2024-03-28T19:46:09Z
https://shia.urd.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4998
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1393
1
1
رازگشایی ناهمراهی امام سجاد(ع) با مردم مدینه در واقعه حره
سیدعلیرضا
واسعی
طاهره سادات
صالح شریعتی
امام سجاد(ع)، چهارمین پیشوای شیعیان، بنابر دادههای تاریخی در قیام مردم مدینه علیه دستگاه خلافت یزید شرکت نکرد. دو سال پس از واقعة کربلا بود که مدنیان در تقابل با یزید، شورش پرهزینهای به پا کردند که به حکم وقوع آن در حره واقم، محلی در شرق مدینه، واقعة حره نام گرفت. این رخداد بزرگ از دیرباز تحلیلهایی را به خود دیده و اظهارنظرهای چندی داشته است. از آن جمله، برخی واقعة حره را معلول خشونت یزیدیان با خاندان رسول خدا، به ویژه آنچه در روز عاشورا واقع شد، دانستهاند و دستهای دیگر با اندکی تقلیل، آن واقعه را در آن دخیل دانستهاند. اما در هر حال آنچه آدمی را با پرسش جدی مواجه میسازد، عدم مشارکت و ناهمراهی امام سجاد(ع) به عنوان تنها خونخواه امام حسین(ع) و شهدای کربلا، در آن شورش یا حرکت معترضانه است. به راستی چرا امام با مردم مدینه در حرکتی که میتوانست انتقامی علیه حاکمیت مستبدانه یزید و راهی برای تسکین آلام گذشته باشد، شرکت نکرد و حتی به تأیید آنان نیز نپرداخت و از آن بالاتر، با رفتاری رازآلود، به درخواست مروان بن حکم که خود یکی از افراد مورد کینه و تعقیب مدنیان بود، پاسخ گفت و از خانوادهاش حمایت کرد؟ این دست کنشها از یک سو اقدام مردم مدینه را دچار بحران مشروعیت میکند و از دیگر سو، وجهة امام را مورد هدف قرار میدهد که چرا با مردم همنوا نبودند؟ این مقال با نگاهی به اصل واقعه، با این فرضیه که قیام مردم مدینه، تلاشی برای بازیابی موقعیت سیاسی از دست رفته بود، به تبیین رفتار امام سجاد(ع) میپردازد. فرضیة این نوشتار آن است که مشارکت نجستن آن حضرت در شورش مدنیان، از آن رو بوده که در آن تلاش ارزشمند و دینمدارانه را نیافته بودند تا بتوانند همراهی با آنان را توجیه کنند، نه آنکه از سر آسایشخواهی یا ترس از پیامدها و هزینهها کناره گرفته باشند.
امام سجاد
واقعة عاشورا
مدنیان
شامیان
واقعة حره
مسلم بن عقبه
2015
03
01
5
24
https://shia.urd.ac.ir/article_42920_31f64b20fa1e4917452adbf3f60da289.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1393
1
1
کاوشی در کتاب التکلیف شلمغانی بررسی جایگاه و سیر تاریخی آن
نعمتالله
صفری فروشانی
محمد تقی
ذاکری
کتاب التکلیف شلمغانی(م322 ق) از همان زمان تألیف، بهویژه با توجه به اینکه هنوز انحرافی از شلمغانی سر نزده بود و او یکی از افراد مورد اطمینان حسین بن روح (م326ق) محسوب میگردید، مورد توجه شیعیان قرار گرفت و به تدریج در تمام خانههای شیعیان جای یافت. بعد از آشکار شدن انحراف شلمغانی مسئله اعتبار این کتاب اذهان شیعیان را به خود مشغول ساخت. از این رو حسین بن روح، کتاب را مطالعه کرد و به صحیح بودن تمام روایات آن به جز دو یا سه مورد تأکید ورزید. از این پس بود که مؤلفان شیعه اهتمام خود را به این امر اختصاص دادند که از مقبولیت کتاب التکلیف در بین شیعیان بکاهند؛ زیرا مؤلف این کتاب را به دور از قابلیتهای لازم در مییافتند. با وجود این، بررسی کتابهای فقهی مؤلفان شیعه روشن میسازد که آنها در مباحث فقهی خود، کتاب التکلیف شلمغانی را نادیده نینگاشتهاند و حداقل تا قرن دهم هجری این کتاب با نام و مشخصات کامل در دسترس برخی از آنها قرار داشته است.
شلمغانی
التکلیف
فقهالرضا
فصل القضا
2015
03
01
25
44
https://shia.urd.ac.ir/article_42922_05bb9d6a615a1dcab579c5d2974928ce.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1393
1
1
شکوفایی علمی تمدن اسلامی دورۀ فاطمیان از دیدگاه خاورشناسان
محمدرضا
بارانی
سیدرضا
مهدی نژاد
دورۀ فاطمیان(297-567 ق) از دورههای مهم در زمینۀ شکوفایی تمدن اسلامی است که تاکنون کمتر اندیشمندان و صاحبنظران مسلمان و غیر مسلمان به واکاوی آن پرداختهاند. با وجود آنکه توجه نویسندگان مسلمان و خاورشناسان به حوادث سیاسی این دوره، زوایایی از تاریخ فاطمیان را آشکار نموده، اقدامات فرهنگی و علمی آنان بیشتر در حاشیه مورد توجه قرار گرفته است. خاورشناسان متقدم بیشتر به موضوعات سیاسی این دوره پرداخته و کمتر به جنبههای علمی آن توجه نمودهاند، اما برخی از متأخران مانند هاینس هالم و پل.ای.واکر در دورۀ اخیر با تمرکز بیشتری، به بررسی جنبههای علمی دورۀ فاطمیان نموده و زوایایی از آن را واکاوی کردهاند. اگر چه برخی از خاورشناسان در مورد شکوفایی علمی در این دوره، نظر مثبتی نداشته و یا تردید نمودهاند، در مقابل برخی دیگر با اطمینان از وجود شکوفایی علمی در این دوره سخن به میان آورده و معتقدند شواهد متعددی بر شکوفایی تمدنی این دوره میتوان ارائه نمود. تأسیس مؤسسات علمی برجستهای نظیر الازهر و دارالعلم و تألیف آثار علمی در زمینههای گوناگون به دست دانشمندان برجسته در این دوره، برترین این شواهد به شمار میرود. بررسی دیدگاه خاورشناسان بهمنزلة نگاه بیرونی که این نوشتار در پی آن است، میتواند برای شناسایی جنبههای پرتوان تمدن اسلامی در این دوره ارزشمند باشد.
فاطمیان
خاورشناسان
شکوفایی علمی
علوم اسلامی
تمدن اسلامی
2015
03
01
45
72
https://shia.urd.ac.ir/article_42924_f695854eaeeeed5fd3b1a99a885f3760.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1393
1
1
تحلیل کارکردی سوگواریهای محرم در ایران پس از انقلاب
مهراب
صادق نیا
محمدعلی
ربانی
سوگواری دینی یا همان عزاداری و برگزاری آیینهای سوگ برای بزرگان دین و بهویژه سوگواریهای درپیوند با محرم از مهمترین عناصر شکلدهندة هویت شیعی است. این موضوع چنان مهم است که شمار فراوانی از مطالعات شیعهپژوهان غربی تنها به سبب مواجهة آنان با این آیینها بوده است. شکوه روزافزن آیینهای عاشورایی نشان میدهد که این سنت داغدیدگی باید از کارکردهای عمیق اجتماعی برخوردار باشد؛ چه اینکه اگر غیر از این بود، این مراسمها نباید تا این اندازه از عمق و پویایی برخوردار میشد. این مقاله در تحلیلی کارکردی، افزایش روحیة انقلابیگری و اعتراض، بردباری در برابر مشکلات، تخلیة رنج، افزایش انسجام اجتماعی، برقراری پیوندهای میان نسلی، افزایش کنترل اجتماعی، رؤیتپذیری و بازنمایی هنرهای شیعی را از جمله مهمترین کارکردهای آیینهای عزاداری در ایران پس از انقلاب نشان میدهد. البته از کژکارکردها یا کارکردهای منفی که حاصل مواجهة فرهنگی معاصر با این رخداد تاریخی است، نیز میتوان به ایجاد گروههای دینی و تهدید پیوندهای کلان اجتماعی، تقویت معارضه میان شیعیان و غیرشعیان، دینداری و اخلاق فصلی اشاره کرد.
تحلیل کارکردی
سوگواری دینی
عزاداریهای محرم
کارکردهای اجتماعی
2015
03
01
73
90
https://shia.urd.ac.ir/article_42925_05ba639a02f4dfe79822ed70a74c37e1.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1393
1
1
کاربستهای محتمل عقل در قلمرو دین با نگاهی به مواضع عالمان شیعی
حمیدرضا
شریعتمداری
این نوشتار در پی ارائة تصویری جامع از امکانهای مختلف کاربستِ عقل در قلمرو دین و استشهاد به برخی از دیدگاهها و گفتههای عالمان امامیه است که میتواند بر این کاربستهای ممکن، متصور و محتمل انطباق یابد. این تصویر ارائهشده قرار است جامع و فراگیر باشد، اما از لحاظ صور مفروض و محتمل، نه از لحاظ تطبیقات آن بر تفکر امامیه. به تعبیر دیگر قرار نیست همة نظرگاههای امامیان استقصا و احصا گردد و در خانههای این جدول جای گیرد. در بخش تطبیق، آنچه انجام میدهیم جایابی برای بخشی از مواضع وتصریحاتی است که در مطالعات خود یافتهایم و به نظر ما میتواند با فلان کاربست احتمالی یکی گرفته شود. طبعاً هرچه از آرای عالمان امامی یافت شود میتواند به این مجموعه افزوده و در جایگاه مناسبش گنجانده شود.
کاربستهای عقل
عقل و نص
حجیت عقل و نظر
منابع تفکر شیعه
2015
03
01
91
108
https://shia.urd.ac.ir/article_42926_ab31d8e7b6a76dd7717c0c48032ba99e.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1393
1
1
چگونگی و عوامل تغییر رویکرد صفویه از تصوف به تشیع
علی
آقانوری
محسن
فتاحی اردکانی
بررسی تاریخ تحولات دولت صفویه از مباحث مهم و مطرح در تاریخ تحولات ایران است. عدهای صوفیمنش و قزلباش در تاریخ این مرزوبوم مجال ظهور و بروز پیدا کردند و حکومتی را بنیان نهادند که فقهای شیعه در اصل تأسیس آن نقشی نداشتند. با این همه درگذر زمان فقیهان شیعی نقشهای کلیدی را به عهده گرفتند و مذهب تشیع را با رویکرد فقهی و کلامی رسمیت بخشیدند. فرایند و چگونگی رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی کشور، از همان ابتدای تشکیل حکومت بهعنوان مهمترین ویژگیهای حکومت صفویان با قدمتی بیش از دویست سال از ظهور شاه اسماعیل اول(907-930قمری) تا آخرین پادشاه آنها یعنی شاه سلطان حسین (1105-1135 قمری) از جمله مباحث مهم و درخور توجه عصرصفوی است که پژوهش دربارة آن ضروری مینماید. مهم بررسی علل و سیر تحولات چنین رویدادی است که یکبهیک دست در دست هم داده و بستر لازم را برای گذر از تصوف به تشیع فراهم میسازد. نوشتار حاضر تحقیقی است به روش کتابخانهای و مطالعه اسنادی که به بررسی برخی از علل سیاسی و اجتماعی و فکری این رویداد پرداخته است.
تشیع
تصوف
صفویه
قزلباش
آناتولی
ارتباط شیعه با تصوف
فرایند انحطاط صوفیان
2015
03
01
109
133
https://shia.urd.ac.ir/article_42927_90a75d08399afe9cb87ebaeed3cd810f.pdf
شیعه پژوهی
2423-4125
2423-4125
1393
1
1
نسخه کامل این شماره به همراه تصویر جلد آن به منظور چاپ در صورت نیاز به نسخه چاپی
2015
02
20
144
1
https://shia.urd.ac.ir/article_50318_e804f11a681f95a4f8bb485fc8e8ba37.pdf