ORIGINAL_ARTICLE
تعریفپذیری وجود خدا از منظر ابنسینا، سهروردی و ملاصدرا
هدف این پژوهش امکانسنجی تعریف وجود خدا از منظر فلاسفۀ صاحبمکتب و تأثیرگذار در جهان اسلام، یعنی ابنسینا، سهروردی و ملاصدرا است. روش این پژوهش، کتابخانهای و رویکردش تحلیلی، توصیفی و تطبیقی است. بعد از بررسی و تحلیل دیدگاهها و راهکارهای مطرحشده به این نتیجه رسیدیم که: 1. خدا تعریفپذیر است؛ 2. خدا از طریق تعاریف حدّی حقیقی تعریفناپذیر است؛ 3. خدا را از طریق لوازم عقلی میتوان تعریف کرد. تعریف به لوازم عقلی از نوع تعریف رسمی است و به دلیل اشتمال لوازم قریب شیء کارکرد حدّ حقیقی را دارد. با این تبیین نظریه تعریفپذیری وجود خدا با قاعده «الواجب لاحدّ له» تعارضی نخواهد داشت؛ زیرا مفاد قاعده، خدا را از طریق تعاریف حدّی ماهوی حقیقی تعریفناپذیر میداند، ولی با پذیرش تعریف به لوازم عقلی این تعارض حل خواهد شد.
https://shia.urd.ac.ir/article_128008_fc583bfabeaeaea77c68a42aeac0fbed.pdf
2021-02-19
7
33
تعریفپذیری
تعریفناپذیری
«الواجب لاحدّ له»
تعریف به لوازم عقلی
ابنسینا
سهروردی
ملاصدرا
سید وحید
کاشانی
kashani.istes@gmail.com
1
مربی گروه فلسفه و کلام، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
عسکری
سلیمانی امیری
solymaniaskari@mihanmail.ir
2
دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران
AUTHOR
شریف الرضی، محمد بن حسین (گردآورنده) (1379). نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: مشهور.
1
آمدی، عبدالواحد بن محمد (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق: مصطفی درایتی، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
2
ابن سینا، حسین بن عبد الله (1357). النجاة فی الحکمة الالهیة، قم: مکتبة المرتضوی.
3
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ والمعاد، به اهتمام: عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، چاپ اول.
4
ابن سینا، حسین بن عبد الله (1376). الهیات من کتاب الشفاء، حققه: حسن حسنزاده الآملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، الطبعة الاولی.
5
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1383). الاشارات والتنبیهات مع شرح الخواجه نصیر الدین الطوسی والمُحاکمات لقطب الدین الرازی، تحقیق: کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی، چاپ اول.
6
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1400). رسائل، تفسیر سوره توحید، قم: بیدار.
7
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404). الشفاء (منطق)، تحقیق: سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله مرعشی، ج۳.
8
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1405). منطق المشرقیین، قم: مکتبة آیة الله المرعشی، الطبعة الثانیة.
9
سهروردی، شهابالدین یحیی (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه: هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، ج1 و 2.
10
سهروردی، شهابالدین یحیی (1392). حکمة الاشراق؛ شرح قطبالدین شیرازی و تعلیقات صدرالدین محمد شیرازی، تصحیح و تحقیق: حسین ضیایی تربتی، زیر نظر: سید محمد خامنهای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول، ج1-4.
11
شهرزوری، محمد بن محمود (1380). شرح حکمة الاشراق، تصحیح، تحقیق و مقدمه: حسین ضیایی تربتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
12
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق: سید جلالالدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی، چاپ دوم.
13
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1362). اللمعات المشرقیة فی الفنون المنطقیة، تصحیح: عبدالمحسن مشکاتالدینی، تهران: آگاه، چاپ اول.
14
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). المشاعر، به اهتمام: هانری کربن، تهران: کتابخانه طهوری، چاپ دوم.
15
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1382). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح، تحقیق و مقدمه: سید مصطفی محقق داماد، اشراف: سید محمد خامنهای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول.
16
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1391). التنقیح فی علم المنطق، تصحیح و تحقیق: غلامرضا یاسیپور، مقدمه: احد فرامرز قراملکی، اشراف: سید محمد خامنهای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ دوم.
17
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1419). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربیة، الطبعة الخامسة، ج۱ و ۲.
18
طباطبایی، سید محمدحسین (1379). اصول فلسفه و روش رِئالیسم، مقدمه و پاورقی: مرتضی مطهری، در: مجموعه آثار، قم: صدرا، چاپ هفتم، ج6.
19
طباطبایی، سید محمدحسین (1392). مجموعه رسائل، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم، ج1 و 2.
20
طوسی، نصیرالدین (1371). الجوهر النضید، شرح: حسن بن یوسف حلی، تصحیح: محسن بیدارفر، قم: بیدارفر، چاپ پنجم.
21
فاخوری، حنا؛ الجر، خلیل (1393). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ یازدهم.
22
فنایی اشکوری، محمد (به همراه جمعی از نویسندگان) (1390). درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ج۱.
23
کلینی، محمد بن یعقوب (1990). الاصول الکافی، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، ج۱.
