دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
1
2
2015
05
22
کنکاشی در جریان تفکر شیعی در ایران نیمۀ اول قرن هفتم (آثار و افکار محمد بن حسین بن حسن رازی آبی)
5
37
FA
رسول
جعفریان
استاد و پژوهشگر تاریخ
ras.jafarian@gmail.com
شناخت تفکر شیعی در ایران میان قرنهای ششم تا نهم هجری، همچنان نیازمند شناخت بهتر شخصیتها و آثار شیعیانی است که هدایت جامعۀ تشیع را در ایران مرکزی، حد فاصل سبزوار، استرآباد، ری، آوه و فراهان، قم و کاشان تا سمنان و دامغان بر عهده داشتهاند. یکی از این چهرهها که در دو سه دهۀ اخیر، اندکی شناخته شده و همچنان، آثار ناشناختهای دارد، محمد بن حسین رازی آبی (زنده در 630ق) است. وی نویسندۀ کتاب <em>تبصرة العوام</em> است که بیش از نزدیک پنج قرن، به نام شخص دیگری شناخته میشد. از وی آثاری در کلام و فقه یافت و برخی چاپ شده است. محور اصلی مقالۀ حاضر، مرور آثار و افکار وی است که حلقهای تازهیافته از افکار شیعی در ایران نیمۀ اول قرن هفتم است.
رازی,میراث قم,تبصرة العوام,نزهة الکرام,کفایة الانام
https://shia.urd.ac.ir/article_42929.html
https://shia.urd.ac.ir/article_42929_200a68154c23a80f14320ab016b9d513.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
1
2
2015
05
22
درآمدی بر روششناسی کلینی در استناد به سیرۀ پیامبر(ص) با تکیه بر بخش «مولد النبی(ص)» کتاب کافی
39
53
FA
منصور
داداش نژاد
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
m.dadash@yahoo.com
فاطمه
کرمی
کارشناس ارشد تاریخ اسلام جامعةالزهرا
یکی از کهنترین و مهمترین منابع حدیثی شیعه، در بررسی زندگانی پیامبر(ص)، کتاب <em>کافی</em> نوشتۀ کلینی است. کلینی ذیل «ابواب التاریخ» <em>کافی</em>، در قسمت «مولد النبی(ص)»، از میان انبوه روایات باقیمانده در متون پیشینیان دربارۀ پیامبر(ص)، به چهل روایت بسنده کرده است. در این پژوهش، با بررسی احادیث گردآمده ذیل «مولد النبی(ص)» <em>کافی</em> درصددیم روش، منطق و تأثیر دیدگاههای مطرح عصر کلینی در گزینش روایات این باب را بیابیم. با بررسی سندی و متنی روایات باب «مولد النبی(ص)» نتیجه گرفتیم که هدف و دغدغۀ اصلی کلینی نه بررسی صرف تاریخی، بلکه نشان دادن ویژگیها و تواناییهای پیامبر(ص) و معرفی مصداقی حجتهای الهی بوده است. در خصوص منزلت معصومان(ع)، دستهای از شیعیان آن روز بر ویژگیهای فرابشری و عدهای بر ویژگیهای بشری تأکید میکردند؛ اما کلینی روشی میانه برگزید. او ضمن بازتاب دادن دو دیدگاه رایج در این زمینه، به طور ویژه، به جنبههای غیر طبیعی پیامبر(ص) توجه و احادیث بیشتری در تقویت آن گرد آورد.
