چالش‌های سیاسی و مذهبی ایوبیان و تشیع با تأکید بر پیامدهای فکری و اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه مذاهب فقهی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم.

چکیده

چکیده
با مرگ «العاضد لدین الله»، آخرین خلیفه فاطمی در سال ۵۶۷ق، صلاح‌الدین ایوبی با اعلام پایان خلافت فاطمیان، مصر را قلمرو عباسیان خواند و فرمان داد در قاهره به نام خلیفه عباسی، مستضیء (566ـ575ق)، خطبه بخوانند. از آن پس، مصر وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود شد. تشیع جای خود را به تسنن داد، حکومت از فاطمیان به ایوبیان رسید و دانشگاه الأزهر جای خود را به مکتب‌خانه‌های شافعی و مالکی بخشید. ایوبیان بر توده‌های شیعی سخت گرفتند و برای نابودی کامل مذهب شیعه در این منطقه دست به اقدامات جامعی زدند. سلسله ایوبیان را در مصر بنا نهادند که در اثر آن، اسماعیلیان حافظی مورد آزار و اذیت قرار گرفتند و بسیاری به قتل رسیدند. در این دوران شیعیان دوران سختی را تجربه کردند و با تحولات سیاسی و فکری مختلفی روبه‌رو شدند. این نوشتار درصدد تحلیل این دوره است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Religious and Political Challenges of Ayyubid Dynasty and Shiism with Emphasis on Social and Intellectual Consequences

نویسنده [English]

  • Seyyed Abol Hasan Navab
Associate Professor, Department of Juridical Denominations, University of Religions and Denominations
چکیده [English]

After the death of Al-Azed le Din ul llah, the last caliph of Fatimid Dynasty in 567 AH, Salah ul Din Ayyubi declared the end of the Fatimid Caliphate and proclaimed Egypt as the Abbasid dominion. He ordered to preach a Khutba (Sermon) in Egypt to introduce Mostazi (575-566) as an Abbasid caliph. Then Egypt entered a new phase of history. Shiism was replaced by Sunnism, Ayyubid succeeded Fatimid, and Al- Azhar university was replaced by Shafii and Maleki schools. Ayyubids caused many troubles for the Shiites and they did their best to eradicate Shiism. They established Abbasid dynasty in Egypt, in consequence, Hafizi Ismailians were molested and a lot of them were killed. During this period, Shia suffered a great deal and faced numerous political and intellectual changes. The present paper tries to analyze and describe the situation of this period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Keywords: Ayyubids
  • Shiism
  • political and religious challenges
  • social and intellectual consequences
ابن‌أثیر، ابوالحسن علی بن‌ابی‌الکرم الشیبانی (1414ق/1994م)، الکامل فی التاریخ، تحقیق مکتب التراث، چاپ چهارم، بیروت: المؤسسة التاریخ العربی.
ابن‌جوزی، شمس­الدین (1398ق)، مرآه الزمان فی تاریخ الاعیان، دهلی: دائره المعارف الاسلامیه.
ابن‌خلّکان، احمد بن‌محمد (1977م)، وفیات الاعیان، تحقیق دکتر احسان عباسی، بیروت: دارالفکر.
ابن‌شداد، بهاءالدین (1994م)، النوادر السلطانیه، تحقیق جمال‏الدین، قاهره: مکتبة الخانجى.
ابن‌کثیر الدمشقی،‌ ابوالفداء اسماعیل (1413ق/1993م)،‌ البدایة و النهایة، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن‌واصل، جمال­الدین محمد بن‌سالم (1382ش)، مفرج الکروب فی أخبار بنی ایوب (تاریخ ایوبیان)، ترجمه پرویز اتابکی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
رحیم‏زاده، مهدى (1334ش)، جنگ‌هاى صلیبى، تهران.
رمضان، عبدالعظیم (زیر نظر) (1993م)، تاریخ مصر الاسلامیه، نویسندگان: سید اسماعیل کاشف، ‌جمال‌الدین سرور، سعید عبدالفتاح عاشور، مصر: الهیئه المصریه لاعامه للکتاب.
الشماعى الرفاعى، قاسم (1404ق)، بعلبک فى التاریخ، بیروت.
شهرزورى، شمس‌‏الدین محمد بن‌محمود (1316)، نزهة الارواح و روضة الافراح فى تاریخ الحکماء و الفلاسفه، ترجمه ضیاءالدین درّى، تهران، چاپخانه دانش.
طقوش، محّمدسهیل (1380ش)، دولت ایوبیان، ترجمه عبدالله ناصری طاهری، چاپ اول، قم: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
عبداللطیف، حمزه (بى‌تا)، الحرکة الفکریة فى مصر العصرین ایوبى و المملوکى، وزارة الثقافه و الارشاد القومى، المؤسسة المصریة العامه.
عبده، قاسم (1410ق)، ماهیة الحروب الصلبیه، کویت: المجلس الوطنى.
فلیپ (1959م)، تاریخ عرب، ترجمه محمد سعیدى، تهران.
کاظم‌پور، داوود (1387ش)، «وضعیت شیعیان مصر در عصر صلاح‌الدین ایوبی»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، تابستان، شماره 18، صفحه 137ـ158.
معررى سامى (1881م)، قاموس الاعلام، استانبول.
مقریزی، ابوالعباس تقی‌الدین احمد بن‌علی (1998م/1377ق)، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الاثار المعروف بالخطط المقریزیه، تحقیق محمد زینهم، مدیحه الشرقاوی، قاهره: مکتبه مدبولی.
مقریزی، ابو­العباس تقی‌­الدین احمد بن‌علی (1422ق/2001م/1380ش)، اتعاظ الحنفا باخبار الائمه الفاطمیین الخلفا، تحقیق محمد عبدالقادر احمد عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ناصری طاهری، عبدالله (1390ش)، فاطمیان در مصر، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
وردانی، صالح (1382ش)، شیعه در مصر، از آغاز تا عصر امام خمینی، ترجمه عبدالحسین بینش، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.