24
ORIGINAL_ARTICLE
مفهومسنجی روایی و زبانشناختی «النبأ العظیم» در سوره نبأ
فهم تعابیر و اسامی مبهم قرآن از عصر نزول تاکنون محل توجه عالمان تفسیر و علوم قرآنی بوده است. تعبیر «النبأ العظیم» در سوره نبأ یکی از مصادیق مبهم قرآنی است که در تراث مکتوب اسلامی به استناد منابع روایی، قرآنی، اقوال صحابه و تابعان در علوم گوناگون اسلامی محل توجه دانشمندان قرار گرفته است. در علم کلام و تفسیر، بهترتیب، از آن سو که با ولایت و پیامدهایش پیوند دارد و تعیین مصداق و بلکه مصداق اکمل آن به حل تنافی و جمع اقوال و نظریات میانجامد دامنه بحث گسترده است. علی j به عنوان مصداق اکمل تعبیر مذکور، فرضیهای است که علاوه بر بررسی سندی و محتوایی روایات و پاسخ برخی اشکالات، برای اثباتش از روش تفسیر قرآن به قرآن و وجود رابطه زبانشناختی میان مفهوم و مصداق «نبأ عظیم» استفاده شده است. در بدو امر با الهامگرفتن از روایات، احتمالی قابل دفاع مبنی بر اکملیت حضرت علی j برداشت کردهایم، و سپس با مشخصکردن ملاکها از سیاق سوره نبأ و یافتن مصادیق مؤید به تاریخ و تطبیق آنان، به بارزترین مصداق آن دست یافتهایم.
https://shia.urd.ac.ir/article_128024_e45ca3160c7a091d81d93c4c4e0d7b33.pdf
2021-03-29
35
67
قرآن
نبأ عظیم
جری و تطبیق
مصداق أکمل
علی علیهالسلام
سید مسلم
رحیمزاده
rahimzadeh.moslem@razavi.ac.ir
1
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران
LEAD_AUTHOR
محمد
میرزایی
mirzaee@razavi.ac.ir
2
استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
2
ابن حنبل، أحمد بن محمد (1416). مسند احمد، تحقیق: أحمد محمد شاکر، القاهرة: دار الحدیث، الطبعة الاولی.
3
ابن طاووس، علی بن موسی (بیتا). سعد السعود للنفوس منضود، قم: دار الذخائر، الطبعة الاولی.
4
ابن عساکر، علی بن حسن (1415). تاریخ دمشق، بیروت: دار الفکر.
5
ابن فارس، أحمد (1404). معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، الطبعة الاولی.
6
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1408). البدایة والنهایة، بیروت: مکتبة المعارف.
7
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
8
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثالثة.
9
ابن هشام، جمال الدین بن یوسف (۱۴۰۴). مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
10
ابنشاذان، أبوالفضل (1363). الفضائل، قم: رضی، چاپ دوم.
11
ابنشهرآشوب، محمد بن علی (1379). مناقب آل أبی طالب j، قم: علامه، چاپ اول.
12
ابو عزیز، سعد یوسف محمود (بیتا). الإسرائیلیات والموضوعات فی کتب التفاسیر، القاهرة: مکتبة التوفیقیة.
13
احمدی میانجی، علی (1386). «حدیث یومالدار: پژوهش و بررسی»، در: سفینه، ش15، ص34-65.
14
احمدی میانجی، علی (1419). مکاتیب الرسول (ص)، قم: دار الحدیث، الطبعة الاولی.
15
استرآبادی، علی (1409). تأویل الآیات، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الاولی.
16
الامین، احسان (1421). التفسیر بالمأثور و تطویره عند الشیعة الإمامیة، بیروت: دار الهادی، الطبعة الاولی.
17
امینی، عبد الحسین (1416). الغدیر، قم: مرکز الغدیر، الطبعة الاولی.
18
انصاری، محمدباقر (بیتا). غدیر در قرآن، قم: دلیل ما، چاپ اول.
19
بحرانی، سلیمان بن عبدالله (1412). معراج أهل الکمال إلی معرفة الرجال، بیجا: عبد الزهراء العویناتی، الطبعة الاولی.
20
برقی، احمد بن محمد (1342). رجال البرقی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
21
بلخی، مقاتل بن سلیمان (1423). تفسیر مقاتل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
22
ثقفی تهرانی، محمد (1398). روان جاوید، تهران: برهان، چاپ سوم.
23
جعفری، یعقوب (1376). تفسیر کوثر، قم: هجرت، چاپ اول.
24
جمعی از نویسندگان (بیتا). ولایت در قرآن، قم: زمزم هدایت، چاپ اول.
25
جوادی آملی، عبدالله (1387). سیره رسول اکرم k در قرآن: تفسیر موضوعی قرآن، قم: اسراء، چاپ پنجم، ج9.
26
جوادی آملی، عبدالله (1388). عصاره خلقت، قم: اسراء، چاپ یازدهم.
27
جوادی آملی، عبدالله (1389). تسنیم، قم: اسراء، چاپ پنجم، ج3.
28
حر عاملی، محمد بن حسن (1418). الفصول المهمة فی أصول الأئمة، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا j ، چاپ اول.
29
حقی بروسوی، اسماعیل (بیتا). روح البیان، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
30
حلی، حسن بن یوسف (1402). الرجال، قم: الشریف الرضی، الطبعة الثانیة.
31
حلی، حسن بن یوسف (1982). نهج الحقّ و کشف الصدق، بیروت: دار الکتاب اللبنانی، الطبعة الاولی.
32
خصیبی، حسین بن حمدان (1419). الهدایة الکبری، بیروت: البلاغ، الطبعة الاولی.
33
درویش، محیی الدین (1415). اعراب القرآن و بیانه، سوریه: دار الارشاد، الطبعة الرابعة.
34
دشتی، مهدی (1388). «پایان سالهای ابری: بازخوانی مجدد یوم الدار»، در: سفینه، ش23، ص53-96.
35
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت- دمشق: دار القلم- الدار الشامیة، الطبعة الاولی.
36
رستمی، علیاکبر (1380). آسیبشناسی و روششناسی تفسیر معصومان b، بیجا: کتاب مبین، چاپ اول.
37
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1382). درسنامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول.
38
رفیعی، محسن؛ شریفی، معصومه (1382). «بازخوانی کتاب تفسیر مبهمات القرآن»، در: آینه پژوهش، ش83، ص72-79.
39
زمخشری، محمود (1407). الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
40
سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر (1404). الدر المنثور، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، الطبعة الاولی.
41
شادی، محمد ابراهیم (بیتا). إعجاز القرآن و منهج البحث عن التمیز، القاهرة: مکتبة جزیرة الورد، الطبعة الاولی.
42
شاکر، محمدکاظم (1376). روشهای تأویل قرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
43
شاکر، محمدکاظم (1382). مبانی و روشهای تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول.
44
شبیری زنجانی، سید محمدجواد (1376). «در حاشیه دو مقاله»، در: آینه پژوهش، ش48، ص48-52.
45
شبیری زنجانی، سید محمدجواد (1382). دانشنامه جهان اسلام، مدخل «علی بن ابراهیم قمی»، ج7، تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول.
46
شبیری زنجانی، سید موسی (1419). کتاب نکاح، قم: رأیپرداز، چاپ اول.
47
شکوهی، مسعود (1379). «آیات علوی (5): علی علیه السلام نبأ عظیم خداوندی»، در: گلستان قرآن، ش47، ص32-34.
48
شیبانی، محمد بن حسن (1413). نهج البیان عن کشف معانی القرآن، بیجا: بنیاد دائرة المعارف اسلامی، چاپ اول.
49
شیخ کبیر، محمدحسن (1432). نتیجة المقال فی علم الرجال، قم: دلیل ما، چاپ اول.
50
صادقی تهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
51
صدوق، محمد بن علی (1362). الخصال، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.
52
صدوق، محمد بن علی (1385). علل الشرائع، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول.
53
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، الطبعة الثانیة.
54
صفری فروشانی، نعمتالله؛ قاضیخانی، حسین (1392). «رسول خدا و مدیریت چالش جانشینی»، در: مطالعات تاریخ اسلام، ش19، ص121-149.
55
طالقانی، سید محمود (1362). پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم.
56
طاهرزاده، علیاصغر (1389). حقیقت نوری اهل بیت b، اصفهان: لُب المیزان، چاپ اول.
57
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). قرآن در اسلام، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
58
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
59
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان، تهران: ناصرخسرو، چاپ سوم.
60
طبری آملی، محمد بن جریر بن رستم (1415). المسترشد فی إمامة علی بن أبی طالب j ، قم: کوشانپور، الطبعة الاولی.
61
طبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الأمم والملوک، بیروت: دار التراث، الطبعة الثانیة.
62
طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی.
63
طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال الطوسی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ سوم.
64
طوسی، محمد بن حسن (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
65
طوسی، محمد بن حسن (1414). الأمالی، قم: دار الثقافة، الطبعة الاولی.
66
طوسی، محمد بن حسن (1420). الفهرست، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی، الطبعة الاولی.
67
طیب، سید عبدالحسین (1378). اطیب البیان، تهران: اسلام، چاپ دوم.
68
عاملی، سید جعفر مرتضی (1386). الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص)، قم: دار الحدیث، چاپ دوم.
69
عیاشی، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی، تهران: المطبعة العلمیة، الطبعة الاولی.
70
غفاری، علیاکبر؛ صانعیپور، محمدحسن (1388). دراسات فی علم الدرایة، ترجمه: ولیالله حسومی، قم: دانشکده اصولالدین، چاپ اول.
71
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
72
فراهیدی، خلیل بن أحمد (1409). العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
73
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1415). تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر، الطبعة الثانیة.
74
قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر القمی، قم: دار الکتاب، الطبعة الثالثة.
75
کحاله، عمر رضا (1408). معجم المؤلفین، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
76
کشی، محمد بن عمر (1409). إختیار معرفة الرجال، مشهد: نشر دانشگاه، چاپ اول.
77
کلینی، محمد بن یعقوب (1429). الکافی، قم: دار الحدیث، الطبعة الاولی.
78
کوفی، فرات بن ابراهیم (1410). تفسیر فرات الکوفی، تهران: وزارة الإرشاد الإسلامی، الطبعة الاولی.
79
مازندرانی، محمد صالح (1382). شرح الکافی، تهران: المکتبة الإسلامیة، چاپ اول.
80
مامقانی، عبدالله (بیتا). تنقیح المقال فی علم الرجال (رحلی)، بیجا: بینا، الطبعة الاولی.
81
مجلسی، محمد باقر (1404). مرآة العقول، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الثانیة.
82
محلی، جلال الدین؛ سیوطی، جلال الدین (1416). تفسیر الجلالین، بیروت: مؤسسة النور.
83
مرزه، سعد حاتم (1426). «نظام العلاقة بین القرآن والسنة: تعقیب علی مقال الجری والتطبیق القرآنیان»، المنهاج، ش40، ص153-172.
84
مصباح یزدی، محمدتقی (1383). در پرتو ولایت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم.
