تحلیل کارکردی سوگواری‌های محرم در ایران پس از انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 دانشجوی دکتری تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

سوگواری دینی یا همان عزاداری و برگزاری آیین‌های سوگ برای بزرگان دین و به‌ویژه سوگواری‌های درپیوند با محرم از مهم‌ترین عناصر شکل‌دهندة هویت شیعی است. این موضوع چنان مهم است که شمار فراوانی از مطالعات شیعه‌پژوهان غربی تنها به سبب مواجهة آنان با این آیین‌ها بوده است.
شکوه روزافزن آیین‌های عاشورایی نشان می‌دهد که این سنت داغ‌دیدگی باید از کارکردهای عمیق اجتماعی برخوردار باشد؛ چه اینکه اگر غیر از این بود، این مراسم‌ها نباید تا این اندازه از عمق و پویایی برخوردار می‌شد. این مقاله در تحلیلی کارکردی، افزایش روحیة انقلابی‌گری و اعتراض، بردباری در برابر مشکلات، تخلیة رنج، افزایش انسجام اجتماعی، برقراری پیوندهای میان نسلی، افزایش کنترل اجتماعی، رؤیت‌پذیری و بازنمایی هنرهای شیعی را از جمله مهم‌ترین کارکردهای آیین‌های عزاداری در ایران پس از انقلاب نشان می‌دهد. البته از کژکارکردها یا کارکردهای منفی که حاصل مواجهة فرهنگی معاصر با این رخداد تاریخی است، نیز می‌توان به ایجاد گروه‌های دینی و تهدید پیوندهای کلان اجتماعی، تقویت معارضه میان شیعیان و غیرشعیان، دین‌داری و اخلاق فصلی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Functional Analysis on Moharram Mourning Rituals in Post-Revolution Iran

چکیده [English]

Religious mourning rituals, especially those of Moharram, are a significant element of the Shiite’s religious identity. Due to such significance, western experts on Shiism have carried out a large number of studies on these rituals. The daily-growing glory of Ashura rituals indicates its deep social functions; otherwise, they wouldn’t enjoy dynamism and deepness as they do.  Based on a functional analysis, the present paper is going to offer some of the most important functions of these rituals such as the promotion of revolutionary and protesting spirit, patience in the face of difficulties, pain releasing, the increase of social solidarity, establishment of the inter-generation connections, the increase of social control and the visibility and representation of Shiite arts. Surely, due to the challenge between the modern culture and this long-lasting ritual one can mention some malfunctions or negative functions, such as the emergence of religious groups endangering social bonding, the increase of conflict between Shiites and non-Shiites, permanent religiosity and seasonal morality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Functional Analysis
  • Religious Mourning
  • Moharram Mourning
  • social function

مراجع

  1. ریتزر، جرج(1374). نظریه‌های جامعه شناسی معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
  2. کوزر، لوئیس(1382). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
  3. گیدنز، آنتونی( 1376). جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی
  4. دورکیم، ایمیل(1383). صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
  5. فلاحی، اکبر(1393). محرم و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  6. مدنی، سیدجلال‌الدین(1369). تاریخ تحولات سیاسی روابط خارجی ایران، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
  7. خمینی(امام)، روح‌الله(1391). صحیفه امام، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  8. مطهری، مرتضی(1361). حماسه حسینی، تهران: نشر صدرا
  9. جولیوس، گولد و کولب ویلیام. ال.(1376). فرهنگ علوم اجتماعی، گروهی از مترجمان، تهران: نشر مازیار.
  10. مجلسی، محمد باقر(1307 ق). بحارالانوار، تهران: بی­نا.
  11. آرون، ریمون(1384). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمة باقر پرهام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  12. همیلتون، ملکلم(1377). جامعه‌شناسی دین، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: تبیان.
  13. ابوصادق خان، محرم(1384)؛ اجرای تصنیف یک نبرد، در مجله چشم‌انداز فرهنگی، شماره 21.
  14. گیدنز، آنتونی(1363). دورکم، ترجمه یوسف اباذری، تهران: انتشارات خوارزمی.
  15. صبحی، احمد محمود (1411). نظریة الامامة لدی الشیعة الاثنی عشریة، بیروت: دارالنهضة العربیة.
  16. محدثی، جواد(1374). فرهنگ عاشورا، قم: نشر معروف.
  17. واخ، یوآخیم(1389). جامعه‌شناسی دین، ترجمه جمشید آزادگان، تهران: انشارات سمت.
  18. طبری، ابوجعفر محمدبن جریر(بی تا). تاریخ الطبری، تحقیق ابوالفضل ابراهیم، بیروت: درالتراث.
  19. هالیستر، جان نورمن(1373). تشیع در هند، ترجمه مشایخی فریدنی، تهران: نشر دانشگاهی.
  20. حسن‌زاده اصفهانی، مهدی(1388). جامعه‌شناسی پدیداری مناسک عزاداری....، مشهد: دانشگاه فردوسی.

Justin Jones، Shia Islam in Colonia India، Religion، Community and ectarianism، Cambridge Studies in India History and Society .

Strothman (1997)، Shi'ism in South Asia ،The Muslim World 87.

The Shiites: Ritual and Popular Piety in a Muslim Community. New York: St. Martin's Press، 1999.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار