اثبات عقلی و نقلی حیات، علم و تسبیح نطقی موجودات در تمام مراتب هستی با تأکید بر مرتبه ناسوت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه تصوف و عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استاد گروه الاهیّات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

از مسائل مهم و جنجال‌برانگیز هستی‌شناسی که همواره محل مناقشه و بحث میان متکلمان، فلاسفه و عرفا و حتی پژوهشگران علوم تجربی بوده، مسئله «حیات، شعور، عشق و تسبیح در تمام مراتب وجود» است که تأثیر عمیق و گسترده‌ای در اندیشه و رفتار آدمی دارد. در این پژوهش که به شیوه توصیفی‌تحلیلی و بر مبنای معارف و آموزه‌های قرآن، احادیث، ادعیه و نیز ادله عقلی، برهانی و عرفانی اسلامی انجام شده، نشان می‌دهیم همه هستی و مراتب آن از جمله مرتبه ناسوتی به‌ قدر استعداد و تعین وجودی خود از حیات، علم و اراده برخوردار بوده و علاوه بر اینکه به زبان استعداد و حال، تسبیح‌گوی خدا هستند، به ‌صورت قال (نطق) نیز تسبیح و تحمید حقیقی حق‌تعالی را می‌کنند که این نکته، مسئله اصلی این مقاله است. محدوده بررسیِ تسبیح موجودات، فقط موجودات غیرذی‌شعور، یعنی جمادات، نباتات و حیوانات است که در ظاهر این‌گونه به نظر می‌رسد که این سه دسته از موجودات، فاقد علم و ادراک‌اند و تسبیح قولی برای آنان ممکن نیست. رأی برگزیده در این پژوهش به ارادی، آگاهانه و زبانی‌بودن تسبیح این موجودات (البته به زبان خاص هر موجود) اعتقاد دارد و فهم و نطق که در آیات قرآن و روایات به آن اشاره شده، دلیل بر این مطلب گرفته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Proving Rationally and Narratively the Life, Science and Verbal Glorification of Beings in all Levels of Existence by Emphasizing the Level of Nasut (Realm of Physical Bodies)

نویسندگان [English]

  • Aboulfazl Firoozi 1
  • Reza Elahimanesh 2
  • Saeed Rahimyan 3
1 PhD Student in Islamic Sufism and Mysticism, Qom University of Religions and Denominations, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Sufism and Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

One of the most important and controversial issues of ontology, which has always been the subject of controversy and debate among theologians, philosophers and mystics and even researchers of experimental sciences, is the issue of "life, consciousness, love and praise in all levels of existence" which has a profound and wide impact on human thought and behavior. In this descriptive-analytical study based on the teachings of the Quran, hadiths, supplications, as well as rational, argumentative and Islamic mystical evidences, we show that the whole existence and its levels, including the level of Nasut (realm of physical bodies) have life, knowledge and will as much as their existential talent and capacity. In addition to glorifying God in the language of talent and state, they also glorify and praise the Almighty verbally, which is the main issue of this article. The scope of the study of the glorification of beings is only unconscious beings i.e. inanimate objects, plants, and animals, which apparently lack knowledge, perception, and verbal glorification. The chosen opinion in this research believes in the voluntary, conscious and linguistic nature of the glorification of the above creatures (of course, in the specific language of each creature), to which the perception and speech mentioned in the Quran and hadiths refer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Glorification
  • Praise
  • Speech
  • Life
  • Knowledge
  • Consciousness
  • Nasut (Realm of Physical Bodies)

مراجع

قرآن کریم.
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1359). هستی از نظر فلسفه و عرفان، بی‌جا: نهضت زنان مسلمان.
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1380). شرح مقدمه قیصری، قم: بوستان کتاب.
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356). کامل الزیارات، تحقیق و تصحیح: عبدالحسین امینی، نجف: دار المرتضویة.
ابن‌بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1380). علل الشرائع، ترجمه و تحقیق: ذهنی تهرانی، قم: مؤمنین.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1389). عیون اخبار الرضا j، ترجمه: محمدصالح قزوینی، قم: مسجد جمکران.
ابن‌عربی، محیی‌الدین (1381 الف). درخت هستی: شجرة الکون، ترجمه: گل‌بابا سعیدی، تهران: روزنه.
ابن‌عربی، محیی‌الدین (1381 ب). فتوحات مکیة، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا.
امام سجاد (1398). صحیفه سجادیه، ترجمه: حسین انصاریان، تهران: آیین دانش.
بهایی، بهاءالدین محمد بن حسین (1342). کشکول، نسخه خطی، بی‌جا: بی‌نا.
بیضاوی، عبدالله بن عمر (بی‌تا). انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (بی‌تا). «تفسیر سورة رعد»، در: پاسدار اسلام، ش95 و 96.
حر عاملی، محمد بن حسن (1416). وسائل الشیعة، قم: آل البیت لاحیاء التراث.
حسینی تهرانی، سید محمدحسین (1376). توحید عینی و عملی، تهران: حکمت.
زمخشری، محمود بن عمر (بی‌تا). الکشاف عن حقائق التنزیل، بیروت: دار المعرفة.
سید بن طاوس (1376). الاقبال بالاعمال الحسنة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
سید رضی (1392). نهج‌البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: یاسین نور.
سیوطی، جلال‌الدین (بی‌تا). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت: دار الفکر.
شریف لاهیجی، محمد بن شیخ‌علی (1373). تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). رساله سه اصل، تصحیح: سید حسن نصر، تهران: مولا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1362). رسالة الحشر، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1378). الحکمة المتعالیه، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1388). تفسیر سوره جمعه، ترجمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مولا.
طباطبایی، سید محمدحسین (1368). تفسیر المیزان، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1385). سنن النبی، ترجمه: محمدهادی فقهی، تهران: الاسلامیة.
طباطبایی، سید محمدحسین (1387). انسان از آغاز تا انجام، ترجمه: صادق لاریجانی، قم: بوستان کتاب.
طبرسی، فضل بن حسن (1415). مجمع البیان، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، قم: مکتبة المرتضویة.
طوسی، محمد بن حسن (1388). الامالی، ترجمه: صادق حسن‌زاده، قم: اندیشه هادی.
طوسی، محمد بن حسن (1411). مصباح المتهجد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1359). منیة المرید، ترجمه: سید محمدباقر حجتی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
عبدالرزاق کاشانی، ابوالفضل (1383). تأویلات قرآنی، تهران: حکمت.
عیاشی، محمد بن مسعود (1381). تفسیر العیاشی، تحقیق و تصحیح: رسولی محلاتی، تهران: الاسلامیة.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فرشاد، محسن (1393). اندیشه‌های کوانتومی، تهران: نشر علم.
قمی، شیخ عباس (1387). منتهی الآمال، قم: بقیة‌الله.
قمی، شیخ عباس (1394). مفاتیح الجنان، تهران: اسوه.
قیصری، داود (1378). شرح فصوص الحکم، قم: بیدار.
کاشانی، ملا فتح‌الله (1340). منهج الصادقین، تهران: الاسلامیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1375). الکافی، تهران: الاسلامیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1405). فروع الکافی، بیروت: دار الاضواء.
گنابادی، سلطان‌علی (1408). بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدباقر (1395). حلیة المتقین، قم: نشر امام علی بن ابی‌طالب j.
محقق، محمّدباقر (1372). اسماء و صفات الاهی در قرآن، تهران: انتشارات اسلامی.
محمدی ری‌شهری، محمد (1398). میزان الحکمة، قم: دارالحدیث.
مشهدی، محمد بن محمدرضا (1367). کنز الدقائق، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
مصطفوی، سید حسن (1385). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
مطهری، مرتضی (1362). آشنایی با قرآن، تهران: صدرا.
مغنیه، محمدجواد (1424). تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتاب الاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: الاسلامیة.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1360). سرّ الصلوة، تهران: پیام آزادی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1372). چهل حدیث، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1374). دیوان اشعار امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1378 الف). آداب الصلوة، تهران: پیام آزادی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1378 ب). تفسیر سوره حمد، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
میبدی، رشیدالدین (1393). کشف الاسرار و عدة الابرار، تحقیق و تنظیم: علی‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
نجفی، محمدجواد (1379). تفسیر آسان، تهران: اسلامیه.
نرم‌افزار جامع الانوار احادیث، نسخه 3، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم‌افزار جامع التفاسیر، نسخه 3، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم‌افزار کتاب‌خانه دیجیتال،‌ آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، قم: اسراء.
ویتمن، جان (1370). نیروی روانی گیاهان، ترجمه: جهانگیر بهار مست، تهران: عطار.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار