قرّاء شیعی در میان قاریان چهارده‌گانه و گونه‌شناسی تشیع آنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

با آغاز نزول قرآن، در جامعه اسلامی عده‌ای به نام «قُرّاء» مطرح شدند. قراء نقش اساسی در تبلیغ، ترویج و تبیین قرآن و اسلام در جوامع اسلامی داشتند. بنابراین، شناخت قراء، نقش آنان و گرایش مذهبی و اعتقادی‌شان مهم است. در سده چهارم، قرائت‌های قراء سبعه برگزیده شد و قراء عشره و اربعه عشر نیز در سال‌های بعد افزوده شدند. در واقع، تا عصر حاضر، قراء و قرائات چهارده‌گانه در میان جوامع اسلامی مشهور و متداول بوده است. بنا بر ملاک‌هایی از این دست می‌توان به شیعه‌بودن افراد پی برد: ذکر نام در کتب تاریخی‌رجالی به عنوان شیعه، ارتباط با ائمه b و تجلیل ائمه b از ایشان، مخالفت با بنی‌امیه و بنی‌عباس و نقل روایات فضائل ائمه b. از میان قاریان چهارده‌گانه پنج نفر از آنها شیعه هستند. از نتایج این پژوهش اینکه نقش مهم قاریان شیعی را در قرائت قرآن در جهان اسلام نمی‌توان منکر شد. از این‌رو پژوهش پیش رو گرایش مذهبی قراء چهارده‌گانه را بررسی می‌کند. محور اصلی پژوهش بررسی گونه تشیع قراء شیعی در میان قاریان چهارده‌گانه است که نوآوری این تحقیق نیز محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shiite Reciters among the Fourteen Reciters and the Typology of Their Belief in Shiism

نویسندگان [English]

  • Majid Ebrahimiyan Kapurchal 1
  • Mohammad Jawdan 2
  • Mohammad Hasan Mohammadi Mozaffar 2
1 PhD student in Shia Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

With the beginning of the revelation of the Quran, some people were called "reciters" in the Islamic society. The reciters played a key role in propagating, disseminating and explaining the Quran and Islam in Islamic societies. Therefore, it is important to know the reciters, their role, and their religious orientation. In the fourth century, the recitations of the seven reciters were chosen, then ten and fourteen reciters were added in the following years. In fact, up to the present day, the reciters and the fourteen recitations have been popular and common among Islamic societies. It can be understood that people are Shia according to the following criteria: mentioning one's name in the historical-rejali books as a Shiite, communication with the Imams (AS) and being praised by them, opposing the Umayyads and the Abbasids as well as quoting the narrations on the virtues of the Imams (AS). Five of the fourteen reciters are Shia. One of the results of this study is that the important role of the Shiite reciters in the Quran recitation in the Islamic world cannot be denied. The present study, therefore, examines the religious orientation of the fourteen reciters. The main focus of the research is the typology of the Shiite reciters' belief among the fourteen reciters, which is also considered the innovation of this study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Shiism
  • Recitation
  • Fourteen Reciters
ابن ابی الحدید، عبد الحمید (1404). شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیة‌ الله المرعشی النجفی، ج1.
ابن انباری، عبد الرحمن بن محمد (1424). نزهة الالباء فی طبقات الادباء، بیروت: المکتبة العصریة.
ابن جزری، شمس‌ الدین محمد (1427). غایة النهایة فی طبقات القراء، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1 و ۲.
ابن حبّان، محمد (1393). الثقات، حیدرآباد: دائرة‌ المعارف العثمانیة، ج۵ و ۹.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1325). تهذیب التهذیب، بیروت: دار الصادر، ج۱، ۳، ۴، ۵، ۱۱ و ۱۲.
ابن داوود، حسن بن علی (بی‌تا). کتاب الرجال، قم: منشورات الشریف الرضی، ج1.
ابن سعد (بی‌تا). طبقات الکبری، بیروت: دار الصادر، ج۵ و ۷.
ابن مجاهد، احمد بن موسی (1972/1400). السبعة فی القرائات، تحقیق: دکتر شوقی ضیف، مصر: دائرة المعارف، ج۱.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الصادر، الطبعة الثالثة، ج۸.
اشعری، ابو الحسن (1400). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، ویسبادن: فرانس اشتاینر، الطبعة الثالثة.
امین، محسن (1403). اعیان الشیعة، بیروت: بی‌نا، ج۱ و ۷.
اندرابی، احمد بن ابی عمر (1407). قرائات القراء المعروفین، تحقیق: احمد جنایی، بیروت: بی‌نا.
بخاری، محمد بن اسماعیل (بی‌تا). التاریخ الکبیر، بیروت: بی‌نا، ج۳.
پاکتچی، احمد (1367). دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
ترمذی، ابوعیسی (1955/۱۳۸۱). سنن ترمذی، قاهره: دار الحدیث، ج5.
جاودان، محمد (1393). معارف کلامی شیعه: کلیات امامت (معنا و مبنای تشیع)، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، و تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
جعفریان، رسول (1385). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، قم: مؤسسه انصاریان، ج۱ و ۲.
حجتی، محمدباقر (1389). پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ بیست‌ونهم.
حر عاملی، محمد بن حسن (1422). اثبات الهداة، بیروت: مؤسسة الاعلمی، الطبعة الاولی.
خطیب بغدادی، ابی ‌‌‌بکر احمد بن علی (1417). تاریخ بغداد، تحقیق: عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج۸.
خویی، ابوالقاسم (1389). البیان فی تفسیر القرآن، تهران: خرسندی.
دارقطنی، ابوالحسن (1406). ذکر أسماء التابعین و من بعدهم ممن صحت روایته عن الثقات عند البخاری و مسلم، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة، ج۲.
ذهبی، شمس‌ الدین (1405). تاریخ الاسلام، تحقیق: عبد السلام تدمری، طرابلس: بی‌نا، ج۱۰.
ذهبی، شمس ‌الدین (بی‌تا). سیر اعلام النبلاء، بی‌نا: طبعة الرسالة، ج۴.
ذهبی، محمد بن احمد (1415/1995). معرفة القراء الکبار علی طبقات والاعصار، تحقیق: الدکتور طیار التی قولاج، استانبول: بی‌نا، ج1.
رازی، ابی حاتم احمد بن حمدان (2015). کتاب الزینة، محقق: سعید الغانمی، بیروت: الجمل، ج۳.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1418). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
شمس، محمدجواد (1396). دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
شوشتری، قاضی نورالله (1377). مجالس المؤمنین، تهران: اسلامیه، ج۱.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1364). الملل والنحل، تحقیق: محمد بدران، قم: شریف الرضی، چاپ سوم، ج1.
شیبی، کامل مصطفی (1982). الصلة بین التصوف والتشیع، بیروت: دار الاندلس، الطبعة الثالثة، ج۱.
صدر، سید حسن (1375). تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، بی‌جا: اعلمی.
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، ج۴.
طوسی، محمد بن حسن (1415). رجال الطوسی، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ج1.
عاملی، زین‌الدین بن علی (بی‌تا). شرح لمعه، بی‌نا: بی‌جا، ج3.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). کتاب العین، قم: مؤسسة دار الهجرة، الطبعة الاولی، ج۲.
قرشی، سید علی‌اکبر (1371). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم.
قزوینی، عبدالجلیل بن ابوالحسن (1358). النقض، مصحح: جلال‌الدین محدث ارموی، تهران: انجمن آثار ملی.
لغوی، عبد الواحد بن علی (1430). مراتب النحویین، به کوشش: محمد ابوالفضل ابراهیم، صیدا: مکتبة العصریة.
مجموعة مؤلفین (2001). موسوعة اقوال ابی الحسن الدارقطنی فی رجال الحدیث و علله، بیروت: بی‌نا، ج۱.
مجموعه نویسندگان (بی‌تا). فرهنگ‌نامه علوم قرآن، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱.
مزی، جمال‌الدین (1400). تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: بشار معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة، ج۳۳.
معرفت، محمدهادی (1379). تفسیر و مفسران، قم: مؤسسه فرهنگی‌انتشاراتی التمهید، ج۱.
معرفت، محمدهادی (1428). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه فرهنگی‌انتشاراتی التمهید، ج2.
مفید، محمد بن محمد (۱۴۰۵). الفصول المختارة من العیون والمحاسن، بیروت: بی‌نا.
مفید، محمد بن محمد (1414). اوائل المقالات، بیروت: بی‌نا.
نیشابوری، مسلم (1955). صحیح مسلم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج3.