روی‌آورد سیاسی امام سجاد (ع) در شورش مردم مدینه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

روی‌آورد سیاسی امام سجاد (ع) در مقاطع مختلف زندگی، از جمله در شورش مدنیان علیه دستگاه حاکمیت اموی از مسائل مهم سیره آن حضرت است. او که در سنین جوانی، شهادت سخت نزدیکان و اسارت خاندانش را دیده بود، در ادامه زندگی خویش الگوی رفتاری ویژه‌ای را دنبال کرد، به‌ویژه آنچه در مواجهه با سیاست خودکامانه یزید از خود بروز داد. امام به رغم انتظار اولیه، نه‌تنها با دستگاه حکومت اموی مقابله نکرد، بلکه در اعتراض‌های مردمی علیه حاکمیت نیز ورودی نیافت و به تعبیر امروزیان سیاست عدم مداخله در پیش گرفت و به عنوان دانشمندی پارسا و پیشوایی زهدپیشه، بیشتر اوقات خویش را با انجام‌دادن کارهایی سپری کرد که با ذهنیت مردم زمانه و ادوار دیگر همسازی نداشت. این مقاله بر آن است تا ضمن تبیین رفتار امام، مبنای مواجهه ایشان با قضایای پیش‌آمده را بکاود و روی‌آورد سیاسی ایشان را، به‌ویژه در واقعه حره، تبیین کند. فرضیه نوشته آن است که امام با روحیه‌ای مسالمت‌آمیز، برای حفظ کرامت انسانی، صیانت از جان آدمیان و تحکیم جامعه انسانی، چنین سیاستی را برگزیده بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Imam Sajjad's Approach in the Uprising of the People of Medina

نویسنده [English]

  • Seyyed Alireza Vasei
Assistant Professor in University of Religions and Denominations, imdatturan@gmail.com
چکیده [English]

 
Imam Sajjad's approach in various stages of life, including the Medina people's uprising against the rule of the Umayyad, is important issue of his life. He had seen the martyrdom and captivity of his family, while he was young; therefore pursued a particular behavior in his life, especially in confrontation with authoritarian politics of Yazid. Imam, despite initial expectation, not only did not oppose Umayyad rule, also did not participate in protests against the rule and adopted a policy of non-intervention. He as a pious scientist and ascetic leader, in most of his time did the things that were not compatible with the mentality of people of the time and other periods. This article, while explaining Imam’s behavior, aims to explore the basis of his confrontation and explain his politic approach, especially in the case of Battle of al-Harrah. This article’s hypothesis is that Imam peacefully adopted this policy to preserve human dignity and protect human lives and strengthen human society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sajjad
  • The rule of Yazid
  • Battle of al-Harrah
  • Politic approach
  • society unity
  • protecting lives

مراجع

قرآن مجید.
ابن ابی الحدید، عزالدین ابو حامد بن هبة الله مدائنی (1378/1959). شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة، الطبعة الاولی.
ابن اثیر، عز الدین (1371). کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه: ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
ابن اثیر، عز الدین ابو الحسن علی بن ابی الکرم (1385/1965). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار
صادر.
ابن اعثم کوفی، احمد (1411). الفتوح، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الاضواء للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
ابن بطریق حلی، یحیی بن حسن بن حسین (1407). العمدة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
ابن جوزی، أبو الفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (بی‌تا). المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، تحقیق: محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن حنبل، احمد (بی‌تا). مسند احمد، بیروت: دار صادر.
ابن خیاط، خلیفه عصفری (1414/1993). تاریخ خلیفه، تحقیق: سهیل زکار، بیروت: دار الفکر.
ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع هاشمی بصری (1410/1990). الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبد القادر عطاء، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن شهر آشوب (1376/1956). مناقب آل ابوطالب، نجف اشرف: مطبعة الحیدریة.
ابن طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا (1418/1997). الفخری فی الآداب السلطانیة والدول الاسلامیة، تحقیق: عبد القادر محمد مایو، بیروت: دار القلم العربی، الطبعة الاولی.
ابن عبد ربه، شهاب الدین (1404). العقد الفرید، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن بن هبة الله (1415/1995). تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الفکر والطباعة والنشر والتوزیع.
ابن عنبه، جمال الدین احمد بن علی حسینی (1380/1961). عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، تصحیح: محمد حسن آل طالقانی، نجف: مطبعة الحیدریة، الطبعة الثانیة.
ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن کثیر دمشقی (1408/1988). البدایة والنهایة، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
ابن‌نما حلی، جعفر بن محمد (1416). ذوب النضار فی شرح الثار، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
ابو علی مسکویه رازی، احمد ابن محمد ابن یعقوب (1379). تجارب الامم و تعاقب الهمم، تحقیق: ابوالقاسم امامی، تهران: سروش، چاپ دوم.
اربلی، علی ابن عیسی (1405). کشف الغمه فی معرفة الائمة، بیروت: دار الاضواء.
اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین (1415). الاغانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
اصفهانی، ابونعیم احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق (1409). حلیة الاولیاء، بیروت: دار الکتب العلمیة.
امین، سید محسن (بی‌تا). اعیان الشیعه، بیروت: دار التعارف.
بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر (1394/1974). انساب الاشراف، تحقیق: محمد باقر محمودی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
بلعمی، ابوعلی (1378). تاریخ‌نامه طبری، تحقیق: محمد روشن، تهران: سروش، چاپ دوم.
بیضون، ابراهیم (1403). الحجاز والدولة الاسلامیة، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.
جعفری، سید حسین محمد (1366). تشیع در مسیر تاریخ، ترجمه: سید محمدتقی آیت‌اللهی، تهران: دفتر فرهنگ نشر اسلامی، چاپ چهارم.
جعفریان، رسول (1372). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
حسنی، هاشم معروف (1382). سیرة الائمة الاثنی عشر، نجف: المکتبة الحیدریه.
حلبی،علی ابن ابراهیم (1400). السیرة الحلبیة فی سیرة الامین المأمون، بیروت: دار المعرفة.
حمیری، محمد بن عبد المنعم (1984). الروض المعطار فی خبر الاقطار، بیروت: مکتبة لبنان، الطبعة الثانیة.
خضری، سید احمدرضا (زیر نظر) (1386). تاریخ تشیع، تهران و قم: سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم.
خنجی اصفهانی، فضل‌الله بن روزبهان (1375). وسیلة الخادم الی المخدوم، قم: انتشارات انصاریان.
خویی، سید ابوالقاسم (1411). معجم رجال الحدیث، قم: منشورات مدینة العلم، الطبعة الخامسة.
دارمی، عبدالله بن بهرام (1349). سنن دارمی، دمشق: مطبعة الاعتدال.
دینوری، احمد بن داوود (1960). اخبار الطوال، تحقیق: عبد المنعم عامر، قاهره: دار احیاء الکتب العربی، الطبعة الاولی.
ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان (1407/1987). تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتب العربی، الطبعة الاولی.
زرگری‌نژاد، غلام‌حسین (1381). تاریخ تحلیلی اسلام، قم: انجمن معارف اسلامی ایران، چاپ اول.
شهیدی، سید جعفر (1359). قیام حسین (ع)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شهیدی، سید جعفر (1367). زندگانی علی بن الحسین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1403/1983). تاریخ الطبری، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعة الرابعة.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1404). رجال الکشی، تصحیح و تعلیق: میرداماد استرآبادی، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
عجلی، احمد ابن عبدالله (1405). معرفة الثقات، مدینة المنورة: مکتبة الدار.
عسکری، سید مرتضی (1410/1990). معالم المدرستین، بیروت:مؤسسة النعمان للطباعة والنشر.
علی، امیر (1366). تاریخ عرب و اسلام، ترجمه: فخر داعی گیلانی، تهران: گنجینه، چاپ سوم.
قمی رازی، ابوالقاسم علی بن محمد بن علی بن خزاز (1401). کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، قم: مطبعة الخیام.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الرابعة.
مجلسی، محمد باقر (1413). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار ائمة الاطهار (ع)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مسعودی، ابو الحسن علی بن حسین بن علی (بی‌تا). التنبیه والاشراف، تصحیح: عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره: دار الصاوی، (افست قم: مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة).
مسعودی، علی بن حسین (1426). إثبات الوصیة للامام علی بن أبی طالب، قم: انصاریان، چاپ سوم.
مفید، ابو عبدالله محمد بن محمد بن نعمان (1414/1993). الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق: مؤسسة آل البیت لتحقیق التراث، بیروت: دار المفید.
مقدسی، مطهر بن طاهر (بی‌تا). البدء والتاریخ، بور سعید، بیروت: مکتبة الثقافة الدینیة.
نویری، شهاب الدین احمد بن عبدالوهاب (1423). نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره: دار الکتب والوثائق القومیة، الطبعة الاولی.
واسعی، سید علیرضا (1391). واقعه حره؛ رویارویی ارزش‌های دینی و سنت‌های جاهلی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب ابن واضح (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار