2024-03-28T17:02:19Z
https://shia.urd.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5181
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1395
2
7
تحلیل انتقادی در باب نسبتدادن عملکرد شرکآلود به پیامبران سلف (ع) در قرآن
کاووس
روحی برندق
چکیده تمامی فرقههای اسلامی بهاتفاق معتقدند پیامبران الاهی دچار شرک نشدهاند و عملی که متناسب با کفر یا شرک باشد، انجام ندادهاند. با این حال، از ظاهر برخی نصوص دینی (قرآن و احادیث) برمیآید که برخی از پیامبران خدا دچار شرک شده و از آنها عمل مشرکانه سر زده است؛ این نصوص در تضاد آشکار با دلایل عقلی و نقلی مؤیّد عصمت قرار دارد و خاستگاه شبهههای متعدّد شده است. این پژوهش که در روش گردآوری مطالب، کتابخانهای است و در نحوه استناد دادهها، از شیوه اسنادی پیروی میکند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفیتحلیلی است، شبهات مربوط به شرکورزی پیامبران سلف (ع) را گردآوری و پس از تنظیم این شبههها و تبیین پاسخهای گوناگون دانشمندان به آنها، این پاسخها را تحلیل و نقد میکند و در پایان به این نتیجه میرسد که تمامی شبهههای مربوط به صدور عمل شرکآمیز از پیامبران سلف(ع)، که بهخصوص حضرت آدم و ابراهیم و یوسف و عیسی (ع) را شامل میشود، میتوان با انواع برونرفتهای لفظی پاسخ داد که با ظهور الفاظ قرآن یا با معانی تأویلی، سازگار است. همچنین، پارهای از تفسیرها و احتمالها، که عمدتاً برونرفتهای لفظی به دلیل ناسازگاری با ظاهر قرآن است، پاسخهای ناکارآمد به شمار میآید.
شرک
پیامبران (ع)
سجده بر غیرخدا
ستارهپرستی
تثلیث
2016
08
22
7
28
https://shia.urd.ac.ir/article_44266_c00082252fd74625c3fd9b2b195826dc.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1395
2
7
بررسی مقایسهای آرای صفار و صدوق در ترازوی عقلگرایی
محمدرضا
ملانوری
حمیدرضا
شریعتمداری
چکیده متفکران از لحاظ نوع نگاه به منابع تفکر دینی و بر مبنای رویکرد و روششناسی، با عنوان عقلگرا و نصگرا دستهبندی میشوند. محمد بن حسن صفار و شیخ صدوق در میان متکلمان و اندیشمندان متقدم امامیه در شهر قم، از جایگاه ممتازی برخوردارند. در عین حال که هر دو، در شمار متکلمان نصگرا قرار داشته و کار اصلی آنها نقل و نشر حدیث و تألیفات حدیثی بوده است ولی باید توجه داشت که عملکرد عقلگرایانه آنها در یک تراز نبوده و مقدار بهرهگیری شیخ صدوق از عقل در معارف دینی بیشتر از صفّار بوده است. شیخ صدوق برخلاف صفار، در قول و عمل کارکردهای بیشتری از عقل را در عرصه معرفت دینی به رسمیت شناخته و در مقامهای استنباط، تبیین، اثبات، رد شبهات و عقاید معارض، از عقل بهره برده است. سفرهای علمی متعدد، رویارویی شیخ صدوق با علمای مذاهب گوناگون و همچنین ارتباط با حاکمان و شرکت در جلسات مناظره از جمله مسائلی است که بستر لازم را برای رویآوری بیشتر شیخ صدوق به عقل در مقایسه با صفار فراهم کرده است.
محمد بن حسن صفار
شیخ صدوق
عقلگرایی
نصگرایی
عقل
متکلمان نصگرا
2016
08
22
29
51
https://shia.urd.ac.ir/article_44269_05479deb86c575aa496b9ebbc026bcee.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1395
2
7
جریان اعتزالگرای امامیه در بغداد از آغاز تا پیش از ظهور شیخ مفید
سیداکبر
موسوی تنیانی
چکیده این پژوهش جریان اعتزالگرای امامیه در بغداد را از سالهای آغازین شکلگیری این جریان در حدود نیمه سده سوم هجری تا پیش از ظهور شیخ مفید در اوایل سده چهارم، میکاود. غایت نهایی این پژوهش، روشنساختن زوایای پنهان بخشی از تاریخ اندیشه امامیه و نشاندادن تطور کلام امامیه، پیش از شکلگیری مدرسه کلامی بغداد با محوریت شیخ مفید است. در این پژوهش این پرسش اساسی که آیا امامیه بغداد تحت تأثیر آرا و عقاید معتزله قرار داشته است، با این فرضیه دنبال میشود که اندیشه اعتزالی در رویکرد فکری امامیان بغداد مؤثر بوده است. به نظر میرسد برخی از امامیان بغداد در نیمه دوم سده سوم هجری به تعالیم اعتزالی توجه نشان دادند. اما گرایش اعتزالی در میان توده امامیه بغداد فراگیر نبوده است. از اینرو با حضور حدیثگرایان قمی در بغداد، اعتزالگرایان امامی آن شهر تا پیش از ظهور شیخ مفید به حاشیه رفته و منزوی بودند.
امامیه
اعتزالگرایان
بغداد
نوبختیان
2016
08
22
53
73
https://shia.urd.ac.ir/article_44270_0fb323b8e58067a4bc780c30d34004dd.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1395
2
7
رفع اتهام از نصیرالدین طوسی در سقوط خلافت عباسی و قتل آخرین خلیفه عباسی
سید علیاصغر
مسعودی
امداد
توران
چکیده حمله مغولان به سرزمینهای اسلامی، بهویژه بغداد، مرکز خلافت اسلامی، پیامدهای عظیمی به دنبال داشت که از جمله آنها سقوط بغداد و انقراض سلسله بنیعباس و قتل و ویرانیهای گسترده در جغرافیای تهاجم آنان بود. پس از گذشت چند دهه از استقرار قوم مهاجم، ابنتیمیه، بیاعتنا به مستندات تاریخی، اتهاماتی را مبنی بر تبانی و همکاری با هولاکو متوجه شیعیان و نصیرالدین طوسی کرد. شاگردان ابنتیمیه این اتهامات را پیگیری کردند و در کتب اعتقادی و تراجم و تاریخی و حتی اخلاقی راه پیدا کرد. این مقاله در صدد گزارش و ردّ این اتهامات بر اساس قدیمیترین اسناد و دورههای تاریخی بعد تا عصر حاضر، همراه با تحلیل اسناد است. سعی شده است آرای برجستگان در هر دوره، اعم از موافق و مخالف، مد نظر قرار گیرد. در ابتدا به گونهشناسی دیدگاهها نیز التفات شده است.
مغول
هولاکو
سقوط بغداد
آخرین خلیفه عباسی
نصیرالدین طوسی
2016
08
22
75
99
https://shia.urd.ac.ir/article_44272_a069116f5fa38fecbbd1d7ee4c4852cc.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1395
2
7
واکاوی ماهیت سیاسی و فکری جنبش ابنطباطبا
صفرعلی
قانونی
پس از جنبش امام حسین (ع)، جنبشهای مختلفی برای خونخواهی، مبارزه با حاکمان ستمگر و با شعارهای دینی و شیعی رخ داد که جنبش ابنطباطبا به همراه فرماندهاش ابوالسرایا در سالهای پایانی سده دوم قمری یکی از مهمترین آنها است. دغدغه مهم نوشتار کنونی بررسی ماهیت سیاسی و اندیشهای این جنبش و شیعیبودن آن است و اینکه بر اساس دادههای تاریخی رهبر جنبش تا چه اندازه پیرو امام رضا (ع) بوده است. برای بررسی ماهیت آن و امامیدانستن جنبش، سنجههایی مطرح شده تا از سویی ارتباط جنبش با امام معصومِ (ع) همان بازه زمانی روشن شود و بتوان ارزیابی دقیق و علمی درباره ارتباط جنبش با امام به دست داد. از سوی دیگر، برخی سنجهها مانند هدف، شعار، عوامل، و دستاوردهای جنبش، جایگاه اسلامی و اجتماعی آن را بررسی میکند. بنابراین، میکوشیم ماهیت سیاسی و اندیشهای جنبش ابنطباطبا را با بررسی گزارشهای تاریخی و بر پایه سنجههایی مشخص، تحلیل و ارزیابی کنیم. دستاورد پژوهش نشاندهنده آن است که این جنبش بر اساس اندیشه سیاسی امامیه پیش نرفته است و تا حدودی اندیشه زیدی دارد، اما میتوان نشانههای جنبشی اسلامی و اجتماعی را در آن مشاهده کرد.
جنبش شیعی
جنبش اسلامی
جنبش اجتماعی
امام رضا (ع)
ابنطباطبا
ابوالسرایا
2016
08
22
101
124
https://shia.urd.ac.ir/article_111603_0901a6539e0d0c2a47989badf20ddddc.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1395
2
7
جستاری در تاریخ و ادوار فقه سیاسی شیعه
سیدجواد
ورعی
چکیده فقه سیاسی شیعه به دلیل محرومیت شیعیان از دستیابی به قدرت سیاسی در تاریخ اسلام، رشد چشمگیری در طول تاریخ نداشته است. با آنکه «فقه امامیه» در مقایسه با «فقه اهل سنت» رشدی فراوان داشته، ادوار مختلفی را پشت سر گذاشته و میراث ارزشمندی را بر جا نهاده است، اما «فقه سیاسی شیعه» چندان فرصت ظهور و بروز پیدا نکرده است. با این همه، اگر فقه سیاسی را «آگاهی از احکام شرعیِ رفتار سیاسی مکلف، اعم از حقیقی و حقوقی، بدانیم» میتوان به تناسب «نوعِ تعامل شیعیان با حکومت»های مختلفی که با عنوان حکومت اسلامی تشکیل شدهاند، برای فقه سیاسی شیعه ادوار مختلفی را تعریف کرد. این مقاله عهدهدار معرفی «ادوار مختلف فقه سیاسی شیعه و چگونگی رفتار فقیهان و شیعیان با حکومت» و متقابلاً «تعامل حکومت با تفکر شیعی» است. نگارنده از «دوران حاکمیت تشیع در عصر حکومت نبوی و علوی»، «دوران تقیه و انزوا و مدارا با حکومتها در دوران طولانی حکومت امویان و عباسیان»، «دوران همکاری با سلاطین شیعه»، «دوران مشروط و محدودکردن قدرت سلاطین و نظارت بر عملکرد آنان»، و بالأخره «دوران حاکمیت فقه و فقیهان شیعه» به عنوان ادوار پنجگانه فقه سیاسی شیعه، و ویژگیهای هر دوره و تمایز آنها با یکدیگر سخن گفته است.
فقه سیاسی
تاریخ فقه
تشیع
حکومت
حکومت جائر
حاکمیت فقه
2016
08
22
125
147
https://shia.urd.ac.ir/article_44279_d452a7e4683ba4c6039420dbeb8f32b0.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1395
2
7
نسخه کامل این شماره به همراه تصویر جلد آن به منظور چاپ در صورت نیاز به نسخه چاپی
2016
08
22
156
1
https://shia.urd.ac.ir/article_50324_5eb8fd9cbf280daf7ecdfaf6f033f12a.pdf