بررسی چگونگی دلالت آیه 24 صافات بر ولایت امام علی (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد معارف قرآن، دانشگاه مفید.

3 استادیار گروه عیوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم آمل.

چکیده

از جمله آیاتی که شأن نزول آن را ولایت حضرت علی (ع) دانسته‌اند، آیه 24 سوره صافات (وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئولُونَ) است. در این آیه بر بازجویی از مردم در روز قیامت و پاسخ‌گویی در قبال برخی پرسش‌ها تأکید شده است. پرسش پژوهش حاضر این است که دلالت آیه 24 سوره صافات بر ولایت امام علی (ع) چگونه است. این مقاله درصدد است با اتخاذ روش توصیفی ـ تحلیلی، نظریات مفسران و راویان فریقین که این آیه را درباره ولایت و وجوب محبت حضرت علی (ع) می‌دانند، بررسی و دلالت آیه بر ولایت حضرت را تحلیل کند. بررسی‌ها نشان می‌دهند بر اساس شواهد قرآنی، تفسیری، روایات معصومان (ع)، صحابه و تابعین و نیز با توجه به سیاق آیه، دلالت آیه (وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئولُونَ) بر ولایت امام علی (ع) در حوزه تعیین مصداق آیه است. این تفسیر از آیه از زبان برخی از معصومان (ع)، از جمله پیامبر اکرم (ص) و امام حسن عسکری (ع)، برخی از صحابه، از جمله ابن‌عباس، و برخی از تابعین، از جمله سعید بن‌جبیر، نقل شده و درصد قابل ملاحظه­ای از آرای تفسیری فریقین ذیل این آیه را به خود اختصاص داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of 24th Verse of Surah Saffat Indicating the Guardianship of Imam Ali (a.s)

نویسندگان [English]

  • meysam khalili 1
  • mohammad ghafouri manesh 2
  • javad d=faramarzi 3
1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد
2 دانش آموخته کارشناسی ارشد معارف قرآن، دانشگاه مفید.
3 استادیار گروه عیوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم آمل.
چکیده [English]

One of the verses that is believed, its occasion of revelation, is related to the guardianship of Imam Ali (a.s) is the 24th verse of Saffat (وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئولُونَ). This verse emphasizes on the interrogating the people and their responding to the questions on the Day of Judgement. The question of the present study is: how does this ayah relate to the guardianship of Imam Ali (a. s)? This article, using a descriptive -analytical method, seeks to examine commentators’ views and the sayings of the narrators of both sects who consider this ayah as an evidence of guardianship of Imam Ali (a.s) and the necessity of the affection for him. Studies show that on the basis of interpretive and Qur'anic evidence, traditions of Infallibles (a.s), Companions and Followers, and also according to the context of the verse, the guardianship of Imam Ali (a.s) is confirmed. This explanation was quoted by some Infallibles such as the Holy Prophet (pbuh) and Imam Hassan Askari (a.s) and some Companions, including Ibn Abbas, and some Followers like Saeed Ibn Jobair. A great deal of Shi'ite and Sunni interpretations has been allocated to this verse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • 24th verse of Surah Al Safat
  • guardianship
  • Imam Ali (a.s)
  • وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئولُونَ ) And stop them
  • indeed
  • they are to be questioned(
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
آلوسی، محمد بن‌عبدالله (1415ق)، روح ­المعانی فی تفسیر القرآن ­العظیم و السبع ­المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌بابویه، محمد بن‌علی (1414ق)، إعتقادات ­الإمامیة، قم: کنگره شیخ مفید.
ابن‌بابویه، محمد بن‌علی (1385ش)، علل ­الشرایع، قم: کتاب‌فروشی داوری.
ابن‌بابویه، محمد بن‌علی (1378ق)، عیون ­أخبار الرضا (ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
ابن‌بابویه، محمد بن‌علی (1403ق)، معانی الأخبار، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌بطریق، یحیی ­بن‌حسن (1407ق)، عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، قم: جماعة مدرسین بقم، مؤسسة ­النشر الإسلامی.
ابن‌حیون، نعمان بن‌محمد (1409ق)، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار (ع)، تحقیق محمدحسین حسینی جلالی،  قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌شاذان، محمد بن‌احمد (1407ق)، مأئة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین و الأئمة (ع)، تحقیق مدرسه امام مهدی (ع)، قم: مدرس امام مهدی (ع).
ابن‌شاذان قمی، أبوالفضل شاذان بن‌جبرئیل (1363ش)، الفضائل، قم: رضی.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن‌علی (1379ش)، مناقب آل‌ابی‌طالب (ع)، قم: علامه.
ابن‌عقده، احمد (1421ق)، کتاب الولایة، قم: انتشارات دلیل.
ابن‌طاووس، علی بن‌موسی (1409ق)، إقبال الأعمال، تهران: دارالکتب­الإسلامیة.
ابن‌طاووس، علی بن‌موسی (1413ق)، التحصین لأسرار ما زاد من الکتاب الیقین، تحقیق اسماعیل انصاری زنجانی خوئینی، قم: مؤسسه دار الکتاب.
ابن‌عبدالسلام، عبدالعزیز بن‌سلام (1429ق)، تفسیر العز بن‌عبدالسلام، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌مشهدی، محمد بن‌جعفر (1419ق)، المزار الکبیر، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابوحیان، محمد بن‌یوسف (1420ق)، البحر المحیط فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالفکر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن‌علی (1408ق)، روض ­الجنان و روح ­الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
اهوازی، حسین بن‌سعید (1399ق)، الزهد، قم: بی‌جا.
بحرانی، هاشم بن‌سلیمان (1415ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة ­البعثة.
بلخی، مقاتل بن‌سلیمان (1423ق)، تفسیر مقاتل بن‌سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
تقی الدین حلی، حسین­بن­علی، (1383)، رجال ابن داوود حلی، تهران: دانشگاه تهران.
ثعالبی، عبدالرحمن بن‌محمد (1418ق)، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ثعلبی، احمد بن‌محمد (1422ق)، الکشف و البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جرجانی، حسین بن‌حسن (1378ق)، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران: دانشگاه تهران.
جزایری، نعمت‌الله بن‌عبدالله (1388ش)، عقود المرجان فی تفسیر القرآن، قم: نور وحی.
حسکانی، عبیدالله بن‌عبدالله (1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
حسن ­بن‌علی (ع) (1409ق)، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری (ع)، قم: مؤسسة ­الإمام مهدی (عج).
حسینی استرآبادی، علی (1409ق)، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
حلی، حسن بن‌یوسف (1411ق)، کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین (ع)، تحقیق حسین درگاهی، تهران: وزارت ارشاد.
حلی، حسن بن‌یوسف (1989م)، نهج ­الحق و کشف ­الصدق، بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
خویی، ابوالقاسم، (1388)، معجم رجال الحدیث، قم: مؤلف.
درویش، محی‌الدین (1415ق)، اعراب القرآن الکریم و بیانه، سوریه: الارشاد.
دیلمی، حسن بن‌محمد (1427ق)، غرر الأخبار، قم: دلیل ما.
رسعنی، عبدالرزاق ­بن‌رزق­الله (1429ق)، رموز الکنوز فی تفسیر الکتاب العزیز، مکه مکرمه: مکتبة الأسدی.
زرندی، محمد بن‌یوسف (1391ش)، نظم درر السمطین فی فضائل ­المرتضی و البتول و السبطین (ع)، قم: مجمع العالمی لأهل­البیت (ع).
سبط ابن‌جوزی، یوسف بن‌غزاوغلی (1418ق)، تذکرة الخواص بذکر خصائص الأئمة (ع)، قم: منشورات شریف رضی.
سمرقندی، نصر بن‌محمد (1416ق)، تفسیر بحرالعلوم، بیروت: دارالفکر.
شاه‌عبدالعظیمی، حسین (1363ش)، تفسیر اثنی‌عشری، تهران: میقات.
شبر، عبدالله (1407ق)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: شرکة مکتبة الأمین.
صاوی، احمد بن‌محمد (1427ق)، حاشیة الصاوی علی تفسیر الجلالین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374ش)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرانی، سلیمان بن‌احمد (2008م)، تفسیر القرآن العظیم، اردن: دار الکتاب الثقافی.
طبرسی، فضل بن‌حسن (1375ش)، تفسیر جوامع ­الجامع، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
طبرسی، فضل بن‌حسن (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، تصحیح فضل‌الله یزدی، تهران: ناصرخسرو.
طبری آملی، عمادالدین أبی‌جعفر محمد بن‌أبی‌القاسم (1383ق)، بشارة ­المصطفی (ص) لِشیعة المرتضی (ع)، نجف: المکتبة الحیدریة.
طبری، محمد بن‌جریر (1412ق)، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طوسی، محمد بن‌الحسن (1414ق)، الأمالی، قم: دار الثقافة.
طوسی، محمد بن‌الحسن (بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارإحیاءالتراث­العربی.
طوسی، محمد بن‌الحسن (1407ق)، تهذیب ­الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن‌الحسن (1420ق)، الفهرست، قم: مکتبۀ الطباطبایی.
عاملی، ابراهیم (1360ش)، تفسیر عاملی، تهران: کتاب‌فروشی صدوق.
عروسی حویزی، عبد علی جمعه (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان.
علوان، عبدالله بن‌ناصح (1427ق)، اعراب ­القرآن الکریم، مصر: دار الصحابة للتراث.
فخر رازی، محمد بن‌عمر (1420ق)، تفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، بیروت: دار إحیاء لتراث العربی.
فرات کوفی، بن‌ابراهیم (1410ق)، تفسیرالفرات الکوفی، تهران: وزارت ارشد اسلامی.
فیض کاشانی، محمد بن‌شاه مرتضی (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر.
قرطبی، محمد بن‌احمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
قمی، علی بن‌ابراهیم (1363ق)، تفسیر قمی، تحقیق طیب موسوی جزایری، قم: دار الکتاب.
کاشانی، فتح‌الله بن‌شکرالله (1423ق)، زبدة ­التفاسیر، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
کاشانی، فتح‌الله بن‌شکرالله (1401ق)، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیة.
کرباسی، محمدجعفر (1422ق)، اعراب القرآن، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1388)، الکافی، طهران: دار الکتب الإسلامیة.
گنابادی، سلطان محمد بن‌حیدر (1372ش)، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، تهران: سر الأسرار.
ماوردی، علی بن‌محمد (بی‌تا)، النکت و ­العیون، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مرتضوی، سیدمحمد (1393ش)، آیات ولایت در قرآن، قم: آشیانه مهر.
مکارم شیرازی، ناصر (1381ش)، آیات ولایت در قرآن، قم: نسل جوان.
مکارم شیرازی، ناصر (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نجاشی، احمد بن‌علی، (1416ق)، رجال النجاشی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نجارزادگان، فتح‌الله (1388ش)، بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت اهل­البیت (ع) در دیدگاه فریقین، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.