دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
3
11
2017
08
23
نقش اصحاب امام هادی (ع) در تاریخنگاری اسلامی «تأسیس، توسعه و استمرار»
5
28
FA
حسین
حسینیان مقدم
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
moghadam@rihu.ac.ir
چکیده<br /> تاریخنگاری اسلامی محصول تلاش همگانی مسلمانان است که از همان سدههای نخست آغاز شده و با گرایشها، رویکردها و شیوههای متفاوت بالنده شده است. در این میان، اصحاب امامان (ع) نقش بسزایی ایفا کردند. اصحاب امام هادی (ع) نیز از اقوام و طوایف متفاوت، با گرایشهای فکری مختلف به تاریخنگاری در شاخهها و سطوح مختلف پرداختند و آثار پیشینیان را توسعه و استمرار بخشیدند. پژوهش حاضر نگرش و نگارش این افراد را با رویکردی علمی_تحلیلی، بررسی میکند. این مقاله با استفاده از شیوه تاریخی و مقایسه آثار، براساس منابع و اسناد مکتوبِ موجود، جایگاه و نقش آنان را با توجه به گونههای فکری و نگارشی آنان و ریزموضوعات مورد اهتمام در تاریخنگاری، بررسی کرده و سرانجام با آمیزهای از توصیف نقلی و تحلیل عقلی چنین یافته است که آنان بدون در نظر داشتن تفکر قبایلی یا منطقهای و حتی دریافت دستور یا سفارشی از امام هادی (ع)، استمراربخش حرکت تاریخنگاری بودند و در اندک مواردی بنیانگذاری یا توسعهبخشی کردهاند. بیشتر این آثار در گذر زمان و به سبب نداشتن نوآوری، شهره نشدن در جامعه اسلامی و پاسخگو نبودن به نیازهای علمی و فرقهای دستخوش فراموشی شدهاند.
کلیدواژهها: امام هادی (ع),اصحاب امام هادی (ع),تاریخنگاری,شیعه
https://shia.urd.ac.ir/article_54736.html
https://shia.urd.ac.ir/article_54736_fc502e842a9c2ee22b0cc6d4cc7f3349.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
3
11
2017
08
23
عنصر هدایتگری در تکاپوهای رهبرانه امام هادی (ع)
29
46
FA
سیدعلیرضا
واسعی
دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
vaseiali@yahoo.com
چکیده<br /> امام هادی (ع) یکی از شخصیتهای برجسته و تأثیرگذار تاریخ اسلام بود که در نوجوانی عهدهدار امامت شیعیان شد و با بهرهگیری از آموزههای اسلامی، سنت نبوی و عقلانیت انسانی به انجام وظایف الاهی و اجرای برنامههای پیشبرنده روی کرد و بهرغم همه مشکلات و محدودیتهای سیاسی، اجتماعی و گاه دینی که بهویژه در دوره متوکل، خلیفه عباسی، برای وی ایجاد شده بود، موفقیتهای درخوری فراچنگ آورد؛ او توانست بر خلیفه زمان اثر گذاشته، پیروان خود را در مسیر درست هدایت کند. وی با کژاندیشیهای اعتقادی و مذهبی درافتاد و راه درست و اسلامی زیستن را به مردم نشان داد. اینکه امام با چه دغدغه و هدفی به ایفای نقش میپردازد، مسئلهای است که محقق را با پرسشی جدی مواجه میسازد. این مقاله میکوشد بر اساس اطلاعات اصلیِ منابع کهن و با روش تاریخی و تحلیل مضمون، به این پرسش محوری پاسخ گوید که مهمترین راهبرد امام هادی (ع) در راهبری جامعه اسلامی چه بود و برای تحقق آن به چه روشهایی تمسک کرد. فرضیه اصلی این نوشته آن است که امام با ارشاد اخلاقی، اصلاح فکری و آگاهیبخشی معطوف به راهبرد هدایتگری، کوشید تا مأموریت الاهی را به انجام رساند و مردم را به سوی زندگی درستی که نیاز همیشگی بشر است، رهنمون شود.
