تطبیق الگوی دعوت فردی‌تربیتی (فرهنگی) بر دعوت پیامبر (ص) در مکه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران .

2 استادیار گروه جامعه‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

3 دانشیار گروه شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

از الگوهای مهم دعوت، الگوی فردی‌فرهنگی و اجتماعی‌ساختاری است. در الگوی اول، دعوت بیشتر جنبه فردی دارد و هدف، رساندن پیام به هر یک از مخاطبان است. در این الگوی ‌روان‌شناختی، مخاطب در اثرپذیری دعوت بسیار تأثیرگذار است، اما به نوع طبقه اجتماعی و ساختارهای اجتماعی توجهی نمی‌شود. در این پژوهش، دعوت پیامبر اسلام k در دوران مکه با روش کیفی تطبیق الگو تحلیل می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بسنده‌کردن به جنبه‌های فردی مخاطبان و بی‌توجهی به شاخصه‌ها و مدل‌های اجتماعی برای تحلیل کامل، صحیح نیست. دعوت پیامبر k در مکه به رغم آنکه بیشتر جنبه فردی داشت، اما گاهی، مثلاً در انذار خویشاوندان و ارسال نامه به نجاشی، شاخصه‌های مدل اجتماعی را به خدمت می‌گرفت. بر اساس این فرضیه می‌توان برای دعوت پیامبر اکرم k در مکه مدلی دوبعدی مطرح کرد. در این تحقیق، با استفاده از روش تطبیق الگو، درصدد شناخت معیارها و شاخصه‌های مدل دعوت و تطبیق آن بر سیره و روش دعوت پیامبر اسلام k در دوران مکه و پس از بعثت هستیم تا ببینیم نوع دعوت ایشان در مکه بر اساس چه نوع مدل دعوتی (فردی‌فرهنگی یا اجتماعی‌ساختاری) تبیین و تحلیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Adapting the Pattern of Individual-educational (Cultural) Invitation to the Invitation of the Prophet (Ṣ) in Mecca

نویسندگان [English]

  • Ali Alimohammadi 1
  • Majid Kaafi 2
  • Mohammad Hasan Nadem 3
1 PhD Student in Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Hawzah and University Research Institute, Qom, Iran, mkafi@rihu.ac.ir.
3 Associate Professor of Shiite Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
چکیده [English]

Among the important patterns of invitation are the individual-cultural pattern and social-structural pattern. According to the former, the invitation is more individual and the goal is to convey the message to each audience. In this psychological pattern, the audience is very influential in the effectiveness of the invitation, however, the type of social class and social structures are not considered. In this study, the invitation of the Prophet of Islam (Ṣ) in the era of Mecca is analyzed by the qualitative method of pattern matching. The research results show that it is not correct to be content with the individual aspects of the audience and ignore the social characteristics and patterns for a complete analysis. The invitation of the Prophet (Ṣ) in Mecca, although it was mostly individual, sometimes used the characteristics of a social pattern, for example in warning relatives and sending letter to Najjāshī. On the basis of this hypothesis, a two-dimensional pattern can be proposed for the Holy Prophet's (Ṣ) invitation in Mecca. In this paper, using the pattern matching method, we try to identify the criteria and characteristics of the invitation pattern, and then adapt them to the Prophet's invitation method during Mecca and also after his advent there in order to see based on what kind of invitation pattern (i.e. individual, cultural or social-structural), his invitation in Mecca can be explained and analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Invitation Pattern
  • Individual-educational Pattern
  • Cultural Reform
  • Structural Change
  • Prophet of Islam

مراجع

قرآن کریم (1384). ترجمه: آیت‌الله مشکینی، قم: دارالهادی، چاپ سوم.
ابن ابی الحدید (بی‌تا). شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بی‌جا: دار احیاء الکتب العربیة.
ابن ابی شیبه (1326). المصنف، حیدرآباد دکن: بی‌نا.
ابن أثیر، ابوالحسن علی بن أبی الکرم (1415/1994). أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولی.
ابن اثیر، علی (بی‌تا). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
ابن الجوزی، ابوالفرج عبد الرحمن بن علی (1418/1997). کشف المشکل من حدیث الصحیحین، الریاض: دار النشر.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد ابن علی (1405). کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح و تعلیق: علی اکبر الغفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد ابن علی (1417). الامالی، قم: مؤسسة البعثة.
ابن جوزی، عبد الرحمن (1412). المنتظم فی تاریخ الامم والملوک، تحقیق: محمد عبد القادر و مصطفی عبد القادر، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
ابن جوزی، یوسف بن قزاوغلی (2020). تذکرة الخواص، محقق: تقی‌زاده، بی‌جا: المجمع العالمی لاهل البیت j.
ابن حبان، محمد (1395/1975). الثقات، تحقیق: السید شرف الدین أحمد، بی‌جا: دار الفکر، الطبعة الأولی.
ابن حجر عسقلانی، احمد (1415). الإصابة فی تمییز الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن سعد، محمد (1376/1957). الطبقات الکبری، بی‌جا: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابن شهرآشوب، محمد (بی‌تا). مناقب آل ابی طالب، قم: علامه.
ابن عبد البر، یوسف (1413). الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی محمد، بیروت: دار الجیل.
ابن عساکر، علی بن حسن (1415). تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دار الفکر.
ابن فتال، محمد بن حسن (1366). روضة الواعظین، تهران: نی، چاپ اول.
ابن کثیر، اسماعیل (1408). البدایة والنّهایة، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن کثیر، اسماعیل (1420). السیرة النبویة، تحقیق: محمد المعتصم، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثانیة.
ابن مغازلی، علی (1426). مناقب علی بن ابی طالبj، بی‌جا: سبط النبی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الثالثة.
ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی (1415). الإصابة فی تمییز الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولی.
ابوالفتح البیانونی، محمد (1388). درآمدی بر علم دعوت، ترجمه: عبدالرحمن زمان‌پور، تهران: احسان.
ابونعیم اصفهانی، عبدالله ابن احمد (1412). دلائل النبوة، بیروت: دار النفائس، الطبعة الثالثة.
اسپریگنز، تامس (1389). فهم نظریه سیاسی، تهران: آگه، چاپ دوم.
امین، سید محسن (1403). اعیان الشّیعة، بیروت: دار التعارف.
باجی، سلیمان بن خلف (1371). التعدیل والتجریح، حیدرآباد دکن: مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة.
البخاری، محمد بن اسماعیل (1425). التاریخ الکبیر، بیروت: دار ابن حزم.
البلاذری، أحمد بن یحیی (1400/1980). انساب الاشراف، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الأولی.
بیرو، آلن (1366). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
جاحظ، عمر بن بحر (1374). البیان والتبیین، بیروت: دار العراق، الطبعة الاولی.
حربی، ابراهیم بن اسحاق (1405). غریب الحدیث، تحقیق: سلیمان ابراهیم، محمد العابر، جده: دار المدنة، الطبعة الاولی.
خطیب تبریزی، محمد بن عبدالله (بی‌تا). الإکمال فی أسماء الرجال، تعلیق: أبی أسد الله بن الحافظ محمد عبد الله الأنصاری، بی‌جا: مؤسسة أهل البیت j.
داوودی، محمد؛ حسینی‌زاده، علی (1390). روان‌شناسی تبلیغ، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دولابی، محمد بن احمد (1407). الذریة الطاهرة، قم: چاپ محمدجواد حسینی جلالی.
دهخدا، علی‌اکبر (1372). فرهنگ دهخدا، تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا.
ذهبی، أبو عبد الله محمد بن أحمد (1427). سیر اعلام النبلاء، القاهرة: دار الحدیث.
رازی، ابن ابی حاتم (1271/1952). الجرح والتعدیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الأولی.
رفیعی، ناصر (1394). شناخت و تحلیل سیره تبلیغی پیامبر اعظم k، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
زمخشری، محمود بن عمر (1407). الکشاف عن حقائق التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
طبرانی، سلیمان بن احمد (1387). المعجم الاوسط، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
طبرانی، سلیمان بن احمد (بی‌تا). المعجم الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طَبرِسی، فضل بن حسن (1427/2006). مجمع البیان، ترجمه: احمد بهشتی، بیروت: دار المرتضی.
طبری، محمد بن جریر (1408). تاریخ الرسل والملوک: تاریخ الطبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت: دار الفکر.
طوسی، محمد بن حسن (1387). الغیبة، ترجمه: مجتبی عزیزی، قم: مسجد جمکران.
طوسی، محمد بن حسن (1413). التبیان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
طوسی، محمد بن حسن (1414). الامالی، قم: دار الثقافة.
عاملی، جعفر مرتضی (1426). الصحیح من سیرة النبی، بیروت: دار السیرة.
علی، جواد (1422/2001). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بی‌جا: دار الساقی، الطبعة الرابعة.
علی‌محمدی، علی (1399). تحلیل اصول و راهکارهای دعوت پیامبر اکرم k بر اساس مدل‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی، رساله دکتری شیعه‌شناسی، استاد راهنما: مجید کافی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). العین، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، بی‌جا: دار الهجرة، الطبعة الثانیة.
فضل‌الله، سید محمدحسین (1419). من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لاحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
قُمی، عباس بن محمدرضا (1376). فیض الغدیر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر قمی، بی‌جا: دار الکتاب.
قیروانی، ابراهیم بن علی (بی‌تا). زهر الآداب و ثمر الالباب، بیروت: دار الجیل.
کافی، مجید (1389). تغییرات اجتماعی در اندیشه سید جمال‌الدین اسدآبادی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کافی، مجید؛ علی‌عسکری، سعیدرضا (1394). جامعه‌شناسی تاریخی: مفاهیم، نظریه‌ها، نقد و بررسی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
کاویانی، محمد؛ غروی، سید محمد (1398). روان‌شناسی و تبلیغات: با تأکید بر تبلیغ دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
گرجی، ابراهیم؛ برخورداری، سجاد (1388). مبانی روش تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: ثالث، چاپ اول.
مجلسی، محمد باقر (1398). بحار الانوار، طهران: مکتبة الاسلامیة، الطبعة الثالثة.
المزی، یوسف بن عبدالرحمن (1400/1980). تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الأولی.
مطهری، مرتضی (1385). سیری در سیره نبوی، تهران: صدرا، چاپ سی‌وششم.
مفید، محمد بن محمد (1413). اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، الطبعة الاولی.
مفید، محمد بن محمد (1414). اوائل المقالات، تحقیق: ابراهیم الأنصاری، بیروت: دار المفید للطباعة والنّشر والتوزیع، الطبعة الثّانیة.
مقدّسی، یوسف بن یحیی (1428). عقد الدرر فی أخبار المنتظر f، قم: مسجد جمکران، چاپ سوم.
میدانی، احمد بن محمد؛ تراویده، مصطفی (1394). مجمع الامثال، بی‌جا: عصر زندگی.
نگارش، حمید (1391). «راهکارهای تبلیغی پیامبر اعظم k»، در: حبل المتین، پیش‌شماره اول.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار