کاربست‌های محتمل عقل در قلمرو دین با نگاهی به مواضع عالمان شیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

این نوشتار در پی ارائة تصویری جامع از امکان‌های مختلف کاربستِ عقل در قلمرو دین و استشهاد به برخی از دیدگاه‌ها و گفته‌های عالمان امامیه است که می‌تواند بر این کاربست‌های ممکن، متصور و محتمل انطباق یابد. این تصویر ارائه‌شده قرار است جامع و فراگیر باشد، اما از لحاظ صور مفروض و محتمل، نه از لحاظ تطبیقات آن بر تفکر امامیه. به تعبیر دیگر قرار نیست همة نظرگاه‌های امامیان استقصا و احصا گردد و در خانه‌های این جدول جای گیرد. در بخش تطبیق، آنچه انجام می‌دهیم جایابی برای بخشی از مواضع وتصریحاتی است که در مطالعات خود یافته‌ایم و به نظر ما می‌تواند با فلان کاربست احتمالی یکی گرفته شود. طبعاً هرچه از آرای عالمان امامی یافت شود می‌تواند به این مجموعه افزوده و در جایگاه مناسبش گنجانده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Probable Usages of Reason in the Realm of Religion: Examination of Shiite Scholars’ Views

چکیده [English]

This article aims at presenting a comprehensive image of possible usages of reason in the realm of religion through a review of the positions of Shiite scholars that could be compatible in this regard. What is meant by comprehensiveness is all of the probable and presumed images of reason in Shiite scholars’ positions, rather than the whole thought of Imamiyya.  In other words we are not going to examine all of the positions of Imamiyya scholars just to fill in the puzzle. Our attempt in examining the compatibility of positions and usages is to find a place for our findings throughout the research and their compatibility with the positions. Naturally, the more one can find the positions of Imamiyya scholars the more one can add in this respect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Usages of Reason
  • reason and scripture
  • Reason as a Source
  • instrument
  • Sources of Shiite Thought
  1. ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم(1997م). درء تعارض العقل و النقل، تصحیح عبداللطیف عبدالرحمن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  2. ابن صالح، سلیمان(1996م). موقف المتکلمین من الاستدلال بنصوص الکتاب و السنه عرضاً و نقداً، ریاض: دارالعاصمه.
  3. استرآبادی، محمد امین(1429ق). الفوائد المدنیه، چاپ سوم، قم: انتشارات اسلامی.
  4. بحرانی، ابن میثم(1406ق). قواعد المرام فی علم الکلام، چاپ دوم، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  5. حرانی، ابومحمد حسن بن علی(1974م). تحف‌العقول، بیروت: بی­نا.
  6. حلبی، تقی‌الدین ابوالصلاح(1363ش). تقریب المعارف فی الکلام، تصحیح رضا استادی، قم: انتشارات اسلامی.
  7. حلی، ابن ادریس(1417ق). السرائر، قم: انتشارات اسلامی.
  8. سیوری، فاضل مقداد(1397ق). اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیه، تحقیقی قاضی طباطبایی، تبریز، بی نا.
  9. شریف مرتضی، (علم الهدی)، علی بن حسین(1409ق). تنزیه‌الانبیاء، چاپ دوم، بیروت: دارالاضواء.
  10. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(1390ق). الاستبصار فی‌ما اختلف من الاخبار، تحقیق سید حسن فرسان، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  11. ــــــــــــــــــــــــــــــ(1376ش). تهذیب الاحکام، تهران: نشر صدوق.
  12. ـــــــــــــــــــــــــــــــ(1389ش). العدة فی اصول الفقه، تحقیق محمدرضا انصاری قمی، قم: بوستان کتاب.
  13. علم‌الهدی، علی بن حسین(1997م). مسائل الناصریات، تهران: مجمع جهانی تقریب.
  14. ـــــــــــــــــــــــــ (1405ق). رسائل، تحقیق سید مهدی رجایی، قم: دارالقرآن الکریم.
  15. ــــــــــــــــــــــــ(1971م). الانتصار، تحقیق سیدمهدی خرسان، نجف: المطبغة الحیدریه(افست شریف رضی در قم).
  16. کراجکی، ابوالفتح(1985م). کنزالفوائد، تحقیق عبدالله نعمه، بیروت: دارالاضواء.

 

  1. فخر رازی، محمد بن عمر(1992م). محصل افکار المتقدمین و المتأخرین، تحقیق و تعلیق سمیح غنیم، بیروت: دارالفکر.
  2. فیض کاشانی، محمدبن مرتضی(1377ش). علم الیقین، تحقیق بیدارفر، قم: چاپ بیدار.
  3. مفید، محمدبن محمدبن نعمان(1339ش). اختصاص(منسوب به مفید)، تحقیق سیدمهدی خرسان، قم: انتشارات بصیرتی.
  4. ـــــــــــــــــــــــــــــ(1372ش). اوائل‌المقالات، به اهتمام مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران (و مک گیل).
  5. مجلسی، حق الیقین
  6. حلی(محقق حلی)، نجم‌الدین(1403ق). معارج الاصول، تحقیق محمدحسین رضوی، قم: موسسه آل‌البیت.
  7. مدرسی طباطبایی، سید حسین(1386ش). مکتب در فرآیند تکامل، ترجمه هاشم ایزدپناه، تهران: نشرکویر.
  8. مفید، محمدبن محمدبن نعمان(1372ش). مجموعه مصنفات شیخ مفید، «تصحیح الاعتقاد»، ج5، قم: کنگره هزاره شیخ مفید.
  9. مکی عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی(1409ق). حقائق الایمان(منسوب به شهید ثانی)، قم: بی نا.
  10. نصیرالدین طوسی، ابوجعفر محمد بن محمد بن حسن(1359ش). تلخیص‌المحصل، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: دانشگاه تهران.
  11. نوبختی، ابواسحاق ابراهیم(1413ق). الیاقوت فی علم و الکلام، تحقیق علی اکبر ضیایی، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  12. همدانی اسدآبادی، قاضی عبدالجبار(2001م). شرح الاصول الخمسه، تحقیق سیدمصطفی رباب، بیروت: داراحیاء التراث العربی.