کلیدواژهها: امام هادی (ع), راهبرد هدایت,متوکل عباسی,امر بین الأمرین,حدوث قرآن
https://shia.urd.ac.ir/article_54738.html
https://shia.urd.ac.ir/article_54738_f9c8215f17761ba9d593ba0aa1c69fd3.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
3
11
2017
08
23
ناهمخوانی معنادار بین روایات منقول از امام هادی (ع) در تصحیحهای مختلف کتاب الهدایة الکبری؛ تحلیل و تبیین علل و پیآمدها
47
70
FA
حمید
حاج امینی نجف آبادی
دانشگاه ادیان
hhajamini@gmail.com
چکیده<br /> با مقایسه روایات منقول از امام هادی علیهالسلام، در تصحیحهای مختلف کتاب <em>الهدایة الکبری</em>، تفاوتهای فراوان و آشکاری بین آنها مشاهده میشود. این اختلافها به حدی است که نمیتوان آن را از اشتباهات ناخواسته در روند چاپ یا اختلاف نسخ خطی یا تفاوت در روش کار مصححان به شمار آورد یا حتی آن را ناشی از ویژگی کتابهایی چون <em>الهدایة الکبری</em> دانست. قرائن نشان میدهد که این ناهمخوانیها، برخاسته از نگاهی مصلحتاندیش و غیرروشمند در تصحیح این کتاب بوده است. میتوان انگیزههایی چون ابهامزدایی از متن، اظهار ارادت و قدسی کردن مباحث مربوط به ائمه علیهمالسلام و مقهور و منکوب نشان دادن دشمنان ایشان و نیز ملاحظات اعتقادی را از عواملی دانست که بر اساس آن، برخی مصححان یا ناشران به خود اجازه دادهاند، این متن کهن را دستکاری کرده، به دلخواه خود آن را تغییر دهند. معرفی امینترین تصحیح از بین این چاپها و بررسی برخی پیآمدهای دستاندازی به میراث گذشتگان در این نوشتار خواهد آمد.
کلیدواژهها: روایات امام هادی (ع),کتاب الهدایة الکبری,ناهمخوانی معنادار روایات,تصحیح غیرروشمند
https://shia.urd.ac.ir/article_54740.html
https://shia.urd.ac.ir/article_54740_cd05d243db379cd98a59464af4f4e58d.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
3
11
2017
08
23
راهبردهای مذهبی امام هادی (ع) برای ایجاد همگرایی اسلامی
71
90
FA
حمیدرضا
مطهری
استادیار پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
h.motahari@isca.ac.ir
چکیده<br /> اتحاد و انسجام اسلامی یکی از نیازهای اساسی مسلمانان و مایه عزت و ترقی جامعه آنان است. در آموزههای قرآن و سیره معصومان (ع) نیز بر اتحاد تأکید شده و راهکارهای متفاوتی برای تحقق آن توصیه شده است. در این میان سیره امام هادی (ع)و اهتمام ایشان به برقراری وحدت و انسجام مسلمانان از اهمیت ویژهای برخوردار است. رشد اندیشههای انحرافی در میان مسلمانان و به دنبال آن گرایش به سمت فرقهگرایی و دامن زدن بر عوامل تفرقهزا جامعه آن زمان را با خطر اختلاف شدید مواجه کرده بود. امام هادی (ع) با درک موقعیت و شناخت شرایط خاص جامعه عصر خویش، راهبردهایی را برای مواجهه با این پدیده و ایجاد همگرایی بین مسلمانان به کار بستند. راهبردهای مذهبی آن حضرت از اهمیت بیشتری برخوردار است و مقاله حاضر بر آن است تا ضمن اشاره به مختصات عصر امام هادی (ع)، راهبردهای مذهبی ایشان را برای همگرایی اسلامی تبیین کند. فرضیه این پژوهش آن است که اهتمام به عینیت بخشیدن به انسجام مسلمانان و اعتدال مذهبی مهمترین راهبرد مذهبی آن حضرت بود که برای تحقق آن، راهکارهایی چون تقیه، انتقال مفاهیم و تبیین جایگاه اهل بیت (ع) در قالب دعا، تأکید بر امور مشترک مانند قرآن و سیره نبوی (ص)، مدیریت بحرانهای فرهنگی مانند فتنه خلق قرآن و نقد جریانهای انحرافی را در پیش گرفتند.
