداند، خمس را دوباره برقرار کرد، مستمری علویان و بنی‌عبدالمطلب را تضمین کرد و به جای سب و لعن، تکریم و احترام به امام علی (ع) و اهل بیت (ع) را برقرار کرد. در نتیجه این اصلاحات، ضمن آنکه وضعیت اقتصادی و فضای سیاسی و فکری مناسب‌تری برای شیعیان ایجاد شد، تحت رهبری امام باقر (ع) توانستند امور مذهبی و سیاسی‌شان را راحت‌تر پیش ببرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Reforms of Umar ibn Abd al-Aziz and Its Effect on the Situation of Shiites

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Amini 1
  • Sajad Dadfar 2
1 Master's Graduate in Islamic History, Razi University, Kermanshah, Iran
2 Assistant Professor, Department of History, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Omar ibn Abd al-Aziz can be considered one of the few Umayyad caliphs who, unlike his predecessors, tried to establish a different situation in the Islamic society, especially for the Shiites, by implementing a series of reforms. Therefore, the question of the current research, which was carried out using the descriptive and analytical method, is: what effect did the reforms of Omar ibn Abd al-Aziz have on the situation of the Shiites?
The findings of the research show that the Umayyad reformer caliph, realizing the importance of the Shiite issue for the Umayyad government and in order to satisfy them, made the following reforms: he returned Fadak to the Household of the Prophet (S), re-established khums (one fifth of gain), guaranteed the pensions of the Alawites and Bani Abd al-Mottaleb, and instead of cursing, honored and respected Imam Ali (AS) and his progeny. As a result of these reforms, while an economic situation and a more suitable political and intellectual atmosphere was created for the Shiites, they were able to carry out their religious and political affairs more easily under the leadership of Imam Baqer (AS).
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiites
  • Omar ibn Abd al-Aziz
  • Reforms
  • Umayyads
  • Imam Mohammad Baqer (AS)

مراجع

  • ابن ‌ابی ‌الحدید، عبد الحمید بن‌ هبة ‌الله (1404). شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد ابو الفضل ابراهیم، قم: مکتبه آیة العظمی المرعشی النجفی.

    ابن ‌اثیر، عز الدین علی (1371). الکامل: تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه: ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.

    ابن ‌الأثیر، عز الدین بن الأثیر (1409). أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دار الفکر.

    ابن‌ کثیر الدمشقی، أبوالفداء اسماعیل بن عمر (1986). البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.

    ابن هشام، ابومحمد عبدالملک (1375). زندگانی محمد (ص) پیامبر اسلام، ترجمه: سید هاشم رسولی، تهران: کتابچی.

    ابن‌خلدون، ابوزید عبدالرحمن بن ابوعبدالله محمد (1363). العبر، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

    ابن‌سعد، محمد (1374). طبقات الکبری، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: فرهنگ و اندیشه.

    اسعدی، زهره (1385). روابط خلفای بنی امیه با امپراتوری روم شرقی، مسکویه، پیش شماره 4

    ابن‌طقطقی، ابوعبدالله محمد بن علی (1361). الفخری، ترجمه: محمد وحید گلپایگانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    بخاری، ابو عبد الله محمد بن اسماعیل (1314). صحیح، قاهره: مکتبة عبد الحمید احمد حنفی.

    بلاذری، أحمد بن یحیی (1337). فتوح البلدان، ترجمه: محمد توکل، تهران: نقره.

    بلعمی، محمد بن محمد بن عبد الله (1373). تاریخ‌نامه طبری، تحقیق: محمد روشن، تهران: سروش.

    ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد (1373). الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمه: عزیزالله عطاردی، تهران: عطارد.

    جعفریان، رسول (1369). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

    حسنی رازی، مرتضی ‌بن ‌داعی (1313). تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، تصحیح: عباس اقبال، تهران: مطبعة امین التجار اصفهانی.

    حموی، شهاب الدین ابو عبد الله یاقوت بن عبد الله (1995). معجم البلدان، بیروت: دار صادر.

    خلیل، عماد الدین (1978). ملامح الانقلاب الاسلامی فی خلافة عمر بن عبد العزیز، بیروت: مؤسسة الرسالة.

    دیلمی، احمد (1386). «شخصیت و عملکرد عمر بن عبدالعزیز و دیدگاه امام باقر (ع) درباره او»، در: تاریخ اسلام، ش31، ص45-70.

    دینوری، ابوحنیفه احمد بن ‌داود (1371). اخبار الطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی.

    رزاقی موسوی، سید قاسم (1395). «چالش‌های اندیشه‌ای و اقتصادی شیعیان در عصر امام باقر (ع)»، در: تاریخ اسلام، ش66، ص71-96.

    زرگری‌نژاد، غلام‌حسین (1378). تاریخ صدر اسلام، تهران: سمت.

    شرباصی، أحمد (1374). «عمر بن عبد العزیز بین الجود والاقتصاد»، فی: الازهر، المجلد السادس والعشرون، العدد 11 و 12.

    شربینی، عبد الرحمن (1381). «حیاة عمر بن عبد العزیز سیر العظماء دروس»، فی: منبر الاسلام، السنة التاسعة عشرة، العدد 7.

    شفایی، امان‌الله (1389). «جریان‌شناسی فکری‌سیاسی عصر امامت امام باقر (ع)»، در: علوم سیاسی، ش52، ص65-92.

    طبری، محمد بن‌ جریر (1375). تاریخ طبری، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

    طقوش، محمد سهیل (1384). دولت امویان، ترجمه: حجت‌الله جودکی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    مسعودی، أبو الحسن علی بن الحسین (1384). مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.

    مسعودی، أبو الحسن علی بن حسین (1365). التنبیه والإشراف، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.

    مقدسی، مطهر بن طاهر (1374). آفرینش و تاریخ، ترجمه: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه.

    منقری، نصر بن‌ مزاحم (1370). پیکار صفین، ترجمه: پرویز اتابکی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

    ناجی الهاشمی، جلیلة (1353). «الإصلاح المالی والاقتصادی فی سیاسة الخلیفة عمر بن عبد العزیز»، فی: المورد، العدد 11.

    نادریان‌فر، شیرعلی (1383). «شخصیت عمر بن‌ عبدالعزیز»، در: تاریخ، ش17، ص31-35.

    هادی‌منش، ابوالفضل (1385). «نگاهی به مواضع سیاسی امام باقر (ع)»، در: مبلغان، ش76، ص12-33.

    یعقوبی، احمد بن ابی ‌یعقوب ابن ‌واضح (1371). تاریخ یعقوبی، ترجمه: محمدابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار