دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
2
8
2016
09
15
بازشناسی تشیع و هویت در اندیشه فرهیختگان ایرانی پیش از سقوط خلافت عباسی
5
26
FA
محمد
رضائی
0000-0001-9377-7350
استاد یار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
mrezayi39@yahoo.com
چکیده<br /> فتوحات اعراب موجب تغییر و تحول گستردهای در حیات مادی و معنوی ایرانیان، بهویژه دگرگونی در برخی مؤلفههای سازنده هویت ایرانی شد. پیامد این رویداد ازبینرفتن برخی عناصر سازنده هویت همچون سرزمین و دولت، و تغییر برخی عناصر مانند دین، در برابر قابلیتهای برتر دین جدید بود. در مواجهه با چنین وضعیتی فرهیختگان ایرانی کوشیدند به روشهای مختلف به هویت ایرانی در کنار اندیشههای اسلامی تداوم بخشند. ایشان در کنار توجه به تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام، اندیشههای شیعی را در آثار خود منعکس کردند و درصدد پیوند زدن میان هویت ایرانی و تشیع برآمدند. اگرچه این تلاشها به علت استیلای معنوی دستگاه خلافت عباسی راه به جایی نبرد، ولیکن در دراز مدت با ایجاد تغییرات فرهنگی زمینه احیای مجدد ایران بر پایه آموزههای شیعی را فراهم آورد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی مطالعه انعکاس اندیشههای شیعه در منابع مختلف تاریخی و ادبی پیش از حملات مغول و بررسی تأثیر آن بر گسترش تشیع به عنوان یکی از مؤلفههای مهم هویت ایرانی است.
ایران,اسلام,تاریخ,تشیع,فرهیختگان,هویت
https://shia.urd.ac.ir/article_111602.html
https://shia.urd.ac.ir/article_111602_4f41d4310ca13c66494776366865b9e3.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
2
8
2017
02
19
پیدایش فرقه مُطَرّفیه و ماهیت آن
27
52
FA
فاضل
گرنه زاده
دانشجوی دکتری شیعه شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب.
fgarnezadeh@gmail.com
مصطفی
سلطانی
عضو هیات علمی دانشکده مذاهب کلامی.
منصور
داداش نژاد
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
m.dadash@yahoo.com
چکیده<br /> فرقه مطرفیه از انشعابات مهم زیدیه یمن است که در قرن پنجم ظهور کرد. این فرقه با مطرحکردن برخی باورهای چالشبرانگیز و متفاوت با سنت کلامی زیدیه زمینه مناقشات و مجادلات کلامی میان خود و سایر زیدیان را فراهم کرد. مطرفیه با ایجاد اماکن متعددی به نام «هِجره» که مراکزی امن برای سکونت و تعلیم و تربیت بود، توانست اندیشههای خود را آزادانه تبلیغ و در میان عموم یمنیان منتشر کند. دیدگاه اصلاحگرایانه مطرفیه که مبتنی بر مساوات میان انسانها بود و همچنین پیروی آنان از رویکرد کلامی معتزله بغداد، عصیان فکری بر زیدیه قلمداد شد و به این دلیل پس از دو قرن حضور در یمن حاکمیت زیدی آنها را سرکوب و منقرض کرد. با بررسی منابع برجایمانده از آنان، به همراه منابع زیدیه مخالف این فرقه میتوان گفت گرایش مطرفیه به طبیعتگرایی، علمگرایی، عقلگرایی و همچنین تمسک به زهد تفاوتهای مهم مطرفیه با جریان اصلی زیدی در یمن بود. نوشتار فرارو میکوشد پس از بررسی منشأ فرقه مطرفیه، ماهیت حقیقی آن را روشن سازد.
مخترعه,مطرفیه,زیدیه,هجره,مساواتگرایی,طبیعتگرایی
https://shia.urd.ac.ir/article_111601.html
https://shia.urd.ac.ir/article_111601_6dcae7eee3cf61a290f797cbc68e0643.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
2
8
2016
11
21
رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله
53
70
FA
محمدحسن
نادم
مدیرگروه شیعهشناسی و استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب
nadem185@yahoo.com
چکیده<br /> تاریخ کلام امامیه در مسیر رشد و تعالی خود تاکنون مدارسی را پشت سر نهاده که هرکدام نقش تحولآفرینی در بالندگی اندیشه کلامی امامیه داشتهاند. در دو مدرسه نخستین مدینه و کوفه، همه باورها و بنمایههای اعتقادی شیعه، تکوین، تبیین و تدوین یافت. سپس مدرسه قم و بغداد، میراث پیشین را با دو رویکرد متفاوت مدون کرد و انتقال داد. بعد از افول مدرسه قم و بغداد، یکی از مدارس سترگ شیعه که از لحاظ جامعیت، تنوع و نوآوری، از مدارس سرآمد امامیه شد، مدرسه حله بود؛ مدرسهای که علاوه بر ایجاد تحول در دیگر علوم و فنون اسلامی، خاستگاه تحولات بسیاری با رویکردهای متفاوت در اندیشه کلامی شیعه گردید. رویکردی که در این مدرسه بیشتر به آن توجه میشد، رویکرد فلسفی- کلامی بود؛ دیگر رویکردها یا مغفول واقع شدند یا در حاشیه رویکرد غالب به چشم نیامدند. از اینرو در این جستار از روند شکلگیری رویکردهای کلامی مختلف در مدرسه حله و نقش آنها در تحول کلام امامیه گزارش میدهیم و زوایای مجهول این مدرسه کلامی را بازنمایی میکنیم.<br /> <br /> <strong> </strong>
مدارس کلامی امامیه,مدرسه حله,رویکردهای کلامی,تحولات کلامی,متکلمین حله
https://shia.urd.ac.ir/article_49808.html
https://shia.urd.ac.ir/article_49808_742765ecb9b308ceb04f807679737bc8.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
2
8
2017
03
19
راهبردها و راهکارهای مناظره با هدف دفاع از حریم تشیع (مطالعه موردی مناظرات شبهای پیشاور)
71
94
FA
معصومه
شیردل
دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)
shirdel114@gmail.com
بی بی سادات
رضی بهابادی
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا (س)
b.razi@alzahra.ac.ir
چکیده<br /> مناظره یکی از فنون منطقی و روشمند در مباحثات علمی و کلامی است که همواره مورد توجه عالمان و متکلمان اسلامی بوده است. از نمونههای برجسته آن در قرن اخیر، جلسات دهگانه مناظره میان جمعی از علمای فریقین در شهر «پیشاور» است که به شکل صمیمانه و بدون تعصب برگزار شده است. محور اصلی این مناظرات، تبیین جایگاه حقیقی امامت و ولایت، و رفع شبهات درباره آن است. مشروح این مباحثات در کتاب <em>شبهای پیشاور</em> به قلم شیوا و داستانی سلطانالواعظین شیرازی یعنی همان «داعی» نگاشته شده است. با تتبع در این اثر و تحلیل و بررسی مؤلفههای مناظرات آن، میتوان به الگوی مناسبی از روش مناظره در عرصه مباحثات کلامی دست یافت. در واقع «داعی» بر اساس آموزههای قرآن و سیره معصومان(ع)، نقش مؤثری در دفاع از حریم ولایت ایفا میکند و اغلب به روش برهانی و با استفاده از مقدمات قرآنی و روایی و گاهی به صورت جدال احسن یا در قالب خطابه مناظره میکند. اما طرف مقابل وی که غالباً نقش طراح سؤال را دارد، متشکل از جمعی نظیر «حافظ»، «شیخ» و «نواب» است که روش ایشان اغلب جدلی بوده و خالی از مغالطه نیز نیست.
مناظره,سلطانالواعظین,شبهای پیشاور,اهلبیت(ع),تشیع
https://shia.urd.ac.ir/article_111600.html
https://shia.urd.ac.ir/article_111600_7f1b55d4544286e81faf8b9d03d210bc.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
2
8
2017
02
19
کاوشی در آمار نامههای کوفیان برای دعوت از امام حسین (علیهالسلام)
95
110
FA
حسین
قاضی خانی
استاد همکار گروه تاریخ جامعه المصطفی العالمیه
hu.ghazy@gmail.com
چکیده<br /> دعوت کوفیان از امام حسین(ع) برای آمدن به کوفه یکی از مقاطع حساس حرکت امام حسین(ع) است. آگاهی از نامههای ارسالی کوفیان برای دعوت از امام حسین(ع) از مسائل تاثیرگذار بر تحلیل چگونگی مواجهه امام(ع) با دعوت کوفیان است. از این مسئله در آثار نگارشیافته درباره حرکت امام حسین(ع)، علیرغم ارائه آمار متفاوت از نامههای کوفیان، اغلب به اجمال گذر میشود. این نوشتار در تلاش است تا با کاوش در گزارشهای متون کهن تاریخی و استقرا و بررسی دادههای مرتبط با دعوت کوفیان از امام حسین(ع)، آماری از تعداد نامههای کوفیان ارائه دهد. ضمن این بررسی، از سیر نگارش نامهها و توجه به متن و نگارندگان نامهها نیز غفلت نشده است. در بررسی گزارشهای متون کهن، آمار نامههای کوفیان به امام حسین(ع) از پنجاهوچند نامه فراتر نمیرود؛ نامههایی که بیشتر آنها از جانب چند نفر بوده است.<br />
امام حسین(ع),نامه,کوفه,شیعیان,کربلا,قیام
https://shia.urd.ac.ir/article_111604.html
https://shia.urd.ac.ir/article_111604_3e1cf8eedd3679f698a6ff939a4bcb7f.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
2
8
2017
02
19
سنخشناسی مواجهه امام رضا (علیهالسلام) با فرقه واقفه
111
130
FA
جواد
شمسی
دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه، دانشگاه فردوسی مشهد.
shamsi.javad@yahoo.com
محمدرضا
جواهری
استادیار دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد.
javaheri@um.ac.ir
چکیده<br /> جامعه شیعیان، در جریان انتشار خبر شهادت امام موسی کاظم(ع) با چهار واکنش متفاوت مواجه شد: گروه نخست بر این خبر صحه گذاشت و قائل به امامت حضرت علیبنموسیالرضا(ع) شدند. در مقابل، برخی شهادت حضرت را انکار کردند و دستهای دیگر علیرغم پذیرش این خبر، قائل به رَجعت ایشان شده، دسته چهارم شکاکانه در میان ایستادند. وجه تشابه گروه دوم و سوم اعتقاد به ختم سلسله امامت در امام موسی کاظم(ع) و قول به «قائم» و «مهدی» بودن ایشان است. در تاریخ از این دو گروه به نام واقفه یاد شده است. پیدایش واقفه معلول دو علت است: علت نخست شرایط فرهنگی و اعتقادیای است که محیط مساعد برای ظهور این فرقه را فراهم آورد. فهم ناصواب از فعالیتهای سیاسی امام کاظم(ع) و اخبار متناقض شهادت ایشان بعد دیگر علت نخست است. دومین علت پیدایش واقفه را میتوان طمعورزی مالی برخی وکلای امام دانست. در مواجهه با این دو علت، امام رضا(ع) از طریق «آگاهیبخشی به جامعه»، «مبارزه اجتماعی و عقیدتی»، «افشاگری» و برخی «خوارق عادات» به مبارزه با این فرقه پرداختند. جُستار پیشِرو شیوههای مذکور را به مدد منابع اصیل فرقهشناسی و کتب روایی کنکاش کرده است.<br />
امام موسی کاظم(ع),امام رضا(ع),نهاد وکالت,واقفه,مهدویت
https://shia.urd.ac.ir/article_111606.html
https://shia.urd.ac.ir/article_111606_3007f4f86f9f7578ed9d3891422ec8e0.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
2
8
2016
11
21
نسخه کامل این شماره به همراه تصویر جلد آن به منظور چاپ در صورت نیاز به نسخه چاپی
142
1
FA
https://shia.urd.ac.ir/article_50325.html
https://shia.urd.ac.ir/article_50325_8e209f70dfea84af9188bb3eb48c8baf.pdf