85
مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
86
مطهری، مرتضی (1389). آشنایی با قرآن (5)، تهران: صدرا، چاپ دوازدهم.
87
معرفت، محمدهادی (1390). تفسیر الأثری الجامع، ترجمه: جواد ایروانی، قم: تمهید، چاپ اول.
88
مکارم شیرازی، ناصر؛ و دیگران (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الاولی.
89
موسوی خویی، ابو القاسم (بیتا). معجم رجال الحدیث، قم: مدینة العلم، الطبعة الثانیة.
90
نجاشی، احمد بن علی (1365). رجال النجاشی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ ششم.
91
نرمافزار درایة النور، نسخه 2/1.
92
نمازی، علی (1414). مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: فرزند مؤلف، چاپ اول.
93
یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب (بیتا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
94
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین دوگانگی عالمان اهل سنّت در «برداشت خلافت» از حدیث «سدّ الابواب» و حدیث «خوخه»
یکی از فضایل مشهور حضرت علی j حدیث سدّ الابواب است که پیامبر (ص) دستور فرمود همه درها به سوی مسجد ایشان بسته شود، غیر از بابِ خانه علی j. در برخی نقلهای این حدیث، به علتِ این امر هم تصریح شده که «لزوم تطهیر مسجد از آلودگیها» است، و نشان میدهد که حضرت علی j از هر گونه آلودگیِ باطنی مبرّا است. در مقابل این فضیلت، روایتی در کتب اهل سنت ذکر شده که پیامبر اجازه دادهاند ابوبکر نیز خوخه (دریچه/پنجره)ای به سوی مسجد داشته باشد. عالمان عامه از این روایت، اشاره به خلافت و جانشینیِ ابوبکر را برداشت کردهاند. مقاله حاضر پس از نقل آرای اهل سنت در هر دو روایت، صرف نظر از اشکالهای سندی و متنیِ روایت خوخه، تناقضها و دوگانگیها را در برداشت روشن کرده، و به دنبال کسب پاسخ این پرسش از عالمان اهل سنت است که: «چرا حدیث سدّ الابواب که عالمان شیعه و اهل سنت آن را صحیح بلکه متواتر شمردهاند، چنین اشارهای به خلافت امام علی j ندارد؟». روش گردآوری مطالب در این مقاله کتابخانهای، و پردازش آنها توصیفیتحلیلی است.
https://shia.urd.ac.ir/article_128025_c5ac9b8d4b338bebf879cb70783dc4a3.pdf
2021-02-19
69
93
فقهالحدیث
کلام شیعه
حدیث سدّ الابواب
حضرت علی
خلافت
خوخه
زهره
اخوان مقدم
dr.zo.akhavan@gmail.com
1
دانشیار گروه علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
علی
باجی
a.bajy@yahoo.com
2
طلبه سطح سه حوزه علمیه، قم، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن أبی شیبة، عبدالله بن محمد (1409). المصنف، الریاض: مکتبة الرشد.
2
ابن الأثیر جزری، علی بن أبی الکرم (1417). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الکتاب العربی.
3
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (1378). عیون اخبار الرضا j، تهران: جهان.
4
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (1387). الامالی، تهران: کتابچی.
5
ابن بطریق، یحیی بن حسن (1407). عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6
ابن حبّان، محمّد (1408). الإحسان فی تقریب صحیح ابن حبان، بیروت: مؤسسة الرسالة.
7
ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی (1401). القول المسدد فی الذب عن المسند للإمام أحمد، القاهرة: مکتبة ابن تیمیة.
8
ابن حنبل شیبانی، أحمد بن محمد (1403). فضائل الصحابة، بیروت: مؤسسة الرسالة.
9
ابن حنبل شیبانی، أحمد بن محمد (1421). مسند، بیروت: مؤسسة الرسالة.
10
ابن راهویه، إسحاق بن إبراهیم (1412). مسند، تحقیق: د. عبد الغفور بن عبد الحق البلوشی، مدینه: مکتبة الإیمان.
11
ابن شاهین، عمر بن أحمد (1416). الکتاب اللطیف، مدینه: مکتبة الغرباء الأثریة.
12
ابو نعیم اصبهانی، احمد بن عبد الله (1417). فضائل الخلفاء الأربعة و غیرهم، تحقیق: صالح بن محمد العقیل، المدینة المنورة: دار البخاری للنشر والتوزیع.
13
امینی، عبد الحسین (1416). الغدیر فی الکتاب والسنة والادب، قم: مرکز الغدیر.
14
بخاری، محمّد (1422). صحیح بخاری، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر، بیجا: دار طوق النجاة.
15
بلَاذُری، أحمد بن یحیی بن جابر بن داود (1417). جمل من أنساب الأشراف، بیروت: دار الفکر.
16
بیهقی، أحمد بن حسین (1414). سنن بیهقی کبری، مکة: مکتبة دار الباز.
17
ترمذی، محمد بن عیسی (1395). سنن الترمذی، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
18
جصاص، أحمد بن علی (1415). أحکام القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
19
حر عاملی، محمد بن حسن (1422). اثبات الهداة، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
20
حلی، یوسف بن حسن (1413). الرسالة السعدیة، بیروت: دار الصفوة.
21
خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417). تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
22
دمشقی، اسماعیل بن کثیر (1418). البدایة والنهایة، بیجا: دار هجر.
23
سیوطی، جلال الدین (1421). الحاوی للفتاوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
24
شریف مرتضی (1405). رسائل الشریف المرتضی، قم: بینا.
25
شوشتری، قاضی نورالله (1409). إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی.
26
طبرسی، حسن بن علی (بیتا). کامل البهائی، قم: المکتبة الحیدریة.
27
طبری، محمّد بن جریر (1387). تاریخ الرسل والملوک و صلة تاریخ الطبری، بیروت: دار التراث.
28
طوسی، محمد بن حسن (1414). الامالی، قم: دار الثقافة.
29
طوسی، محمد بن حسین (1407). تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
30
فیض کاشانی، محمدمحسن (1423). قرة العیون فی المعارف والحکم، قم: بینا، چاپ دوم.
31
کشمیری، محمد انورشاه (1426). فیض الباری علی صحیح البخاری، تحقیق: محمد بدر عالم المیرتهی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
32
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
33
مجلسی، محمد باقر (1404). مرآة العقول، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
34
مجلسی، محمدتقی (1406). روضة المتقین، قم: مؤسسه فرهنگی کوشانبور.
35
مظفر، محمد حسن (1422). دلائل الصدق لنهج الحق، قم: مؤسسة آل البیت.
36
مناوی، زین الدین (1408) التیسیر بشرح الجامع الصغیر، الریاض: مکتبة الإمام الشافعی.
37
مناوی، زین الدین (1415). الفیض القدیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
38
نسائی، أحمد بن شعیب (1406). خصائص أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب، الکویت: مکتبة المعلا.
39
نیشابوری، مسلم (بیتا). صحیح مسلم، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
40
هاشمی، محمد بن سعد بن منیع (1410). الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
41
هروی، علی بن محمد (1422). مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، بیروت: دار الفکر.
42
هیتمی، احمد بن محمّد (1417). الصواعق المحرقة علی أهل الرفض والضلال والزندقة، التحقیق: عبد الرحمن بن عبد الله الترکی و کامل محمد الخراط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
43
ORIGINAL_ARTICLE
نقش و اقدامات فاطمیان مصر در شکوفایی مظاهر فرهنگی و تمدنی با تأکید بر رواداری مذهبی
مقاله «نقش و اقدامات فاطمیان مصر در شکوفایی مظاهر فرهنگی و تمدنی با تأکید بر رواداری مذهبی» به قلم آقایان علی آقانوری و محسن والی زاده پس از مشابهیابی و داوری آن در شماره 19(پاییز و زمستان 1399) مجله شیعه پژوهی منتشر گشت. در آن زمان درصد مشابهت از سوی سامانه سمیم نور کمتر از 10 در صد شناسایی شد که طبیعی به نظر میرسید. در پی نشر، یکی از خوانندگان جدی این مجله، طی ایمیلی ادعا کرد که این مقاله عمدتاً برگرفته از مقاله سرکار خانم زینب فضلی با عنوان «سیاست های فاطمیان در مصر در دوره اقتدار» چاپ شده در شماره سوم نشریه «پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ» انتحال شده است.پس از بررسی، ادعای فوق محرز شد. در نتیجه، این مقاله به دلیل عدم رعایت ضوابط اخلاقی پژوهش حذف و از آن خواننده محترم تشکر و از دیگر خوانندگان ارجمند عذرخواهی میشود.سردبیر
https://shia.urd.ac.ir/article_128026_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2021-02-19
95
118
فاطمیان
تمدن اسلامی
اهل سنت
عباسیان
تساهل و تسامح
رواداری مذهبی
فرهنگ
علی
آقانوری
aghanoori@urd.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ تشیع اثناعشری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.
AUTHOR
محسن
والی زاده
m.valizadeh@urd.ac.ir
2
دانشجوی دکتری تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، علی بن محمد (1386/1966). الکامل فی التاریخ، بیروت: بینا.
1
ابن القلانسی، حمزة بن اسد (2007). الذیل المذیل علی تاریخ دمشق، حققه: سهیل زکار، دمشق: التکوین، ج1.
2
ابن تغری بردی، یوسف (بیتا). النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة، قاهره: وزارة الثقافة والارشاد القومی، ج4.
3
ابن حماد صنهاجی، محمدعلی (1378). اخبار ملوک بنی عبید و سیرتهم، ترجمه: حجتالله جودکی، تهران: امیرکبیر.
4
ابن خلدون، عبد الرحمن (1413/1992). تاریخ، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج4.
5
ابن خلکان، مس الدین ابو العباس (1969). وفیات الأعیان و أبناء الزمان، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار الثقاف، ج1.
6
ابن عبد الظاهر، محیی الدین ابو الفضل عبد الله (1996). الروضة البهیة الزهرة فی الخطط المعزیة القاهرة، حققه: ایمن فؤاد سید، القاهرة: مکتبة الدار العربیة للکتاب.
7
ابن مسیر، محمد بن علی (1981). المنتقی من اخبار مصر، انتقاه: احمد بن علی مقریزی، حققه: ایمن فؤاد سید، قاهره: المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیة.
8
ابنظافر ازدی، جمال الدین ابوالحسن (1408). اخبار الدول المنقطعة، تحقیق: محمد الزهرافی، قاهره: مکتبة الدار، ج2.
9
ابو علی مسکویه، احمد بن محمد (1376). تجارب الامم، ترجمه: علینقی منزوی، تهران: توس، ج6.
10
انطاکی، یحیی بن سعید (1990). تاریح الانطاکی، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، طرابلس: بینا.