سیرۀ پیامبر(ص),روش کلینی,کافی,حدیث,«مولد النبی(ص)»
https://shia.urd.ac.ir/article_42930.html
https://shia.urd.ac.ir/article_42930_83520319479176b7bb6b6a8d3c041b22.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
1
2
2015
05
22
منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد
55
79
FA
محمدحسن
نادم
مدیرگروه شیعهشناسی و استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب
nadem185@yahoo.com
سیدابراهیم
افتخاری
دانشجوی شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب
از جملۀ موضوعات اعتقادی که همۀ فرق و مذاهب کلامی را بهگونهای، به خود مشغول کرده، امامت است. امامت در نظام اعتقادی شیعه، جایگاه ویژهای دارد. در این مذهب، بدون توجه به امامت نمیتوان به تبیین دیگر آموزههای اعتقادی پرداخت. یکی از ویژگیهایی که امامت شیعه را از امامت دیگر مذاهب ممتاز میکند، علم خاص امام است. علم امام از آغاز پیدایی موضوع امامت، از دغدغههای امامیه بوده است و چنانچه دربارۀ علم امام، اختلافی بین عالمان امامی بوده، به کم و کیف آن مربوط میشود. این جستار در پی تحلیل و بررسی منابع مرتبط با کیفیت علم امام، از نگاه عالمان مدارس قم و بغداد است که با دو رویکرد متفاوت، موضوعات اعتقادی را بررسی کردهاند. در جمعبندی نهایی روشن میشود که پیروان این دو مدرسۀ کلامی، در این زمینه اختلافی ندارند.
علم امام,متکلمان کوفه,محدثان قم,متکلمان بغداد,متکلمین,محدثین
https://shia.urd.ac.ir/article_42931.html
https://shia.urd.ac.ir/article_42931_e3ec25cf4a674604e12320ece394c86f.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
1
2
2015
05
22
درآمدی بر تاریخ کلام امامیه در حلب
81
105
FA
کاظم
عمرانی
دانشجوی دکتری شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب
kazememrani@gmail.com
محمد
غفورینژاد
استادیار گروه شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب
حلب، از شهرهای شمالی شامات، در زمان حضور ائمه(ع)، هیچ گاه مرکزی شیعی دانسته نمیشد؛ اما به تدریج، با حضور اسماعیلیه و خاندانهای شیعی و سادات، شیعیان در این مناطق پراکنده شدند. به قدرت رسیدن خاندان آلحمدان برای عالمان شیعی زمینۀ مناسبی پدیدآورد تا آموزههای شیعی را در این مناطق گسترش دهند. مهاجرت کلینی، نعمانی و سلامة بن محمد به همین دلیل بود. از کوششهای این گروه، تبیین موضوع غیبت و رفع حیرت از جامعۀ شیعی، در اوایل عصر غیبت کبری بود. کلام امامیان حلب، در این دوره، تحت تأثیر مکتب قم بود. پس از ایشان نیز، با ظهور بزرگانی مانند ابوالصلاح و ابنزهره حلبی، کلام امامیه، در این منطقه، به ویژه در تنازع با اسماعیلیه و دیگر فرق مسلمان شکوفا شد. به اجمال میتوان کلام امامیۀ حلب در نیمۀ قرن پنجم به بعد را متأثر از مکتب کلامی بغداد دانست.
حلب,تاریخ کلام امامیه,مکاتب کلامیامامیه,ابوالصلاح حلبی,ابنزهره حلبی
https://shia.urd.ac.ir/article_42932.html
https://shia.urd.ac.ir/article_42932_5345944510f719fd00d3ed4f36929dcd.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
1
2
2015
05
22
مقایسۀ شیوۀ تعامل با اقلیتهای دینی در حکومت امام علی(ع) و حاکمان صفوی
107
131
FA
عباس
مسیحی
دانشجوی دکتری شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب
masiha_72@yahoo.fr
زهرا
حقپرست
کارشناس ارشد ادیان غیر ابراهیمی از دانشگاه ادیان و مذاهب
سیرۀ حکومتی حکیمانۀ علی(ع) منبعی هدایتگر برای همۀ مصلحان برجای گذاشته است. بخشی از این سیره تعامل با اقلیتهای دینی حاضر در جامعۀ اسلامی است. شیوۀ تعامل با اقلیتهای دینی همواره، از مباحث مطرح در جوامع اسلامی بوده است. قرآن خطوط کلی این تعامل را ترسیم و پس از پیامبر(ص) نیز، قرآن ناطق، علی(ع)، نمود عینی و عملی آن را مجسم کرده است. حکومت مقتدر صفویان، نخستین دولت امامی مستقل، با شعار پیروی از سیرۀ ائمه(ع) به عرصه آمد و دو قرن و نیم، بر ایران حکومت کرد. این نوشتار نخست به معرفی چند اصل کلی از سیرۀ علی(ع) در تعامل با اقلیتهای دینی میپردازد و سپس، به شیوۀ تطبیقی، آن اصول را در سیرۀ حکومتی صفویان بررسی و کاستیها و نقض آنها را در این حکومت برجسته میکند. وجود تفاوت آشکار بین این دو سیره نتیجۀ مقایسۀ آنهاست که عمدتاً به دلیل تفاوت در اهداف و نوع نگاه به حکومت بوده است.
اقلیتهای دینی,حکومت صفویه,حکومت امام علی(ع),یهودیان ایران,مسیحیان ایران,زرتشتیان ایران
https://shia.urd.ac.ir/article_42933.html
https://shia.urd.ac.ir/article_42933_b6648a6d202725acad3d98eccd4a8fca.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
1
2
2015
05
22
جایگاه تشیع در قلمرو حکومت ممالیک
133
149
FA
محمد
قزوینی نظمآبادی
دانشآموختۀ دکتری تاریخ و مدرس دانشگاه فرهنگیان اراک
ghazvini1377@gmail.com
عبدالله
رحیمی
دانشجوی دکتری تاریخ تشیع اثنیعشری دانشگاه ادیان و مذاهب قم و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کمیجان
پیشینۀ تشیع در قلمرو ممالیک (648-923ق)، به ویژه در مصر، به صدر اسلام برمیگردد. از دید تاریخنگاران مصری، در قلمرو ممالیک، تشیع در قرنهای نخستین، حتی با وجود سیاستهای خشن بنیامیه و بنیالعباس علیه شیعیان فراگیر بود. با رویکارآمدن خلافت شیعی فاطمیان، تشیع هرچه بیشتر رشد کرد. با وجود سختگیریهای جانشینان آنان، یعنی ایوبیان، به ویژه صلاحالدین، تشیع همچنان، تا اوایل عهد حکومت ممالیک، پرطرفدار و فعال بود؛ اما با رویکارآمدن ممالیک و اقداماتشان، در پایان این سلسله اثر چندانی از تشیع باقی نمانده بود. این مقاله به دنبال پاسخ این است که چرا تشیع در قلمرو ممالیک، با وجود سقوط خلافت عباسی به دست مغولان، از رشد و گسترش لازم باز ماند و نتوانست همانند مناطقی چون عراق و ایران گسترش یابد؟ به نظر نفوذ برخی از فقیهان حنبلی و مخالفان سنتی شیعیان در دربار ممالیک، جنگهای طولانی ایلخانان بعضاً متشیع با ممالیک، احیای خلافت عباسی در قاهره و... در توقف رشد تشیع تأثیرگذار بوده است. در این مقاله، به بررسی و تحلیل این عوامل خواهیم پرداخت.
ممالیک,تشیع,مصر,ایلخانان,حنابله,بَیبَرس
https://shia.urd.ac.ir/article_42934.html
https://shia.urd.ac.ir/article_42934_f449a178ca92c37ba7e29ddd4eba5b92.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
شیعه پژوهی
2423-4125
2538-4538
1
2
2015
05
22
نسخه کامل این شماره به همراه تصویر جلد آن به منظور چاپ در صورت نیاز به نسخه چاپی
160
1
FA
https://shia.urd.ac.ir/article_50319.html
https://shia.urd.ac.ir/article_50319_08542d7a381fee812d6d5f136e3f0858.pdf