کلیدواژهها: امام هادی (ع),سیره,راهبرد,مذهب,همگرایی اسلامی
https://shia.urd.ac.ir/article_54741.html
https://shia.urd.ac.ir/article_54741_b6669c0f6a448a4127f3c35b89c6b5f8.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
3
11
2017
08
23
راهبردها و مهندسی فرهنگی امام هادی (ع) در مواجهه با اهل سنت
91
116
FA
اصغر
منتظرالقائم
استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
montazer5337@yahoo.com
مصطفی
پیرمرادیان
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
mostafapirmoradian@yahoo.com
زهرا
سلیمانی
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان
zahrasoleimany@yahoo.com
چکیده<br /> عصر امامت امام هادی (ع) همزمان با شش تن از خلفای عباسی بود که با استفاده از شیوههای مختلف سعی در محدود کردن ائمه داشتند. در این دوره شاهد گسترش فرقههای کلامی و جریانهای شیعی هستیم. صاحبان ادیان و اندیشههای غیراسلامی نیز کنار مسلمانان زندگی میکردند. فرقههای فقهی اهل حدیث نیز در این زمان فعال بودند. در زمان امام هادی (ع) نخستین بار تقابل علمی امامیه با چهار مذهب رایج اهل سنت مشاهده میشود. این مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع اولیه به بررسی و شناخت راهبردها و مهندسی فرهنگی امام هادی (ع) در مواجهه با اهل سنت میپردازد؛ راهبردهایی مانند استفاده از اصول مورد پذیرش اهل سنت برای استدلال و گفتمان فرهنگی، پاکسازی مذهب شیعه از جریانهای انحرافی داخلی و بیان ویژگیهای واقعی امام نمونههایی از راهبردهای امام در مواجهه با این گروه است.
کلیدواژهها: امام هادی (ع),راهبرد,مهندسی فرهنگی,اهل سنت
https://shia.urd.ac.ir/article_54742.html
https://shia.urd.ac.ir/article_54742_5e305127f97c46320afc2ac4793aab93.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
3
11
2017
08
23
واکاوی تاریخی تفاوت مواجهه امام هادی (ع) و معتزله با مسئله خلق قرآن
117
134
FA
مهدی
نورمحمدی
مدیر دفتر پژوهش و پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)
m.noormohammadi1351@gmail.com
اکرم السادات
دهقانی
دانش آموخته سطح 3 حوزه علمیه
چکیده<br /> نظریه خلق قرآن یا قِدم و حُدوث قرآن، از مباحث کلامی است که مناقشات فراوانی را میان متکلمان مسلمان ایجاد نمود. معتزله، از مدافعان اصلی نظریه خلق قرآن شناخته شدهاند. امامان معصوم (ع) نیز با آن نظریه قدم قرآن به مخالفت برخاستند. مقاله پیش رو سعی کرده است به این پرسش اصلی پاسخ دهد که بر اساس مستندات تاریخی، چه تفاوتهایی میان مواجهه امام هادی (ع) و معتزله با نظریه خلق قرآن وجود دارد. یافتههای مقاله، این فرضیه را تأیید میکند که بهرغم پافشاری معتزله در ترویج اندیشه خلق قرآن، امام هادی (ع) آن را جدالی بیهوده دانسته، شیعیان را از ورود به این مباحث به شدت نهی میکرد. ایشان برخلاف معتزله از تصریح به واژه مخلوق، برای قرآن کریم خودداری کرده و در بیان عقیده خویش درباره قرآن کریم، به «کلام اللّه» بودن آن، بسنده میکرد. موضع امام هادی (ع) سبب شد که ایشان و شیعیانش، از مظان تکفیر و تبعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن مصون بمانند.
کلیدواژهها: امام هادی (ع),خلق قرآن,قدم قرآن,معتزله,دوران محنت
https://shia.urd.ac.ir/article_54743.html
https://shia.urd.ac.ir/article_54743_056ac64b80adc179a38c5197d9376c68.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
3
11
2017
08
23
نسخه کامل این شماره به همراه تصویر جلد آن به منظور چاپ در صورت نیاز به نسخه چاپی
1
144
FA
https://shia.urd.ac.ir/article_79500.html
https://shia.urd.ac.ir/article_79500_f6cf423eca4c657e0a4f30b2602238d2.pdf