11
جرفاذقانی، ابوالشرف ناصح بن ظفر (1357). ترجمه تاریخ یمینی، به اهتمام: جعفر شعار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
12
چلونگر، محمدعلی (1390). تاریخ فاطمیان و حمدانیان، تهران: سمت.
13
حسن، ابراهیم حسن (1964). تاریخ الدولة الفاطمیة فی المغرب و مصر و سوریه و بلاد العرب، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
14
دفتری، فرهاد (1380). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه: فریدون بدرهای، تهران: فرزان.
15
الدواداری، ابو بکر عبد الله بن ابیک (1961). کنز الدرر و جامع الغُرر، تحقیق: صلاح الدین المنجد، قاهره: المعهد الآلمانی للآثار.
16
الذهبی، شمس الدین محمد بن احمد عثمان (1412). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الاولی.
17
سرور، محمد جمال الدین (1995). الدولة الفاطمیة فی مصر، قاهره: دار الفکر العربی.
18
سید، ایمن فؤاد (1992). الدولة الفاطمیة فی مصر: تفسیر جدید، القاهره:الدار المصریة البنانیة.
19
صفدی، صلاح الدین خلیل بن ابیک (1988). الوافی بالوفیا، تحقیق: مجموعة من العلماء، بیروت: النشرات الاسلامیة.
20
عماد الدین، ادریس بن الحسن (1985). تاریخ الخلفاء والفاطمیین بالمغرب، بیروت: دار المغرب الاسلامی.
21
غزالی، محمد (2000). فضائح الباطنیة، حققه: محمد علی القطب، بیروت: مکتبة العصریة.
22
فارقی، أحمد بن الارزق (1379). تاریخ الفارقی، حققه: بدوی عبد اللطیف عوض، راجعه: محمد شفیق غربال، قاهره: هیئة العامة للشئون الطابع الامیریة.
23
القرشی، ادریس عماد الدین (1986). عیون الاخبار و فنون الآثار، تحقیق: مصطفی غالب، بیروت: دار الاندلس.
24
قلقشندی، احمد بن علی (1983). صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، قاهره: دار الکتب المصریة، ج3.
25
مقریزی، احمد بن علی (1416/1996). اتعاظ الحنفاء باخبار الائمة الفاطمیین الخلفاء، تحقیق: جمال الدین الشیال، قاهره: وزارة الاوقاف المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة.
26
مقریزی، احمد بن علی (1423/2002). المواعظ والاعتبار فی ذکر الخطط والآثار، تحقیق: ایمن فؤاد سید، لندن: مؤسسة الفرقان فی تراث الاسلامی.
27
مناوی، محمد حمدی (1970). الوزارة والوزراء فی العصر الفاطمی، قاهره: بینا.
28
النویری، شهاب الدین احمد (1423). نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره: دار المکتبة العربیة، ج28.
29
همدانی، حسین بن فیض الله (1986). الصلیحیون و حرکة الفاطمیهْ فی الیمن، بالاشتراک مع حسن سلیمان محمود الجهینی، مدینة صنعا: بینا.
30
Lane-pool, Stanly (1984). Catalogue of the Collection of Arabic Coins, AL-Arab Shop.
31
Lev, Yaacov (1991). State and Society in Fatimid Egypt, Leiden: E. J. Brill.
32
Walker, Paul E. (1998). "The Ismāʿ īlī Daʿ wa and the Fātimimid caliphate", The Cambridge History of Egypt, vol. I, Islamic Egypt 640-1517, pp. 120-150, edited by Carl F. Petry, Cambridge University Press.
33
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی کتمان سرّ در آموزههای اهل بیت (ع) و پیامدهای هتک و اذاعه آن
ائمه اطهار b، حاملان اسرار الاهیاند که به دلیل اختلاف ظرفیت انسانها، به کتمانشان سفارش شدهاند. در متون روایی، توصیههایی درباره لزوم تقیه، کتمان و اشارتهایی در بهرهگیری از ایماء، اشاره و رمزگویی در باب مسائل دینی دیده میشود. در آموزههای ائمهb ، تأکید بلیغ بر کاربرد این روشها در تعامل علمی و دینی با دیگران و نیز التزام به طبقهبندی حقایق، به وقت تبیین تعلیمات دینی وجود دارد. این نوشتار سخنان اهل بیت b درباره این اصل را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که امامان شیعه برای حفظ و طبقهبندی اسرار و معارف دینی و در نتیجه برای محافظت از جامعه ایمانی، اصل کتمان سرّ را مطرح کردهاند. کتمان سرّ، اصلی راهبردی است که به منظور حفاظت از ایمان مخاطب و احتراز از آسیب به اعتقاد آنها در مقابل معارفی که ظرفیت درک آن را ندارند، تحقق یافته است؛ به گونهای که مراقبتنکردن از این اصل نتایج جبرانناپذیری به دنبال خواهد داشت.
https://shia.urd.ac.ir/article_128029_2080022259b9f70e657c5602420743ac.pdf
2021-02-19
119
142
کتمان سرّ
تشیع
تقیه
اسرار الاهی
اهل بیت (ع)
مریم
اسماعیلی
nme724@gmail.com
1
دانشجوی دکتری شیعهشناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
علی
موحدیان عطار
dr.ali.attar@gmail.com
2
استادیار گروه ادیان و عرفان، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
محمد حسین
ایراندوست
moho_irandoost@yahoo.com
3
دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
AUTHOR
محمد
غفوری نژاد
ghafoori_n@yahoo.com
4
دانشیار گروه شیعهشناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
AUTHOR
قرآن کریم (1380). ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
1
نهج البلاغه (بیتا). ترجمه: محمد دشتی، قم: اوج علم، چاپ اول.
2
آلوسی، محمود بن عبد الله (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، تحقیق: علی عبد الباری عطیة، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
3
ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله (1404). شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، قم: بینا، چاپ اول.
4
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1362). الخصال، محقق و مصحح: علیاکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
5
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1403).معانی الاخبار، محقق و مصحح: علیاکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6
ابن فارس، احمد (1404).معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی، الطبعة الاولی.
7
ابن منظور، محمد بن مکرم (2000). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الاولی.
8
احمدی میانجی، علی (1426). مکاتیب الأئمة b، قم: بینا، چاپ اول.
9
احمدیان، ابراهیم (1385). ترجمه نهج الفصاحه، قم: شهابالدین، چاپ اول.
10
ازهری، محمد بن احمد (1421). تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
11
برقی، احمد ابن محمد (1371). المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم
12
جباری، محمدرضا (1393). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه b ، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم.
13
حسینی طهرانی، سید محمدحسین (1427). ولایت فقیه در حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه علوم و معارف اسلامی، چاپ دوم.
14
الحلی، الحسن بن سلیمان (1421). مختصر البصائر، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الاولی.
15
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد k، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، الطبعة الثانیة.
16
الطبرسی، علی (1385). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: بینا، الطبعة الثانیة.
17
الطوسی، محمد بن الحسن (1428).اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشیّ، تحقیق: مصطفوی، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ پنجم.
18
عریضی، علی بن جعفر (1409). مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، محقق: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم: مؤسسة آل البیت b ، چاپ اول.
19
علوی، محمد بن علی بن الحسین (1428). المناقب(للعلوی)/ الکتاب العتیق، قم: دلیل ما، چاپ اول.
20
الفراهیدی، خلیل بن احمد (1414). ترتیب کتاب العین، تحقیق: مهدی مخزومی، ابراهیم سامری، قم: اسوه، چاپ اول.
21
قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله (1378). جلوههای اعجاز معصومین b (ترجمه الخرائج والجرائج)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
22
قمی، عباس (1414). سفینة البحار، قم: اسوه، چاپ اول.
23
کشی، محمد بن عمر (بیتا). رجال الکشی، اختیار معرفة الرجال (با تعلیقات میرداماد الأسترآبادی)، محقق: مهدی رجایی، قم: مؤسسة آل البیت b.
24
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، محقق، مصحح: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
25
مجلسی، محمد باقر (1403).بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار b ، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
26
مجلسی، محمد تقی (1406). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگیاسلامی کوشانبور، چاپ دوم.
27
مفید، محمد ابن نعمان (1362). الفصول المختارة، محقق: علی میرشریفی، قم: کنگره شیخ مفید.
28
هاشمی خویی، میرزا حبیبالله (1400). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة و تکملة منهاج البراعة (خویی)، تهران: مکتبة الإسلامیة، چاپ چهارم.
29
ORIGINAL_ARTICLE
قرّاء شیعی در میان قاریان چهاردهگانه و گونهشناسی تشیع آنان
با آغاز نزول قرآن، در جامعه اسلامی عدهای به نام «قُرّاء» مطرح شدند. قراء نقش اساسی در تبلیغ، ترویج و تبیین قرآن و اسلام در جوامع اسلامی داشتند. بنابراین، شناخت قراء، نقش آنان و گرایش مذهبی و اعتقادیشان مهم است. در سده چهارم، قرائتهای قراء سبعه برگزیده شد و قراء عشره و اربعه عشر نیز در سالهای بعد افزوده شدند. در واقع، تا عصر حاضر، قراء و قرائات چهاردهگانه در میان جوامع اسلامی مشهور و متداول بوده است. بنا بر ملاکهایی از این دست میتوان به شیعهبودن افراد پی برد: ذکر نام در کتب تاریخیرجالی به عنوان شیعه، ارتباط با ائمه b و تجلیل ائمه b از ایشان، مخالفت با بنیامیه و بنیعباس و نقل روایات فضائل ائمه b. از میان قاریان چهاردهگانه پنج نفر از آنها شیعه هستند. از نتایج این پژوهش اینکه نقش مهم قاریان شیعی را در قرائت قرآن در جهان اسلام نمیتوان منکر شد. از اینرو پژوهش پیش رو گرایش مذهبی قراء چهاردهگانه را بررسی میکند. محور اصلی پژوهش بررسی گونه تشیع قراء شیعی در میان قاریان چهاردهگانه است که نوآوری این تحقیق نیز محسوب میشود.
https://shia.urd.ac.ir/article_128038_8de7027cc7426a1ef12649c180972643.pdf
2021-02-19
143
165
قرآن
شیعه
قرائت
قراء چهاردهگانه
مجید
ابراهیمیان کپورچال
majid_ebrahimiyan@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری شیعهشناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
محمد
جاودان
javdan@urd.ac.ir
2
استادیار گروه شیعهشناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
AUTHOR
محمدحسن
محمدی مظفر
mozaffar@urd.ac.ir
3
استادیار گروه شیعهشناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
AUTHOR
ابن ابی الحدید، عبد الحمید (1404). شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ج1.
1
ابن انباری، عبد الرحمن بن محمد (1424). نزهة الالباء فی طبقات الادباء، بیروت: المکتبة العصریة.
2
ابن جزری، شمس الدین محمد (1427). غایة النهایة فی طبقات القراء، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1 و ۲.
3
ابن حبّان، محمد (1393). الثقات، حیدرآباد: دائرة المعارف العثمانیة، ج۵ و ۹.
4
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1325). تهذیب التهذیب، بیروت: دار الصادر، ج۱، ۳، ۴، ۵، ۱۱ و ۱۲.
5
ابن داوود، حسن بن علی (بیتا). کتاب الرجال، قم: منشورات الشریف الرضی، ج1.
6
ابن سعد (بیتا). طبقات الکبری، بیروت: دار الصادر، ج۵ و ۷.
7
ابن مجاهد، احمد بن موسی (1972/1400). السبعة فی القرائات، تحقیق: دکتر شوقی ضیف، مصر: دائرة المعارف، ج۱.
8
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الصادر، الطبعة الثالثة، ج۸.
9
اشعری، ابو الحسن (1400). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، ویسبادن: فرانس اشتاینر، الطبعة الثالثة.
10
امین، محسن (1403). اعیان الشیعة، بیروت: بینا، ج۱ و ۷.
11
اندرابی، احمد بن ابی عمر (1407). قرائات القراء المعروفین، تحقیق: احمد جنایی، بیروت: بینا.
12
بخاری، محمد بن اسماعیل (بیتا). التاریخ الکبیر، بیروت: بینا، ج۳.
13
پاکتچی، احمد (1367). دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
14
ترمذی، ابوعیسی (1955/۱۳۸۱). سنن ترمذی، قاهره: دار الحدیث، ج5.
15
جاودان، محمد (1393). معارف کلامی شیعه: کلیات امامت (معنا و مبنای تشیع)، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، و تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
16
جعفریان، رسول (1385). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، قم: مؤسسه انصاریان، ج۱ و ۲.
17
حجتی، محمدباقر (1389). پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ بیستونهم.
18
حر عاملی، محمد بن حسن (1422). اثبات الهداة، بیروت: مؤسسة الاعلمی، الطبعة الاولی.
19
خطیب بغدادی، ابی بکر احمد بن علی (1417). تاریخ بغداد، تحقیق: عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج۸.
20
خویی، ابوالقاسم (1389). البیان فی تفسیر القرآن، تهران: خرسندی.
21
دارقطنی، ابوالحسن (1406). ذکر أسماء التابعین و من بعدهم ممن صحت روایته عن الثقات عند البخاری و مسلم، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة، ج۲.
22
ذهبی، شمس الدین (1405). تاریخ الاسلام، تحقیق: عبد السلام تدمری، طرابلس: بینا، ج۱۰.
23
ذهبی، شمس الدین (بیتا). سیر اعلام النبلاء، بینا: طبعة الرسالة، ج۴.
24
ذهبی، محمد بن احمد (1415/1995). معرفة القراء الکبار علی طبقات والاعصار، تحقیق: الدکتور طیار التی قولاج، استانبول: بینا، ج1.
25
رازی، ابی حاتم احمد بن حمدان (2015). کتاب الزینة، محقق: سعید الغانمی، بیروت: الجمل، ج۳.
26
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1418). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
27
شمس، محمدجواد (1396). دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
28
شوشتری، قاضی نورالله (1377). مجالس المؤمنین، تهران: اسلامیه، ج۱.
29
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1364). الملل والنحل، تحقیق: محمد بدران، قم: شریف الرضی، چاپ سوم، ج1.
30
شیبی، کامل مصطفی (1982). الصلة بین التصوف والتشیع، بیروت: دار الاندلس، الطبعة الثالثة، ج۱.
31
صدر، سید حسن (1375). تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، بیجا: اعلمی.
32
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی، ج۴.
33
طوسی، محمد بن حسن (1415). رجال الطوسی، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ج1.
34
عاملی، زینالدین بن علی (بیتا). شرح لمعه، بینا: بیجا، ج3.
35
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). کتاب العین، قم: مؤسسة دار الهجرة، الطبعة الاولی، ج۲.
36
قرشی، سید علیاکبر (1371). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم.
37
قزوینی، عبدالجلیل بن ابوالحسن (1358). النقض، مصحح: جلالالدین محدث ارموی، تهران: انجمن آثار ملی.
38
لغوی، عبد الواحد بن علی (1430). مراتب النحویین، به کوشش: محمد ابوالفضل ابراهیم، صیدا: مکتبة العصریة.
39
مجموعة مؤلفین (2001). موسوعة اقوال ابی الحسن الدارقطنی فی رجال الحدیث و علله، بیروت: بینا، ج۱.
40
مجموعه نویسندگان (بیتا). فرهنگنامه علوم قرآن، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱.
41
مزی، جمالالدین (1400). تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: بشار معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة، ج۳۳.
42
معرفت، محمدهادی (1379). تفسیر و مفسران، قم: مؤسسه فرهنگیانتشاراتی التمهید، ج۱.
43
معرفت، محمدهادی (1428). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه فرهنگیانتشاراتی التمهید، ج2.
44
مفید، محمد بن محمد (۱۴۰۵). الفصول المختارة من العیون والمحاسن، بیروت: بینا.
45
مفید، محمد بن محمد (1414). اوائل المقالات، بیروت: بینا.
46
نیشابوری، مسلم (1955). صحیح مسلم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج3.
47